ابو حیان توحیدی فقیهی است خیلی کار درست و احوالات دار. یک بخشی از نوشته هایش طنز است. البته طنز به این معنی که امروزه با هجویات فروان قاطی شده است، در آن دوره به ایشان که فقیهی مطرود بودند نمی چسبید.
بعضی از این لطیفه ها و حکایات را از کتاب ابوحیان توحیدی - کار علیرضا ذکاوتی قراگزلو - انتشارات طرح نو آورده ام. اغلب اینها از کتاب البصائر و الذخائر نقل شده است:
بخشی از متن کتاب حیرت انگیز ابوحیان توحیدی:
حسن بصری گفته است: هر کس آشکارا خود را می نکوهد در نهان خود را می ستاید.
زن را در جوانی با کامرانی و در میانسالی با تفریح و در آخر کار با پول نگه دار.
به کسی گفتند از اسباب حج چه داری؟ گفت: لبیک
یکی از پیشینیان گفته است: اگر تو را به دنبال پشگل آوردن فرستادند خرما میاور، که خرما می خورند و برنافرمانی نکوهشت می کنند.
فلانی فلانی را دید گفت: مژده بده پرسید: برای چه؟ گفت: پدرم از سفر آمده! گفت: از ننه جانت بگیر!
به کسی گفتند: دوست داری پدرت بمیرد؟ گفت: نه دوست دارم کشته شود تا خونبها هم بگیرم!
نیمه طبیب آدم کش است، نیمه فقیه حلال را حرام می کند، نیمه نحوی غلط می خواند ...
والی دستور داد کسی را تازیانه بزنند. او والی را به سر مادرش قسم داد و به گیسویش و به پستانش ... که آزادش کنند. والی گفت: ولش کنید که همین طور دارد پایین می آید.
ابوحیان توحیدی یکی از ادبای برجسته و متفکران کلاسیک جهان اسلام در قرون میانه بود که آثار و اندیشه‌های او تأثیرات عمیقی بر فرهنگ و اندیشه اسلامی داشته است. در اینجا به چند موضوع مهم از زندگی و آثار او اشاره می‌کنم:
ابوحیان توحیدی یکی از ادبای برجسته و متفکران کلاسیک جهان اسلام در قرون میانه است. زندگی او پر از تجارب پیچیده و چالش‌های شخصی متعددی بوده که تأثیرات عمیقی بر آثار و اندیشه‌هایش داشته است. در این مقاله به بررسی برخی از این اتفاقات شخصی و تأثیرات آن بر آثار و اندیشه‌های او می‌پردازیم.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زندگی ابوحیان توحیدی، مواجهه با فقر و مشکلات مالی بود. او اغلب با شرایط مالی سختی روبه‌رو بود و حتی در برهه‌هایی از زندگی مجبور به ترک خانه و رفتن به مناطق دیگر شد تا بتواند معیشت خود را تأمین کند. این شرایط سخت مالی در بسیاری از نوشته‌های او انعکاس یافته و او بارها به نقد نظام اجتماعی و اقتصادی زمان خود پرداخته است. برخورد نزدیک او با فقر و درد و رنج ناشی از آن، نگاه واقع‌گرایانه و انتقادی او را نسبت به شرایط اجتماعی و اقتصادی زمانه‌اش تشدید کرد.
ابوحیان توحیدی در مسیر زندگی خود با اختلافات و دشمنی‌های فراوانی مواجه شد. او گاهی با هم‌عصران و هم‌شهریان خود دچار اختلاف می‌شد که این مسائل بر روان و روحیات او تأثیر زیادی گذاشتند. به عنوان مثال، او در برخی از آثارش به درگیری‌ها و نزاع‌های خود با دیگر اندیشمندان و بزرگان اشاره کرده است. این اختلافات و نزاع‌ها اغلب باعث شدند وی به نقد وضعیت فرهنگی و اجتماعی زمانه‌اش بپردازد و تلاش کند تا راه‌حل‌هایی برای بهبود اوضاع ارائه دهد.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم زندگی ابوحیان توحیدی، سفرها و مهاجرت‌های متعدد او بود. او برای پیگیری علم و دانش و همچنین به دلیل شرایط نامساعد زندگی، به مناطق مختلفی سفر کرد و این امر باعث شد تا تجارب گوناگون و ارزشمندی کسب کند که بر غنای آثار او افزوده است. سفرهای او به مکان‌های مختلف، امکان دسترسی به منابع علمی و فرهنگی متفاوت را برای او فراهم کرد و این تجارب او را به یکی از متفکران چندبعدی و همه‌جانبه‌نگر تبدیل کرد.
در بخشی از زندگی، به دلایلی که هنوز به طور کامل روشن نیست، ابوحیان توحیدی مدتی را در زندان گذراند. این تجربه سخت و تلخ تاثیرات زیادی بر نوشته‌ها و دیدگاه‌های او داشت. او در برخی از آثارش از این دوران صحبت کرده و از تجربیات خود نقل قول کرده است. این تجربه زندان نه تنها رویکرد او به مسائل اجتماعی و انسانی را تغییر داد بلکه او را به تأمل بیشتر درباره ارزش‌های انسانی و اخلاقی واداشت.
یکی از تغییرات مهم در زندگی ابوحیان، تصمیم او برای روی‌آوردن به زندگی زاهدانه بود. او پس از مواجهه با مشکلات شخصی و اجتماعی، به زهد و تقوا و ارزش‌های اخلاقی و عارفانه توجه بیشتری کرد. این موضوع در بسیاری از نوشته‌ها و آثارش مشهود است. تبدیل شدن ابوحیان به فردی عارف و زاهد، نگاه او به زندگی و جهان را تغییر داد و ارزش‌های انسانی و اخلاقی را در آثار او برجسته‌تر کرد.
ابوحیان در دوره‌ای از زندگی خود با برخی از بزرگان و حکام ارتباط داشت و حتی تحت حمایت برخی از آنان بود. این روابط گاهی به او امکان داد تا به منابع علمی و فرهنگی دسترسی داشته باشد و به تحصیلات بیشتر بپردازد. با این حال، این روابط نیز همیشه با فراز و نشیب‌هایی همراه بود که بر زندگی او تاثیر گذاشت. این روابط، ابوحیان را با تفاوت‌ها و تضادهای اجتماعی و فرهنگی زمانه‌اش آشنا کرد و او را به یک منتقد اجتماعی دقیق و هوشمند تبدیل کرد.
زندگی ابوحیان توحیدی، مجموعه‌ای از تجارب پیچیده و چالش‌های متعدد بود که هر کدام به نوع خود در شکل‌گیری شخصیت و اندیشه‌های او نقش داشتند. از فقر و مشکلات مالی گرفته تا اختلافات و دشمنی‌ها، سفرها و مهاجرت‌ها، دوران زندان و حبس و نهایتاً تغییر رویکرد به زندگی زاهدانه، هر یک از این تجربیات نه تنها در آثار او منعکس شده بلکه به غنای فکری و ادبی او افزوده‌اند. ابوحیان توحیدی به عنوان یک متفکر بزرگ و چندبعدی، نه تنها تأثیرات عمیقی بر فرهنگ و اندیشه اسلامی گذاشته، بلکه به عنوان فردی انسانی و واقع‌گرا، از ارزش‌های والای اخلاقی و انسانی نیز محافظت کرده است.
