این روزها گوش کردن به پادکست فراگیر تر از قبل شده و در میان انواع مختلف، نوعی از پادکست فارسی وجود دارد که محتوای آن برگرفته از گزارش های منتشر شده در رسانه های معتبر غیر فارسی است.
پادکست "چنل‌بی" که علی بندری تهیه کننده و صاحب صدای آن است، با بیش از پنج سال سابقه و 61 قسمت پیش قراول این سبک به شمار می آید، در کنار چنل بی پادکست "میم" با تهیه کنندگی مهدی عباسی حضور دارد و به تازگی یک سالگی خود را جشن گرفته و تا زمان نوشتن این یادداشت 14 قسمت منتشر کرده است.
بیایید امیدوار باشیم پادکست های بیشتری مثل چنل‌بی تولید شوند، من به دو دلیل طرفدار این تکثر هستم، اول اینکه گزارش های بلند و معتبر بیشتر شنیده می شوند و شاید این امر مدخلی باشد برای اقبال عمومی و آشتی عده ایی با گزارش های روزنامه نگاران تحقیقی، دلیل دوم هم اینکه با اضافه شدن پادکست های مشابه در این فضا ارزش لحن روایت گری علی بندری بیشتر خودش را نشان خواهد داد.
تفاوت پادکست چنل‌بی و میم، جدا از صدای گوینده و شیوه روایت، در منابع مورد استفاده آنها است، مهدی عباسی محتوای خود را فقط از بین گزارش هایی که در بخش های مختلف، نامزد یا برنده جایزه پولیتزر هستند انتخاب می کند، اما در هر قسمت از چنل‌بی، روایت شنیدینی یک ماجرای واقعی به نقل از رسانه معتبر انگلیسی زبان مثل نیویورکر، گاردین، آتاویست و یا تایم را می شنویم، گاهی هم مثل قسمت 27 که داستان آنگلا مرکل است، روایت پادکست بر گرفته از گزارش ها و منابع مختلف است.
تشابه هر دو پادکست اما در بن مایه محتوایی است که از آن بهره می برند، آنچه در محتوای این دو پادکست مشترک است بهره گیری از محتوای تولید شده به شیوه "روزنامه نگاری تحقیقی" یا همان "Investigative Journalism" است، گزارش های کار شده با این روش تنها در سایه دموکراسی پر و بال می گیرد، بدون وجود مابقی ارکان دموکراسی از جمله قوه قضاییه مستقل و مطبوعات آزاد، این شیوه روزنامه نگاری ازبین می رود، می توان گفت روزنامه نگاری تحقیقی مصداق بارز رکن چهارم دموکراسی یا همان آزادی مطبوعات است.
آنچه این شیوه را از مابقی شاخه های روزنامه نگاری مستثنی می کند پایه های آن است: پرسشگری، استقلال، سند محوری، فاش گویی، جانب داری از حقیقت، بی طرفی، پایبندی به وجدان انسانی و در نهایت وفاداری به شهروند.
سر و کار این شاخه از روزنامه نگاری معمولا با فساد اقتصادی و سیاسی و جرم های سازمان یافته و خشونت در جامعه است. دشمن این شیوه از روزنامه نگاری هم دستگاه قضایی فاسد، مافیای با نفوذ و دولتمردان فاسد هستند، خمیر مایه گزارش های روزنامه نگاران تحقیقی رجوع به گزارش های پلیس، پزشکی قانونی، گزارش های مالی، مصاحبه ها، اسناد درز کرده و یا در دسترس عموم و در نهایت تحقیقات میدانی است.
وقتی به قسمت های مختلف این دو پادکست گوش میکنیم مصداق های زیادی از ارجاعات به مکانهای مختلف، زمانهای مختلف، نقل قولها و جزئیات در ذهن ما زنده می شود. این شیوه نیازمند زمان، دقت و ریز بینی است، چیزی که به وضوح در گزارش هایی که در این دو پادکست می شنویم کاملا مشهود است.
زمانی که به گزارش هایی مثل "مسترمایند" یا "از روسیه با خون" گوش میکنیم می توان دریافت که متن آن برای یک رسانه شنیداری مثل پادکست بازنویسی شده است و هنگام شنیدن گاهی از قالب گزارش خارج می شود و شبیه به قصه به نظر می رسد، اما با کمی دقت می توان به ارزش کار نویسنده(روزنامه نگار) پی برد.
جرئیات در این شیوه بسیار اهمیت دارد، علی بندری در پادکستش همواره به این جزئیات وفادار بوده و اخیرا پادکست را بجای شروع کردن با تبلیغ اسپانسر و یا توضیح درباره قسمت، با ارائه جزئیات دقیق شروع می کند و با همین شیوه پیش می برد. به عنوان مثال چهار دقیقه ابتدایی قسمت پنجاه با عنوان "آموک" را با چهار دقیقه قسمت اول سریال درخشان "سیلک رود" مقایسه کنید.
در بسیاری از قسمت های پادکست چنل‌بی و میم، داستان از یک شک یا تردید آغاز می شود، با پرس و جو ادامه پیدا می کند و با جمع آوری اسناد و شواهد و کنار هم قرار دادن داده ها و اطلاعات گزارش بیان می شود. به عنوان مثال قسمت دهم با عنوان "طلای کثیف، پول تمیز" ازپادکست میم گوش کنید.
آنچه در باب روزنامه نگاری تحقیقی باید بدانیم این است که این شیوه مطلقا حکمی صادر نمی کند و به چرایی نمی پردازد، روزنامه نگاری تحقیقی به این سوالات پاسخ می دهد: چه زمانی؟ چه اشخاصی؟ در چه مکانی؟ چه اتفاقی را رقم زدند؛ در واقع روزنامه نگار تحقیقی با کنار هم قرار دادن اسناد، شواهد، مدارک و مصاحبه ها، بافته ایی از وقایع و حقایق را پیش چشمان جامعه قرار می دهد و داوری را به خواننده و وجدان او واگذار می کند.
آنچه در چند سال گذشته پیوند ما را با روزنامه نگاری تحقیقی و در مقامی بالاتر با رکن چهارم دموکراسی برقرار کرده گوش کردن به پادکست هایی مثل "چنل‌بی" و "میم" است، البته که سهم پادکست چنل بی در این امر بیشتر است، به امید روزی که شاهد انتشار این دست گزارش ها در رسانه های فارسی زبان باشیم، چرا که انتشار گزارش های بی پرده و بی طرف از وقایع رخ داده در جامعه بازنشر سیاهی نیست، بلکه بخشی از راه حل رسیدن به عدالت و مشروعیت در افکار عمومی است.
