زنان در طول تاریخ به دلیل جنسیت و ضعف جسمانی خود همواره مظلوم و مورد سوء استفاده قرار می‌گرفتند. حتی در ادیان الهی چون مسیحیت و یهودیت، با اینکه پیامبران آن‌ها میان دو جنس مرد و زن تفاوتی قائل نبودند و هر دو را در مقام انسانیت و عبودیت یکسان می‌دیدند، ولی از سوی پیروان و تابعین، دین آن‌ها دچار تحریف شد.
اسلام در زمان و مکانی ظهور کرد که زنان از جایگاه اجتماعی و حتی انسانی برخوردار نبودند. از خود اختیار نداشتند، مالک اموال خود نبوده و در مسائل اجتماعی و حتی خانوادگی نمی‌توانستند اظهار نظر کنند. اسلام به زنان شخصیت داد، حق مالکیت آنان را به رسمیت شناخت و آزادی برای حضور اجتماعی، تعلیم تربیت و انتخاب را به ارمغان آورد.
با ظهور اسلام توسط حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) زن به جایگاه اصلی و حقوق واقعی خود دست یافت. از نظر اسلام تنها فرق میان زن و مرد، در برخی احکام و حقوقی است که خدای متعال با توجه به ظرفیت‌های وجودی هر یک از آن‌ها، برای آنان معین نموده است. در واقع تمام اشکالات و ایراداتی که جنبش‌های فمنیستی و غرب به احکامی نظیر ارث و دیه و برخی آیات قرآن می‌گیرند ناشی از عدم اطلاع دقیق و درست از جایگاه زن در اسلام و نگاه جزئی و حداقلی به معارف و مفاهیم اسلام است.
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان پس از نقل سرگذشت تأسف بار زن در ظول تاریخ می‌فرماید:
«زن در تمام احکام عبادی و حقوق اجتماعی با مرد شریک است و در هر امری که مرد استقلال دارد، مانند ارث، کسب، معامله، تعلیم و تربیت و دفاع از حقوق و غیره زن هم مستقل است، مگر در مواردی که مقتضیات طبیعتش مخالف باشد.»1
علم آموزی زنان در اسلام
یادگیری و دانش برای زنان از نظر اسلام هیچگاه عیب و ممنوع نبوده است. تمام آیاتی که درباره علم و تعقل در قرآن کریم بیان شده، هیچگاه زنان را استثناء نکرده است. بلکه تمام فضایلی بیان شده در قرآن شامل برای زن و مرد به طور یکسان است.
پیامبر اسلام در روایتی می‌فرمایند: «طلب العلم فریضة علی کل مسلم و مسلمة».2 و در آن به طور مشخص بر یادگیری دانش برای زنان تاکید می نمایند. جدای از این سیره نبی مکرم اسلام و اهل ببیت علیه السلام از اهمیت فراگیری علم و دانش برای زنان فراوان است.
از این رو در دوره‌های مختلف اسلام، زنان عالم و محل رجوع فراوانی وجود داشته است. زنانی چون «ام سلمه» همسر پیامبر، «ام رعله قشیریه» از زنان صحابه و عالم و شاعر، «نسیبه بنت الحارث ام عطیه» از زنان فاضله و صحابه پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله، «سیده نفیسه دختر ابومحمد حسن بن زید»، «زینب دختر عبدالرحمن شعری»، «زینب دختر یحیی سلمی»، «ام الخیر، خدیجه»، «آمنه مجلسی» دختر مجلسی اول، «فاطمه دختر عباس بن ابی الفتح» و...»3
از این زنان نمونه و تأثیر گذار در طول تاریخ اسلام بسیار است. اما به عنوان شخصیتی که به زمان ما نزدیک است، می‌توان از بانو امین اصفهانی نام برد. بانویی مجتهده که بسیاری از علماء زمانش به اجتهاد و فقاهت او اعتراف داشته و آن را می‌ستودند.
کارکردن و فعالیت اقتصادی زن
بر خلاف غرب که به بهانه آزادی و حقوق زن دست به استعمار و استثمار زنان در جامعه امروز زده است، اسلام از بدو تولد یعنی 1400 سال پیش برای آنان استقلال مالی قائل شده بود. در حالی که زنان در غرب تا دو صده پیش حتی اختیار اموال و حقوق که خود برای آن زحمت کشیده بودند را نداشتند.
خدای متعال در آیه 32 سوره نساء می‌فرمایند: لِلرِّجالِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ.
ترجمه: « براى مردان از آنچه بدست آورده‌اند بهره‌اى است و براى زنان نيز از آنچه كسب كرده‌اند بهره‌اى مى‌باشد.»
نمونه دیگر که در قرآن به فعالیت اقتصادی زنان اشاره نموده، چوپانی کردن دختران شعیب است. سیره نبوی نیز خالی از این امر نیست. در روایتی آمده است که پیامبر اسلام در توصیه‌ای به «حولاء» زنی که به شغل عطر فروشی مشغول بوده می‌فرمایند که جنس خوب را به مردم تحویل دهد. این یعنی شاغل بودن زن در آن عصر نیز امری معمول و بلا اشکالی بود.4
در حقیقت آنچه که در روایات نسبت به زنان تأکید شده، نحو حضور آنان در جامعه است. این که حجاب خود با نامحرم را در پوشش و رفتار اجتماعی رعایت نمایند. خود را برای نامحرم زینت نکرده و و حتی در صحبت با آن نیز جلب توجه نکنند. مقام معظم رهبری طی سخنانی در این باره می‌فرمایند: «از نظر اسلام، در همه این فعالیت‌های مربوط به جامعه بشری و فعالیت‌های زندگی، زن و مرد دارای اجازه‌ی مشترک و همسان هستند.»5 به عبارتی زن و مرد از نظر اسلام هر دو مسئولیت اجتماعی دارند و فعالیت اجتماعی زنان منافاتی با خانه داری و همسر داری آنان ندارد.6
پی‌نوشت:
1 – ترجمه تفسیر المیزان، ج2، ص383
2- بحارالانوار، ج1، ص 172.
3- https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4210/4231/27771
4-5659/7279/90404 https://hawzah.net/fa/Magazine/View/
5- 20/12/1375
