یکی از راه‌های درک صنعتی که در آن فعالیت می‌کنیم، استفاده از مدل رقابتی پورتر است. در مدل 5F پورتر 5 نیروی تاثیرگذار در یک صنعت بررسی میشود. زمانی که می‌خواهید وارد یک بازاری شوید یا یک بیزینس جدید ایجاد کنید، این تحلیل برایتان خیلی مهم خواهد بود. مدل پورتر رقابت در بازار را در اثر 5 نیروی مختلف می‌داند که می‌تواند روی شرایط کسب و کار شما در بازار تاثیرگذار باشد. هرچقدر این 5 نیرو قویتر باشند رقابت در بازار بیشتر است و درنتیجه جذابیت بازار برای ورود کم خواهد بود. در ادامه این مقاله به بررسی هرکدام از این 5 نیرو خواهیم پرداخت.
اگر یک بازار برای ورود تازه واردها باز باشد، تعداد رقبا بیشتر و بیشتر میشود در نتیجه هزینه رقابت بالا می رود. سخت بودن ورود به بازار باعث می شود کسب و کار شما برای مدت طولانی در بازار یکه تاز باشد و مشتریان به سمت رقبای دیگر نروند. مهم ترین عوامل سختی یا آسانی ورود به یک بازار عبارتند از:
هرچقدر سرمایه اولیه مورد نیاز برای راه اندازی یک کسب و کار بیشتر باشد، ورود به آن بازار سخت‌تر است. بطور مثال سرمایه اولیه لازم برای راه اندازی یک کسب و کار در حوزه صادرات و واردات احتمالا بیشتر از راه اندازی یک سایت خبری است. بنابراین رقابت در بازار دوم بیشتر است.
زمانی که دسترسی به کانال‌های عرضه راحت باشد، ورود به آن بازار راحت‌تر است.
فناوری مورد نیاز برای یک کسب و کار از تولید تا عرضه نقش مهمی در ورود به بازار دارد. هرچقدر این فناوری پیچیده‌تر باشد، کار برای تازه واردها سخت‌تر است.
تمایز زیاد در محصولات موجود در بازار و ویژگیهای یک محصول باعث میشود مثلا ورود به عرصه موبایل کاری راحت نیست اما برای ورود به صنعت آب معدنی کار دشواری وجود ندارد.
در صورتی که برای ورود به یک صنعت نیاز به زمان زیادی باشد (صنایع دارویی) و یادگیری مستلزم هزینه و زمان زیادی باشد می‌توان گفت تازه واردها به این صنعت وارد نخواهند شد زیرا زمان و هزینه زیاد مانع آنها میشود.
قوانین دولتی در خصوص تاسیس یک شرکت در این حوزه، سهولت در دریافت امتیاز، دادن وام یا تسهیلات برای فعالان جدید در یک عرصه و یا قوانین انحصاری برای یک محصول وضعیت ورود شرکت‌های تازه وارد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
محصول جایگزین محصولی است که تا حدود زیادی از نظر کیفیت و سایر ویژگیهای اساسی با مصحول مورد عرضه شما شباهت زیادی دارد و مشتری می‌تواند این دو محصول را جایگزین هم کند. به طور مثال درصنعت نوشیدنی، نوشابه و ماءالشعیر به جای هم می‌توانند انتخاب شوند. درصورتی که محصول جایگزین وجود داشته باشد، تقاضا کمتر شده و احتمالا قیمت کاهش پیدا می‌کند. در این صورت جذابیت آن بازار کاهش پیدا می‌کند.
در صورتی که تامین کنندگان یعنی عرضه کنندگان محصول توانایی بالایی در عرصه چانه زنی داشته باشند ورود به این عرصه برای تامین کنندگان جذاب تر است. بررسی قدرت چانه زنی عرضه کنندگان با این فاکتورها میسر است:
تعداد عرضه کنندگان اگر زیاد باشد مشتری می تواند در انتخاب با دست بازتر عمل کند و در نتیجه قدرت یک تامین کننده کم می شود.
اگر عرضه کننده در محصولات خود تمایز زیادی داشته باشد (محصولات متنوع باشند) قدرت او بالا می رود.
اگر هزینه‌های ثابت (مستقل از تعداد تولید) برای یک تامین کننده بالا باشد او مجبور به تولید بالا است و در نتیجه قدرت چانه زنی خود را از دست می دهد.
اگر قدرت چانه زنی و توان خریداران در یک صنعت بالا نباشد این صنعت برای ورود یک تامین کننده جدید جذاب تر است زیرا تامین کننده در تقابل با مشتری دست بالاتر را در اختیار دارد. بررسی قدرت چانه زنی خیرداران از این مولفه‌ها قابل بررسی است:
طبیعی است که تعداد بالای خریداران قدرت آنها را کم می کند زیرا اگر یک خریدار محصول را نخرد مشتریان دیگری برای این محصول پیدا خواهند شد.
اگر هزینه تعویض یک کالا برای خریدار بالا باشد مشتری نمی‌تواند به راحتی تامین کننده خود را عوض کند و در نتیجه قدرت چانه زنی کمتری به دست می‌آورد.
اگر کالا برای مشتری از اهمیت بالایی برخوردار باشد (وجود آن لازم باشد و نبود آن خسارت زیادی را به مشتری تحمیل کند) قدرت چانه زنی مشتری کم میشود.
اگر مشتری نسبت به محصول اطلاعات کامل داشته باشد قدرت چانه زنی زیادی در مورد قیمت و ویژگیهای جانبی محصول به دست می‌آورد.
این نیرو عموما قوی ترین نیروی مدل پورتر است و باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. در صورت شدت بالای رقابت بین رقبا می‌توان گفت ورود به این عرضه چندان جذاب نیست. شدت رقابت بین رقبا متاثر از این عوامل است:
هزینه ثابت بالا باعث شدت در رقابت می شود.
هزینه تبدیل و تغییر مسیر از یک کالا به کالای دیگر می‌تواند باعث سختی رقابت شود.
هرچه رقبا از نظر امکانات و سرمایه ها (دارایی مالی، نیروی انسانی و …) و نوع محصول به هم شباهت داشته باشند می‌توان گفت رقابت شدید تری وجود دارد.
اگر خروج از یک صنعت راحت نباشد (هزینه تبدیل بالا، سرمایه ثابت بالا، قیمت اسقاط کم، محدودیت های دولتی و …) رقابت شدیدتری به وجود می‌‌‌‌آید.
منبع: 5 نیروی رقابتی پورتر
