کردستان عراق
زیستگاه قوم کرد به طور کلی شامل بخش هایی از غرب و شمال غرب ایران، شرق و جنوب شرق ترکیه، شمال و شمال شرق عراق و سوریه و نیز غرب قفقاز است. قومی که میان پنج کشور ایران، عراق، ترکیه، سوریه و ارمنستان تقسیم شده‌اند. در این بین چیزی که مهم است پیوند زبانی، نژادی و فرهنگی کردستان عراق با سه کشور استراتژیک یعنی ایران ، عراق و سوریه است.
کردستان عراق با وسعت 74000 کیلومتر مربع، 20% عراق را تشکیل می‌دهد و با جمعیت شش میلیونی خود دارای مناطق نفت خیز و آبی و یا مشرف به آن است. با این وجود این منطقه از جهت ژئوپلوتیکی بسیار آسیب پذیر است. چرا که ارتباطات جهانی و پیرامونی آن منوط به همکاری کشورهای همسایه‌ای مثل ایران و ترکیه است.
بعد از فروپاشی حزب بعث، مشکلات دولت و ملت سازی کردهای عراق حل شده و اکنون در حیات سیاسی و امنیتی کل عراق، حضور و نفوذ دارند. چیزی که برای سه کشور ایران، عراق و ترکیه نوعی تهدید محسوب می‌شود. در مقابل این وضعیت جدید، برای رژیم صهیونیستی نوعی فرصت است تا دشمنان و مخالفان خود را تحت فشار قرار دهد.
ترکیه و کردستان عراق
کشور ترکیه به شدت از تجزیه عراق و تشکیل یک حکومت کرد مستقل در شمال عراق بیم دارد. چون با توجه به اشتراکات نژادی، فرهنگی و تاریخی که کردهای عراق با کردهای جنوب ترکیه دارند، احتمال قیام و جدایی طلبی کردهای ترکیه زیاد خواهد شد. با این وجود ترکیه یکی از اصلی ترین دشمنان کردستان مستقل عراق است که مخالف هرگونه بهبودی و سامان وضعیت کردها در منطقه است.
جدای از این دولت ترکیه نسبت به بخشی از کردستان عراق از جهت ارضی، ادعاهایی دارد.1با این حال گمرک «ابراهیم خلیل» در شمال کردستان عراق یکی از شاهرگ‌های اقتصادی منطقه کردستان عراق است که کامیون‌های حاوی مواد غذایی، پوشاک و... از آنجا به منطقه کرد سرازیر می‌شود. ترکیه نیز از این موضوع به عنوان اهرام فشار استفاده می کند تا در صورت بروز هرگونه بحران، کردها را تحت فشار قرار دهد.
البته تهدیدات ترکیه تنها در این امر خلاصه نمی‌شود. به طور مثال زمانی که در اکتبر 2004م کردها بر آمریکا و دولت مرکزی فشار می‌آوردند تا ماده هشت (TAL) که مربوط به مسأله کرکوک بود را تصویب کنند، ترکیه تهدید کرد در صورت اجرایی شدن این ماده، نیروهای خود را به شمال عراق اعزام کرده و ظرف 18 ساعت کرکوک را اشغال می‌کند.
در واقع ترکیه به دولتی در عراق نیازمند است که ضعیف باشد تا نتواند در مقابل تجاوزات او به شمال عراق مقاومت کند و در عین حال در برابر کردهای عراق قوی باشد تا مانعیدر برابر استقلال آنان باشد.
سوریه و کردستان عراق
کشور سوریه همچون ترکیه با توجه به جمعیت دو میلیون نفری نژاد کرد، دیدگاه خوشایندی نسبت به آن‌ها ندارد. سوریه به علت رشد پان عربیسم، به کردها تابعیت سوری نداده و از دادن حق شهروندی و حق مالکیت به آنان نیز خود داری نموده است. در حقیقت چیزی که سوریه و سایر کشورهای کردنشین را ناراحت می‌کند، موضوع طرح «فدرالیسم» برای کردستان عراق است.2
فدرالیسم در ظاهر شکلی از حکومت است که در یک سرزمین خاص، قدرت را پخش کرده و از متمرکز شدن قدرت و اختیار در عده‌ای خاص جلوگیری می‌کند. به شکلی که اختیارات و قدرت میان دو سطح از حاکمیت یعنی حکومت‌های محلی (ایالت و استان) و حکومت مرکزی (فدرال) تقسیم می‌شود. طرحی که به ظاهر امکان هم زیستی اقوام و نژادهای مختلف در کنار هم را فراهم می‌کند.3
اگرچه بحث ما درباره نوع حاکمیت و بهترین شیوه آن نیست اما باید اذعان داشت انتخاب شیوه حکومت و اداره یک جامعه متناسب با موقعیت‌های قومی، نژادی، فرهنگی، مذهبی و.... صورت بگیرد. بنابراین به صرف اینکه یک شیوه خاص از اداره جامعه مثلاً «فدرالی» در یک نقطه و یا چند نقطه دنیا موفق بوده البته اگر موفق بوده باشد، درست نیست آن را برای تمام قومیت‌ها و ملیت‌ها تجویز کنیم.
تنها یکی از اشکالات این شیوه از حکومت داری مبتلاء شدن یک جامعه به تزلزل، تجزیه و جنگ داخلی است. به طور مثال زمانی که طرح فدارلیسم کردستان عراق در 2003م مطرح شد، کردهای سوری شروع به اعتراض کردند که طی آن 15 نفر کشته، 2500 نفر زندانی و عده زیادی زخمی شدند.
در حقیقت بیان طرح‌هایی همچون فدرالیسم برای کشورهای منطقه غرب آسیا با توجه به تنوع نژادی و مذهبی آن هم از سوی کشورهای استعمارگر و یا وابستگان آنان، نتیجه‌ای جز تجزیه طلبی برای استعمار و استثمار راحت‌تر این مناطق و این اقوام نیست. مثل همان طرح فدرالی کردن ایران که از سوی رئیس دولت اصلاحات بیان شد.4 چرا که با توجه به وضعیت کشور ایران از جهت قومی –مذهبی و دشمنان داخلی و خارجی، بیان چنین طرحی واقعاً چه نتیجه ای جز تجزیه طلبی، جنگ داخلی و نفوذ می‌تواند داشته باشد!
ادامه دارد....
پی‌نوشت:
1 – http://tabyincenter.ir/33067
2- فصلنامه مطالعات خاورمیانه، تعارض ژئوپلوتیکی کردستان عراق با میدان‌های منطقه ای، جذب اسرائیل در میدان مغناطیسی کردستان عراق، عبدالله پور، محمدرضا، تابستان 1390، شماره 65، ص106-85.
3- http://sazandeginews.com/News/5346
4- https://www.dw.com/fa-ir/iran/a-48708123
