توصیه می شود در صورتی که مطلب بازی شناختی چیست را مطالعه نکرده‌اید ابتدا این مطلب را بخوانید.
در قسمت قبل(بازیهای شناختی و کارکردهای اجرایی) سعی کردیم کلیات مرتبط با مهارت‌هایی که باعث موفقیت ما در آینده می‌شوند را با هم مرور کوتاهی بکنیم. در این قسمت بخش دیگری از این مهارت‌ها را با هم می‌خوانیم. بخشی که اگر وجود نداشته باشد ما هویتی نخواهیم داشت.
به نظر شما چه چیزی به ما هویت و من بودنمان را نشان می‌دهد؟ اموال و خانواده؟ دوستان و آشنایان؟ تحصیلات ؟ شغل و جایگاه اجتماعی و اقتصادی؟ کشور و سرزمین؟
چند لحظه فکر کنیم در دنیایی هستیم که هیچ کدام از این موارد اهمیتی ندارند. انگار یک وجود تنهای تنها در یک عالم هستیم. در این صورت چه چیزی ما را « ما » می‌کند؟ چه چیزی ما را برای خودمان آشنا می‌کند و احساس تعلق داشتن یا نداشتن به یک چیز را به ما می‌دهد؟ مهمترین چیز برای هویت بخشی به ما گنجینه حافظه ماست. به این فکر کنید که یک روز از خواب برخیزید و دیگر به یاد نداشته باشیم افرادی که در اطراف ما هستند چه کسانی هستند و یا ما در این محیط چه کار می‌کنیم؟ چرا باید این جا باشم و در حال حاضر چه چیزهایی اولویتهای من است...
در این صورت متوجه اهمیت حافظه خواهید شد. سمینارها و کنفرانس‌های بزرگی هر ساله درباره آلزایمر و مشکلات شناختی و عاطفی و اجتماعی افرادی که مبتلا به آلزایمر هستند برگزار می‌شود. اما بحث ما در این جا این نکته نیست. ما از حافظه به عنوان منبعی برای ذخیره اطلاعات و بانک هویت بخشمان یاد خواهیم کرد.
بگذارید برگردیم به مثال اولی که در قسمت قبل زده بودیم. ما محیط را به یک اتاق تاریک تشبیه کردیم و توجه و تمرکز را به یک چراغ قوه که نورش را در محیط می‌چرخاند و به ما کمک می کند تا بر اساس اولویتها و ترجیحاتمان آنچه که مورد نیازمان است را به محدوده آگاهی بیاوریم. اما...
حافظه در این جا چه نقشی را بر عهده دارد؟
هر اطلاعاتی که ما در حین چرخش نور در محیط به آن برخورد می‌کنیم را می‌توانیم در حافظه نگهداریم یا اینکه بدون توجه از روی آن بگذریم. در اینجا صحبت ما روی حافظه کاری یا حافظه‌ای است که در حال حاضر روی آن اطلاعاتی می‌گذاریم و بر اساس نیازمان در همین زمان کوتاه نیز از آن استفاده می‌کنیم. البته ما حافظه کوتاه مدت و بلند مدت هم داریم اما ما فعلا درباره حافظه کاری صحبت خواهیم کرد. حافظه کاری را می‌توانیم به یک صفحه یا تخته کوچک تشبیه کنیم. اما این تخته قابلیت دریافت اطلاعات زیاد را ندارد. فکر کنید روی این تخته شما تنها می‌توانید چند استیکر کوچک بچسبانید. نهایتا هفت جای مختلف برای قرار دادن استیکرها وجود دارد. این یعنی نمی‌توان همزمان اطلاعات زیادی را روی این بخش قرار داد و به آن دسترسی داشت.
اما حافظه کاری کجا به کار ما می‌آید؟
اطلاعاتی که برای مدت زمان کوتاهی مثلا از چند دقیقه در نظر بگیرید تا نهایتا دو هفته ممکن است مورد نیاز باشند روی این صفحه قرار می‌گیرند و ما قادر هستیم به آن دسترسی داشته روی آن تغییر و تبدیلی انجام دهیم و با آن مساله‌ای را حل یا تصمیمی بگیریم و یا نیازی را برطرف کنیم. پس حافظه کاری برد استیکرهای کوتاه مدت ماست.
چرا باید حافظه کاری را تمرین دهیم؟
تمرین این مهارت به ما کمک می‌کند تا به مشکلاتی مثل ناتوانی در تمام کردن یک کار آنهم به علت فراموشی یا عدم درک محتوا و اطلاعات غلبه کنیم. با داشتن حافظه کاری قویتر ما بهتر از اطلاعات و دانش کسب شده کمک می‌گیریم و مشکلاتی مثل نقص در خواندن به دلیل عدم به خاطر سپردن شکل کلمات یا حل مسايل ریاضی را کمتر تجربه می‌کنیم. ما با حافظه قویتر بهتر می‌توانیم ارتباط بین مطالب را درک کرده و از آنها بهتر برای حل مشکلاتمان کمک بگیریم. در عین حال ما اعتماد به نفس بیشتری را نیز تجربه خواهیم کرد.
چه چیزهای حافظه کاری ما را می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد؟
هیجانات، مقدار خواب، خلق ما و حتی انگیزه می‌تواند این بخش را کمرنگ یا پر رنگ کند.
چگونه حافظه کاری را تمرین دهیم؟
همانطور که در بخش قبلی هم گفتیم بازی منبع بزرگ و هیجان انگیزی برای تمرین مهارتهای شناختی بدون فشار و اجبار است. سایت دالی منبع بزرگی از بازیهای شناختی است که با هدف تمرین مهارتهای شناختی مثل حافظه کاری، توجه و تمرکز، استدلال، بازداری پاسخ، انعطاف پذیری شناختی، حل مساله و تصمیم گیری و ... طراحی شده است.
در این قسمت بازی قطار حافظه را از سایت دالی برای تمرین مهارت حافظه کاری با هم مرور می‌کنیم و انجام می‌دهیم. در انتهای این بخش بازیهای بیشتر برای تمرین این مهارت به شما پیشنهاد شده است.
بازی شناختی قطار حافظه:
از کاغذ سفید دو نوار بلند و هم اندازه ببرید. بهتر است طول نوارها بیشتر از طول کاغذ A4 باشد . حالا این نوارها را با ماژیک و خط کش به مربعهای ده در ده سانت خط کشی کنید. در نهایت شما یک ردیف جدول با پنج خانه کنار هم خواهید داشت. این قطار شماست. حالا از مقواهای رنگی سه شکل مربع، دایره و مثلث را ببرید. از هر کدام سه رنگ و سه عدد برای هر نفر. سایز این شکلها باید به اندازه‌ای باشد که بتوانند در وسط واگن‌های قطار شما و با فاصله از دیواره‌ها قرار بگیرند. وسیله بازی شما آماده است.
شما در مقابل کودک می‌نشینید و قطار خود را در مقابلتان می‌گذارید. از کودک نیز بخواهید که مقابل شما نشسته و همانند شما قطارش را در جلوی خود بگذارد. شکلهای بریده شده مثلث، مربع و دایره را نیز بین خودتان و کودک مساوی تقسیم کنید.
حالا به کودک بگویید این قطار است و این (با اشاره به خانه‌های قطار)، واگن‌های قطار است. شکلهای بریده شده را نیز به کودک نشان دهید و به او بگویید اینها هم مسافران قطار هستند. من هر بار نحوه نشستن مسافرها را در واگن‌های قطار به تو نشان می‌دهم و بعد آن را می‌پوشانم و تو باید در مدت زمانی که من به تو فرصت می‌دهم جای مسافرها را به خاطر بسپاری و آنها را در واگن‌هایی که دیدی قرار دهی.
بازی قطار حافظه برای کودک سه و چهار ساله:
برای این بچه‌ها با یک شکل بازی را شروع کنید. مثلا تنها از شکل مثلث در بازی استفاده کنید و هر بار یکی از خانه‌ها را با مثلث پر کنید برای بچه‌های سه ساله فقط یک خانه آنهم در ابتدا و یا انتها را پر کنید تا روند بازی را یاد گرفته و سپس بازی را در واگن‌های وسط نیز ادامه دهید. بازی باید تنها با یک رنگ شروع شود و تنوعی از رنگ‌ها را استفاده نکنید. به مرور که کودک عملکرد درست در بخش اول داشت می‌توانید تنوع رنگ شکل مثلث را نیز به بازی اضافه کنید. اگر عملکرد کودک درست و خوب بود (منظور این است که هر بار پنج پاسخ درست پشت هم داشت)، به تدریج می‌توانید شکل دایره را نیز به بازی وارد کنید.
بازی قطار حافظه برای کودکان پنج تا هفت ساله:
برای این گروه از کودکان بازی را با دو شکل مشابه و هم رنگ شروع کنید(دو مثلث زرد). جایگذاری را ابتدا با خانه‌های اول و آخر و وسط شروع کنید و به تدریج شکلها را می‌توانید در کل قطار جایگذاری کنید. اگر کودک سه تا پنج پاسخ درست و پشت هم داشت می‌توانید بازی را با سه شکل مشابه و دو رنگ ادامه دهید. (مثلا سه مثلث با دو رنگ زرد و آبی). اگر عملکرد کودک شما در بازی درست بود می‌توانید به تدریج همه رنگ‌ها و شکلها را به بازی اضافه کنید .
بازی قطار حافظه برای کودکان هشت و نه ساله:
برای این کودکان می‌توانید بازی را با سه رنگ و سه شکل همزمان شروع کنید اما تعداد واگن‌های پر شده نباید از سه تا بیشتر باشد. به مرور و در صورت داشتن ۵ عملکرد درست و پشت هم کودک، می‌توانید تعداد را به چهار واگن برسانید. در صورتی که عملکرد کودک در این قسمت هم عالی بود می‌توانید بخش بعدی بازی را با کودک انجام دهید.
برای این بخش شما به تصاویری برای جایگزینی احتیاج دارید. تصویر سه درخت، تصویر سه ابر و تصویر سه گل را بکشید و همراه خودتان داشته باشید. به کودک بگویید قرار است قوانین شکلها را کمی تغییر دهیم. من هر بار که در صفحه‌ام از تصویر درخت استفاده کردم تو به جای آن باید مثلث بگذاری آنهم درست در خانه‌ای که من درخت را گذاشته‌ام. بازی را با استفاده از این تصویر و همانند ابتدای کار انجام دهید تا جایگذاری درخت با مثلث در ذهن کودک شکل بگیرد. حالا تصویر بعدی مثلا گل را وارد کنید. به کودک بگویید هر وقت گل را دیدی به جای آن باید در صفحه خودت و در همان خانه، تصویر مربع را بگذاری و بعد از عملکرد موفق کودک حالا تصویر ابر و جایگذاری آن با شکل دایره را آموزش دهید و تمرین کنید.
وقتی کودک به خوبی به جابه جایی‌ها مسلط شد حالا می‌توانید از هر سه شکل و همزمان استفاده کنید. فراموش نکنید که شکلهای درخت و ابر و گل دقیقا باید با همان رنگ‌هایی که برای مثلث و مربع و دایره استفاده کردید بریده شوند. در این صورت کودک برای درخت زرد مثلث زرد و برای گل سبز مربع سبز را جایگزین خواهد کرد.
بازی قطار حافظه با هدف تمرین حافظه کاری، تمرین انعطاف پذیری شناختی، تمرین بازداری پاسخ و تمرین توجه و تمرکز، برای کودکان سه تا نه ساله طراحی شده است.
بازیهای بیشتر و متنوع‌تری با هدف تمرین حافظه کاری برای گروه‌های سنی مختلف را می‌توانید در سایت دالی به آدرس www.Dallii.ir بیابید. بعضی از عناوین این بازیها در زیر آمده است که با جستجو در سایت می‌توانید به محتوای آن دسترسی کامل داشته باشید.
همچنین در صورتی که تمایل دارید تا کودک زمانی را بدون حضور شما به تمرین مهارتهای شناختی‌اش بگذراند می‌توانید از سایت دالی و بخش استودیو بازی کمک بگیرید تا مربی مجازی با کودک بازی را انجام دهد. مربی مجازی شامل فیلم‌های آماده شده و گام به گام است که مراحل انجام یک بازی را همانند شما با کودک انجام می‌دهد.
در صورت علاقمندی این مطالب را نیز مطالعه فرمایید:
