انسداد تحصیلی دانشجویان مسئله‌ای مهم در عرصۀ آموزش عالی است که می‌تواند تأثیرات جدی بر مسیر تحصیلی و آیندۀ حرفه‌ای آنها داشته باشد. پژوهش‌های مختلف در زمینه انسداد تحصیلی دانشجویان، عوامل تأثیرگذار بر عملکرد تحصیلی آنها از جمله ارتباطات، تسهیلات آموزشی، راهنمایی‌های مناسب و فشار خانواده را بررسی کرده‌اند. در این دست از مطالعات، بر انتخاب مقابلۀ فعال[1] تاکید شده‌است؛ زیرا اگر دانشجویان معتقد باشند که توانایی پیشگیری از عوامل استرس‌زای آینده را دارند، در مواجهه با وقایع منفی رویکردی متمرکز بر پذیرش چالش‌ها اتخاذ خواهند کرد (هارتلی[2]، 2010). در زندگی امروزه، افراد ناگزیر از مواجهه با ناملایمات و سختی‌های زندگی‌اند. آنچه افراد را در مواجهه با چالش‌های پیش رو از هم متمایز می‌کند، میزان تاب‌آوری[3] آنهاست. تاب‌آوری به معنای موفقیت در مقابله با تجربیات دشوار و چالش‌های زندگی به‌واسطۀ انعطاف‌پذیری[4] ذهنی، عاطفی و رفتاری است. تاب‌آوری یک ظرفیت روان‌شناختی است که به افراد کمک می‌کند با استرس[5] و مشکلات، بهتر سازگار[6] شوند و پیشرفت کنند. هدف مقاله حاضر بررسی تاثیرات تاب‌آوری برای عبور از انسداد تحصیلی دانشجویان است.
تاب‌آوری به توانایی افراد برای غلبه بر موانع و چالش‌ها در زندگی و بلندپروازی‌های حرفه‌ای اشاره دارد که شامل کسب دانش، مهارت و نگرش مثبت برای رویارویی با آینده‌ای نامطمئن است (زاترا و همکاران[7]، 2010). دانشجویان تاب‌آور، با تعیین اهداف، تعهد به انجام وظایف و درایت و تدبیر از برنامه‌ریزی مناسب برخوردارند. آنها با اعتقاد به قابلیت دستیابی به اهداف خود، کنترل زندگی شخصی خود را می‌پذیرند و مسئولیت نتایج حاصله را به عهده می‌گیرند (آیالا و منسو[8]، 2013). دانشجویان تاب‌آور، از خوش‌بینی[9] بهره‌مند هستند. خوش‌بینی یک ویژگی سرشتی است که بر انگیزه، دستیابی به هدف و تفسیر افراد از وقایع، تاثیر می‌گذارد. خوش‌بینی همچنین بر سازگاری، رسیدن به نتایج مورد انتظار و تاب‌آوری کلی آنها تاثیر مثبت دارد (مورتون و همکاران[10]، 2013). آیالا و منسو (2018) به این نتیجه دست یافتند که تاب‌آوری و مشارکت[11] نقش مهمی در تبیین عملکرد تحصیلی دانشجویان دارند. مطالعه آنها ضمن تایید یافته های قبلی، نشان داد که رابطۀ بین تاب‌آوری، مشارکت و عملکرد تحصیلی، به واسطۀ عواملی نظیر جنسیت و تجربۀ تحصیل یا عدم تحصیل در سال اول دانشگاه، متفاوت است. بر این اساس، دانشجویانی که در سال اول از ادامه تحصیل انصراف می‌دهند، دارای تمایل کمتر به مطالعه، پشتکار کمتر در مواجهه با مشکلات و توانایی کاهش یافته در مقابله با ناامیدی هستند و نسبت به توانمندی‌های خود اطمینان ندارند؛ این دسته از دانشجویان همچنین، احساس کنترل کمتری بر اعمال خود نسبت به دانشجویانی که در دانشگاه باقی مانده‌اند دارند. این یافته‌ها می‌تواند بیانگر نقش مهم عوامل نام برده در فرسایش تحصیلی دانشجویان باشد (آیالا و منسو، 2018).
همچنین، در ادامه بررسی مطالعات می‌توان شاهد آن بود که تاب‌آوری تحصیلی و هوش هیجانی[12] برای عملکرد تحصیلی دانشجویان ضروری است. بی‌توجهی به این عوامل در آموزش می‌تواند به موفقیت تحصیلی و اشتغال دانشجویان آسیب برساند. یافته‌های یک پژوهش (اونانی[13] و همکاران، 2022) که به اهمیت تاب‌آوری تحصیلی و هوش هیجانی در بهبود عملکرد تحصیلی دانشجویان پرداخته است، گوشزد می‌کند که بسیاری از مؤسسات دانشگاهی و آموزشی تأثیر این عوامل را بر آموزش و برنامه درسی دست‌کم می‌گیرند. این عدم شناخت نه تنها می‌تواند منجر به کاهش عملکرد تحصیلی شود، بلکه بر اشتغال‌پذیری دانشجویان نیز تأثیر می‌گذارد، زیرا ممکن است مهارت‌های لازم برای سازگاری و پیشرفت در موقعیت‌های استرس‌زا را نداشته باشند. این مطالعه نشان می‌دهد که تاب‌آوری تحصیلی نه تنها عملکرد تحصیلی را پیش‌بینی می‌کند، بلکه هوش هیجانی که به طور معنادار و مثبتی بر عملکرد تحصیلی تأثیر می‌گذارد را نیز، پیش‌بینی می‌کند.
مطالعه‌ای دیگر بر اهمیت توسعۀ خودکارآمدی[14]، درون‌اندیشی[15] واقع‌بینانه، تمایل به کمک‌طلبی و پیوند موفقیت تحصیلی با امنیت اقتصادی آینده تأکید دارد (مورالس[16]، 2014). در مطالعه‌ای که به بررسی تأثیر تاب‌آوری دانشجویان بر نتایج تحصیلی پرداخته‌است، محققان با استفاده از نظریۀ خودتنظیمی[17]، سازوکارهایی را مورد بررسی قرار دادند که نشان می‌دهد تاب‌آوری تأثیر مستقیم بر عملکرد و احساس آسایش کلی دانشجویان دارد. در این پژوهش، نتایج نشان داد که تاب‌آوری به‌طور غیرمستقیم از طریق تقویت خودکارآمدی و تعیین اهداف موثر بر عملکرد تحصیلی تأثیر می‌گذارد، همچنین از طریق تقویت خودکارآمدی تأثیر غیرمستقیم بر اضطراب حالتی[18] دارد و به طور مستقل از اضطراب حالتی به احساس آسایش کلی کمک می‌کند (ایثردن و همکاران[19]، 2022). این یافته‌ها ما را به سوی درک بهتر و حمایت بیشتر از موفقیت دانشجویان در مواجهه با سختی‌ها و ناملایمات رهنمون می‌کند.
نهایتاً، مطالعات این‌گونه نشان می‌دهند که دانشجویان بر نقش‌محوری دانشگاه‌ها در پرورش تاب‌آوری چه در داخل و چه خارج از محیط دانشگاهی معتقدند. طیف وسیعی از راهبرد‌ها از جمله فعالیت‌های کلاس درس، روش‌های ارزیابی، برنامه‌های مربیگری و مشارکت در فعالیت‌های فوق‌برنامه مانند ورزش، در این امر مفید شناخته شده‌اند. توسعه تاب‌آوری با یادگیری تجربی، ارائه تجربیات آموزشی چالش‌برانگیز، و قرارگرفتن در معرض دیدگاه‌های مختلف مرتبط است. در این میان نکته قابل‌توجه، اهمیت بازخورد، به‌ویژه زمانی که به شیوه‌ای شخصی و سازنده به عنوان یک تسریع کنندۀ اساسی در پرورش تاب‌آوری ارائه می‌شود، است؛ چرا که دانشجویان این‌گونه مطرح کرده‌اند که عمق و نوع بیان بازخورد مثبت، در زمانی که دچار انسداد تحصیلی هستند می‌تواند به آنها کمک کند. همچنین، ایجاد رابطۀحمایتی بین دانشجویان و مربیان آنها ضرورتی تلقی می‌شود که بر اهمیت ارتباط شفاف و راهنمایی همدلانه تأکید می‌کند. علاوه بر این، فعالیت‌های فوق‌برنامه، به‌ویژه فعالیت‌های مرتبط با ورزش و تعاملات اجتماعی، در زمینه مدیریت استرس و ایجاد تاب‌آوری، به‌ویژه در بین دانشجویان بین‌المللی مفید تلقی می‌شوند. به طور خلاصه، یک رویکرد آموزشی جامع که هم رشد تحصیلی و هم رشد فردی را در برمی‌گیرد برای پرورش تاب‌آوری دانشجویان ضروری تلقی می‌شود (هولدزورث و همکاران[20]، (2017).
References:
Holdsworth, S., & Turner, M., & Scott-Young, C. M. (2017). Not drowning, waving. Resilience and university: a student perspective (pp. 1837-1853). Studies in Higher Education
Hartley, M. T. (2010). Increasing Resilience: Strategies for Reducing Dropout Rates for College Students with Psychiatric Disabilities (pp. 295-315). American Journal of Psychiatric Rehabilitation
Zautra, A. J., & Hall, J. S., & Murray, K. E. (2010). Resilience: A new definition of health for people and communities. In J. W. Reich, A. J. Zautra, & J. S. Hall (Eds.), Handbook of adult resilience (pp. 3–29). The Guilford Press
Ayala, J. c., & Manzano, G. (2013). Psychometric properties of Connor-Davidson Resilience Scale in a Spanish sample of entrepreneurs (pp. 245-51). Psicothema
Morton, S., & Mergler, A., & Boman, P. (2013) Managing the Transition: The Role of Optimism and Self-Efficacy for First-Year Australian University Students (pp. 90-108). Australian Journal of Guidance and Counselling
Ayala, J. c., & Manzano, G. (2018). Academic performance of first-year university students: the influence of resilience and engagement (pp. 1321-1335). Higher Education Research & Development
Ononye, U., & Ogbeta, M., & Ndudi, F., & Bereprebofa, D., & Maduemezia, I. (2022) Academic resilience, emotional intelligence, and academic performance among undergraduate students (pp. 1-10). Knowledge and Performance Management
Morales, E. E. (2014) Learning from Success: How Original Research on Academic Resilience Informs what College Faculty Can do to Increase the Retention of Low Socioeconomic Status Students. International Journal of Higher Education
Etherton, K., & Steele-Johnson, D., & Salvano, K., & and Kovacs, N. (2022). Resilience effects on student performance and well-being: the role of self-efficacy, self-set goals, and anxiety (pp. 279-298). J Gen Psychol
[1] Active coping
[2] Hartley, M. T. (2010)
[3] Resilience
[4] Flexibility
[5] Stress
[6] Adjustment
[7] Zautra, A. J., & Hall, J. S., & Murray, K. E. (2010).
[8] Ayala, J. c., & Manzano, G. (2013)
[9] Optimism
[10] Morton, S., & Mergler, A., & Boman, P. (2013)
[11] Engagement
[12] Emotional intelligence
[13] Ononye, U., & Ogbeta, M., & Ndudi, F., & Bereprebofa, D., & Maduemezia, I. (2022)
[14] Self-efficacy
[15] Self-reflection
[16] Morales, E. E. (2014)
[17] Self-regulation
[18]اضطراب حالتی، تظاهر گذرا و حاد اضطراب است که در شرایط خاص و موقتی ایجاد می‌شود و متفاوت از اضطراب صفت است. برای مطالعه دقیق‌تر مفهوم اضطراب حالتی و اضطراب صفت این مقاله خوب با نگارش نسبتاً ساده توصیه می‌شود:
Trait and state anxiety are mapped differently in the human brain, Francesca Saviola et al., (2020)
[19] Etherton, K., & Steele-Johnson, D., & Salvano, K., & and Kovacs, N. (2022)
[20] Holdsworth, S., & Turner, M., & Scott-Young, C. M. (2017)
