مقدمه
انسان‌ها همواره در لحظات زندگی خود به دنبال یافتن پاسخ سوالاتی هستند که در ذهنشان ایجاد می‌شود. اهمیتی ندارد که این سوالات چقدر فیلسوفانه یا چقدر پیش پا افتاده هستند. شاید روزی دغدغه‌ی یک دانشجو این باشد که کتاب مدنظر خود را از کدام فروشگاه می‌تواند خریداری کند؟ و روز دیگر، یافتن یک روش خاص برای حل مسئله‌ی ریاضی پایان‌نامه‌اش به شدت ذهن او را درگیر کند. سال‌ها پیش زمانی‌که هنوز دسترسی به اینترنت اینچنین گسترده و راحت نبود، افراد مختلف با پرسش از افراد باتجربه‌تر، مراجعه به کتابخانه‌ها و مطالعه‌ی کتاب‌های مربوط و روش‌های دیگری که عموما زمان‌بَر و حتی سخت بودند، پاسخ خود را می‌یافتند. اما در حال حاضر که دسترسی به دنیای بی حد و مرز اطلاعات از طریق اینترنت و به لطف استفاده از انواع کالاهای دیجیتال مانند موبایل، تبلت، لپتاپ و ... برای اکثر انسان‌ها فراهم است، جستجو کردن و دستیابی به نتیجه‌ی مطلوب، چندان کار سختی نیست. البته که لازمه‌ی آن، استفاده از ابزارهای موجود و به کارگیری مهارت‌های خاص جستجوی اطلاعات به ویژه در مورد سوالات تخصصی‌تر است. یکی از مهم‌ترین ابزارهای مهم در این حوزه، موتورهای جستجو هستند که احتمالا نام معروف‌ترین آن‌ها یعنی گوگل برای اکثر انسان‌ها آشناست. اما آیا همه‌ی افرادی که از آن استفاده می‌کنند، می‌دانند که موتورهای جستجو دقیقا چه هستند و چگونه کار می‌کنند؟؟
موتورهای جستجو یا مرورگرهای اینترنتی؟
به طور کلی موتورهای جستجو نرم‌افزارهایی هستند که برای به دست آوردن اطلاعات خاص طراحی شده‌اند. آنچه معمولا اکثر افراد با آن‌ها آشنایی دارند، موتورهای جستجوی وب هستند که در واقع به عنوان یکی از انواع سرویس‌های وب به شمار می‌آیند. با این حال این سرویس‌ها معمولا با همان عبارت عمومی «موتورهای جستجو» شناخته می‌شوند. ممکن است بسیاری از افراد، موتورهای جستجو را هم‌ردیف مرورگرهای اینترنتی بدانند، حال آنکه این دو تفاوت زیادی با یکدیگر دارند. این اشتباه شاید نشأت گرفته از آن است که وقتی مرورگری راه‌اندازی می‌شود، معمولا به صورت پیش‌فرض، صفحه‌ی اصلی یک موتور جستجو را نمایش می‌دهد.
مرورگرهای اینترنتی از جمله Chrome، Firefox، Internet Explorer، Safari و ... نرم‌افزارهایی هستند که بر روی سیستم عامل‌های مختلف نصب شده و به کمک آن‌ها می‌توان با وارد کردن URLهای اختصاصی به صفحات مختلف وب دسترسی داشت. در واقع مرورگرها صفحات وب را بازیابی و آن‌ها را نمایش می‌دهند. از طرفی موتورهای جستجو، نرم‌افزارهایی بر بستر اینترنت هستند و دسترسی به آن‌ها تنها از طریق مرورگرهای اینترنتی امکان‌پذیر است. همانطور که پیش از این بیان شد، آن‌ها در مجموعه‌ی سرویس‌های وب قرار می‌گیرند نه زیرساخت‌های وب. در واقع شما بدون آن‌ها می‌توانید به راحتی با دانستن URLها، صفحات وب مدنظر خود را از طریق یک مرورگر ببینید. همانطور که از نام «موتورهای جستجو» برمی‌آید، این سرویس‌ها محتواهای مطابق با درخواست کاربر (که معمولا عبارتی چند کلمه‌ای است) را در اینترنت پیدا کرده و آن‌ها را به صورت رتبه‌بندی شده ارائه می‌دهند.
شاید بتوان هر موتور جستجو را شامل دو بخش اصلی دانست:
موتورهای جستجو، جستجوگران بدون توقف
معروف‌ترین موتور جستجو یعنی گوگل را در نظر بگیرید. زمانی که یک کاربر عبارت مدنظر خود را در گوگل جستجو می‌کند، در سریع‌ترین زمان ممکن لیست مفصلی از وب سایت‌ها در اختیار او قرار می‌گیرد. نکته‌ی مهم این است که اولا محتوای این وب سایت‌ها با عبارت جستجو شده مطابقت دارد، ثانیا این لیست به گونه‌ای ایجاد شده است که کاربر در همان وب سایت‌های مندرج در ابتدای آن به پاسخ مناسب دست می‌یابد. این نکته نشان‌دهنده‌ی دقت عملکرد و هوشمندی موتورهای جستجو در یافتن پاسخ است و موضوع به این سادگی‌ها که فکر می‌کنید، نیست.
به طور کلی یک موتور جستجو همواره در حال بازدید از سایت‌ها و صفحات مختلف است، محتوای آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد و در صورتی‌که این صفحات جدید باشند یا تغییری در آن‌ها رخ داده باشد، آن‌ها را ذخیره می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که موتور جستجو، یک کتابخانه‌ی دیجیتالی بسیار بزرگ است که محتوای هزاران هزار سایت را پیش از اینکه شما به عنوان کاربر چیزی از او طلب کنید، بررسی و آن‌ها را در فهرست خود قرار داده است یا به عبارتی آن‌ها را Index کرده است. به همین دلیل است که می‌توان موتورهای جستجو را جستجوگران بدون توقف و دانا دانست، چراکه همیشه در حال تحلیل و بررسی صفحات مختلف وب هستند و بر فهرست داشته‌ها و دانسته‌های خود می‌افزایند. آن‌ها در این جستجو و بررسی به دنبال پاسخ این سوال هستند که چه وب سایت‌ها و صفحاتی شایستگی قرارگیری در فهرست کتابخانه‌شان را دارند. بله درست است، قرارگیری در فهرست این کتابخانه‌های دیجیتالی مشروط بر این است که صفحات مشکل خاصی چه از لحاظ فنی و چه از لحاظ قوانین نداشته باشند. به همین دلیل است که صاحبان وب سایت‌ها به بهینه‌سازی آن‌ها برای موتورهای جستجو که با عنوان سئو (SEO) از آن یاد می‌شود، علاقه دارند.
حال زمانی‌که کاربر عبارتی را در گوگل جستجو کند، این موتور جستجو براساس الگوریتم‌هایی که دارد تصمیم می‌گیرد که وب سایت‌های مربوط را به چه ترتیبی به کاربر ارائه دهد؟ در واقع کدام وب سایت‌ها بهترین و مناسب‌ترین پاسخ را به سوال کاربر می‌دهند و باید در ابتدای لیست نتایج قرار بگیرند؟ به این ترتیب، لیست نتایج براساس یک رتبه‌بندی دقیق و بهینه که علاوه بر نوع محتوای وب سایت‌ها به بسیاری از قواعد بحث سئو نیز وابسته است، ایجاد می‌شود. در واقع صاحبان وب سایت‌ها با رعایت قواعد سئو تلاش می‌کنند علاوه بر اینکه صفحاتشان توسط موتورهای جستجو Index شوند، هنگام ارائه‌ی لیست نتایج به کاربران نیز در رتبه‌ی بالاتری قرار بگیرند.
گوگل تنها نیست !!!
همانطور که معمولا در هر زمینه چندین نرم‌افزار مختلف وجود دارد، موتورهای جستجو نیز تعداد زیادی دارند. آمارها نشان می‌دهد که از این تعداد، گوگل همواره محبوب‌ترین آن‌ها بوده و بیشترین سهام از نظر استفاده توسط کاربران را به خود اختصاص داده است. آنچه گوگل را به محبوب‌ترین و معتبرترین موتور جستجو تبدیل کرده است، الگوریتم‌های پیچیده‌ای ست که برای ارائه‌ی دقیق‌ترین نتایج به کاربران استفاده می‌کند و بنابراین نتایج جستجوی آن از کیفیت بسیار خوبی برخوردار هستند. نکته‌ی جالب دیگر این است که گوگل، در همه‌ی کشورها و براساس جستجو در انواع دستگاه‌ها مانند تبلت، گوشی همراه و ... پیشتاز است.
آنچه در این مقاله و تا به اینجا شرح داده شد، کلیات چگونگی کار یک موتور جستجو بود. در مقالاتی که روزهای آتی به صورت متمرکز بر روی مباحث سئو ارائه خواهد شد، مراحل کار موتورهای جستجو را نیز به طور دقیق‌تر بیان خواهیم کرد.
