نکته مهم این که معانی میتوانند در دل نمادها ذخیره شوند. اساسا پیاده روی زیارتی اربعین حرکتی نمادین است که در دل آن معانی مختلفی هم در بعد عینی اربعین وابژه ها و هم در بعد باطنی اربعین و سوژه ها وجود دارد. عامه شیعیان بیشترین مشارکتشان، مشارکت آیینی در مناسک عزاداری امام حسین است. در واقع درک عامه شیعیان از مقدساتشان از خلال مناسک عزاداری عاشورا - چه در ایام محرم و چه در فضای پیاده روی اربعین - و به واسطه عواملی از جمله نمادهای ،مقدس به درون زندگی آنها تسری پیدا میکند؛
یعنی عامه شیعیان وقتی می خواهند خدا را بفهمند یا امر قدسیشان را تجربه کنند بهترین جایی که در آن این مفاهیم را تجربه میکنند، آیین هایشان است. ما بدون تجربه آیینی امر قدسی و شناخت نمادهای مربوط به آن نمی توانیم درک درستی از آن داشته باشیم.
بررسی اطلاعات جمع آوری شده نشان میدهد که مهمترین ابژه های نمادینی که در فضای مناسکی اربعین مورد استفاده قرار میگیرند شامل ،پرچم کتیبه، پارچه نوشته، بنر، سربند، کوله پشتی گهواره علی اصغر، ضریح نمادین امام حسین ، پنجه فلزی، پیکره ، تربت و پارچه متبرک است. به کار بردن هر کدام از این ابژه های نمادین، معانی مقدس خاصی را بازنمایی میکنند که در ذهن سوژه ها زنده هستند و مدام در تجربه های قدسی نوآنها دوباره برساخت میشوند بنابراین اگرچه این نمادها به لحاظ بازنمایی از معانی مقدس، نوبه نو در حال تغییر هستند اما ذهن ما را در یک مسیر مشخص و خاص هدایت میکنند که تا حدی قابل توصیف و تفسیر است.
در استفاده از پرچم کتیبه پارچه نوشته، بنر مهمترین معانی بازنمایی شده شامل این موارد است: ۱- اقامه عزای حسینی -۲ ابراز ارادت توسل واقتدا نمودن زائران به امام ، علمدار کربلا و سایر شهدا - در پناه امر قدسی بودن ۴- ناظر و شاهد دانستن امام و شهدای کربلا و باور به برپا بودن مکتب و ادامه داشتن راه آنها ۵- اعلام حضور عشیره ، قوم و ملیتهای مختلف در حرکتی مقدس -۶ سربلندی و سرافرازی زائر اربعینی ۷- طی طریق زائران با یک هدف محوری مشترک -8 اعلام آمادگی برای ظهور امام زمان .
کتیبه ها و پارچه نوشته ها نیز معانی مشابه را باز نمایی میکنند که بیشتر در قالب شمایل نگاری و تصویرگری است. از طریق این ابژه های نمادین، وقایع مختلف کربلا در کنار معانی و مضامین اخلاقی مانند شجاعت گذشت، وفاداری و عشق بازنمایی می شود که توجه سوژه های زائر را به خود جلب میکنند.
بر روی برخی از بنرها در کنار تصاویر عاشورایی، نام معصومین، مضامین دعایی خطاب به امام حسین ها و ذوات مقدس و نیز تصاویری از شهدای جنگ ایران و عراق و شهدای مدافع حرم نیز مشاهده میشود. استفاده از تصاویر شهدا در موکب ها بیانگر این معنا است که این شهدا با هدفی مقدس در امتداد نهضت عاشورا و اتصال به وجود مقدس امام حسین به شهادت رسیده اند.
در بررسی نمونه های مربوط به سربند و کوله که از ابژه های نمادین مهم در فضای مناسکی اربعین هستند غالبا چنین معانیای بازنمایی شده اند: ۱- قدم برداشتن زائر به عنوان رزمنده اسلام و ادامه دهنده راه امام حسین و شهدای کربلا ۲- پای بندی به حجاب برای پاسداشت حریم حضرت زینب -۳- پیام وحدت میان عاشقان امام - امید به استمرار عشق به امام حسین در نسل آینده ۵- دعوت به پیمودن راه امام حسین و حرکت در مسیر کربلا ۶ احساس وظیفه در مورد ادای دین نسبت به شهدا و رهبر شهدایی که طبق باور زائر برای حفظ دین و مقدسات الهی، جان خود را فدا نموده اند و رهبری که بار هدایت ملت شیعه را به دوش میکشد و اکنون امکان قدم برداشتن در مسیر مقدس کربلا را ندارد ۷ تأسی نمودن به امام حسین در زیر بار ظلم وذلت نرفتن - امید به ظهور امام زمان و تلاش در زمینه سازی این ظهور در واقع، سربند وکوله پشتی حاملان پیام زائر و معنابخش به حرکت او در مسیر پیاده روی هستند.
زائر با استفاده از این اشیاء ،نمادین حرکت خود را برای تحقق هدفی متعالی به شاهدان معرفی می.کند. در بین زائران اربعینی ایرانیها بیش از دیگران از سربند استفاده میکنند که این موضوع تحت تأثیر حافظه تاریخی آنها در دوران دفاع مقدس و تشبیه کردن صحنه پیاده روی اربعین به یک جبهه مقدس است که نشانه گرایش هویت گرایانه این دسته از زائران است.
در واقع زائر با انتخاب چنین سربندی، هم عشق خود به امام حسین را نشان میدهد و هم هدفی متعالی و هویتی خاص از خود را بازنمایی میکند که در مورد استفاده از نوشته ها و شعارهای روی کوله پشتی ها و پیکسل ها هم صدق می کند.
استفاده از اشیائی مانند گهواره علی اصغر ضریح پنجه فلزی ، پیکره در فضای مناسکی محرم و اربعین معانی خاصی را بازنمایی میکنند از جمله: ۱- معصومیت طفل شش ماهه امام حسین که بی گناه در کارزار کربلا کشته شد 2- برده شدن دستان
حضرت ابالفضل در روز عاشورا؛ هنگامی که برای پرکردن مشک آب و سیراب کردن کودکان با سپاه دشمن در افتاد، ۳- قدرت و قداست پنج تن آل عبا ۴- معنویت و قداست ضریح امام حسین ۶ - مظلومیت امام - حسین لا شهدای کربلا و زنان و کودکانی که به اسارت دشمن در آمدند.
در واقع نمادها، با تأثیراتی که بر افراد و گروه ها میگذارند آنها را به سمت کنش خاصی متمایل میکنند؛ مثلا ابژه های نمادینی مانند گهواره علی اصغر، ضریح و پنجه فلزی و پیکره ها با تأثیر بصری بر مشاهده گران و ایجاد فضایی که یادآوری کننده صحنه هایی از عاشورا هستند سهم مهمی در نزدیک شدن ذهن افراد به واقعه عاشورا، درک مصائب آن و آمادگی برای اجرای مناسک عزاداری و نیز حاجت خواهی ایفا میکنند. در واقع برای شیعیان این نمادها مجاری ای هستند که از خلال آنها موجودات و نیروهای «قدسی» عمل میکنند؛ چراکه ویژگی نمادها، انکشاف امر قدسی است. در این میان ابژه های نمادینی مانند تربت و پارچه متبرک به نوعی معنای شفاء یافتن و قدرت تصرف الهی امام معصوم و ویژگی مقدس خاک کربلا را بازنمایی میکنند. در ارتباط با نمادین بودن استفاده از عبا و چفیه در فضای پیاده روی اربعین میتوان اینگونه تحلیل نمود؛ بسیاری از زنان ایرانی که شاید در حالت روزمره و زمان عادی زندگی خود، چادریا عبا نمی پوشند در این مسیر از عبا که چادر مخصوص عراقی هاست استفاده میکنند که به خودی خود، به یکدست شدن زائران سوای ملیتی که به آن تعلق دارند- و ایجاد حس نزدیکی و همبستگی میان زائران ایرانی و عراقی کمک میکند. در مورد استفاده مردان از چفیه هم این موضوع به نوعی مصداق دارد، ضمن اینکه معنای رزمنده بودن زائر اربعینی را بازنمایی می کند؛ مفهومی که یادگار و میراث دوران دفاع مقدس ایرانی ها محسوب می شود و از طرف دیگر نماد مسجد الاقصی و در حمایت از مردم مظلوم فلسطین در تضاد با صهیونیست و اشغالگران فلسطین است. به عبارتی فضای مناسکی اربعین با ارائه الگوی رفتاری خاص برای زائران که پوشش را نیز شامل می شود - موجب یکپارچگی و انسجام آنها می شود.
