زیدیه یکی از شاخه‌های مذهب تشیُعه که به نام زید بن علی یا همان امام سجاد علیه السلام نامیده شده و بعد از قیام و کشته شدن زید در سال ۱۲۲ قمری، طرف دارانِش نهضت او رو ادامه دادن و چون به تشیُعه امامی به رهبری امام صادق و یا به فرقه‌های دیگر شیعی نپیوستن، عملاً فرقه جدیدی رو به وجود آوردن.
امروزه و در طول تاریخ به دلیل نزدیکی برخی باورهای زیدیه به معتزله، تلاش شده تا این فرقه مهم و تأثیرگذار شیعی رو به اهل سنت پیوند بزنن. به نظر می‌رسه موفقیت وهابیت در وهابی کردن بسیاری از زیدیان یمن هم از همین جا سرچشمه میگیره؛ در حالی که عمده گروه‌های زیدیه همه شرایط یک فرقه شیعی رو دارن و به امامت بدون فصل حضرت علی و وجود نص در این باره باور دارن.
در ۲۷ منبع از منابع مکتوب زیدیه متعلق به قرن‌های دوم تا پنجم قمری که شامل؛ دوازده منبع کلامی یا عمدتاً کلامی، سه منبع تفسیری، دو منبع از مناقب نویسی، دو منبع حدیثی، دو منبع تاریخی، یک منبع فقهی و پنج منبع عمومیه، مباحثی راجع به غدیر وجود داره.
در میان آثار منسوب به «زید بن علی» فقط در یک منبع و آن هم به طور کم رنگ به غدیر پرداخته شده. در مقابل برخی از نویسندگان از جمله «قاسم بن ابراهیم رسی»، «هادى الى الحق يحيى بن حسین»، «فرات کوفی»، «محمد بن سلیمان کوفی»، «احمد بن موسی طبری»، «احمد بن حسین هارونی»، «ابوطالب یحیی بن حسین هارونی» در حد گسترده تری به این موضوع پرداخته و اون رو با تفصیل بیشتری توضیح دادن. گزارش‌های عمده این منابع از غدیر رنگ توصیفی دارن و برخی منابع، علاوه بر نقل حادثه و حدیث غدیر نظر خود را هم ابراز کردن. در این میان كتاب الزيديه يا الدعامه از «ابوطالب يحيى بن حسین هارونی» در خور توجه است. نویسنده در کتاب خود واقعه را ذکر نکرده ولی اشکالات مختلف مخالفان در مورد اون رو مطرح و پاسخ داده. او تعدادی اشکال از جمله معنای «مولا، ربط حدیث به مشاجره لفظی زید بن حارثه و غیره را مطرح و هر کدوم رو بعد از بیان اشکال پاسخ داده.
جالب بدونید گزارش‌های منابع زیدیه راجع به غدیر به دو صورت مسند و مرسل ارائه شده. روایات مسند از صحابیان مختلف از جمله امام علی ، «زید بن ارقم»، «براء بن عازب»، «ابوسعید خدری»، «ابن عباس» و دیگران نقل شده. «ابن عقده» در کتاب خود ۹۸ صحابه رو به عنوان راوی حدیث غدیر نام برده و ۲۸ صحابه دیگر رو بدون ذکر نام از راویان اون دونسته.
در دو مورد از منابع بررسی شده زیدیه، به تعداد جمعیت در غدیر هم اشاره شده. در یکی از اونها این تعداد ۱۳۰۰ نفر و در یکی دیگه دوازده هزار نفر گزارش شده. در نقل «حذيفه بن یمان» هم اومده که در غدیر خم مجلسی پیامبر پر از مهاجر و انصار بوده یعنی بیشتر جمعیت شرکت کننده در غدیر، مردم مدینه بودن.
علمای زیدیه در مورد افضلیت امام علی برای امامت و جانشینی رسول خدا، اتفاق نظر دارن. به نظر اونها حضرت علی شایسته ترین فرد برای جانشینی رسول خدا بود و خلافت خلفای سه گانه با وجود ایشان، چیزی جز تقدیم مفضول بر افضل نبود.
با توجه به منابع زیدیه و به ویژه آثار دانشمندان بزرگ و مؤثر در تاریخ اندیشه زیدیه؛ مشخصه که اونها به وجود نص بر جانشینی و امامت بلافصل على قائلند و در این مورد به حدیث غدیر تمسک می‌کنن. برای مثال «قاسم بن ابراهیم رسی» از علمای طراز اول زیدیه در رساله‌ای جداگانه به نام الإمامة در این مورد حرف زده و خلافت خلیفه اول را نادرست دونسته. او در این رساله ادله و توجیهات کسایی رو نقد میکنه که ابوبکر رو بر حضرت علی مقدم کردن. «قاسم بن ابراهیم رسی» جزء کسایی که اعتقاد داره رسول خدا، حضرت علی رو به اسم و به طور مشخص به جانشینی خودش منصوب کرده بود.
از اون جایی که «جارودیان» متقدم به عنوان یکی از شاخه‌های زیدیه؛ در تقبیح کسانی که بر امام علی پیشی گرفتن، زیاده روی و اونها رو تکفیر و تفسیق میکردن؛ بعضی از زیدی‌ها قائل شدن که نص صادر شده در مورد جانشینی امام علی علیه السلام، نه نص آشکار بلکه نص خفی بود و امت در تشخیص اون به خطا رفتن به خاطر همین این مسأله موجب کفر و فسق هیچ کدوم از اصحاب پیامبر نمیشه.
به طور مثال «قاضی ابوالقاسم اسماعیل بن احمد بستی» (م۴۲۰ ق) کتابی با عنوان البحث عن ادلة التكفير و التفسیق نوشته و در اون قائل شده که اگرچه نص در مورد جانشینی امام علی صادر شده، اما چون اون حضرت امامت خودش رو به صورت فعال اظهار نمیکرده، انجام دادن وظایف امامت توسط خلفای سه گانه توجیه و باعث کفر یا فسق اونها نمیشه.
