تاب آوری چیست؟ تاب آوری (چالشی در تعریف ، گستره ای در معنا)
تاب آوری فاقد تعریف جامعی است بهرحال از معانی مرتبط با انجام کاری در شرایط سخت و عموما بهتر از آنچه که انتظار میرود تشکیل شده است.
این معنا خودبخود به مهارتها وفرایندهای معمول و مقابله ای با چالش ها و ناملایمات اشاره داده و همگی را در برداشته و شامل خواهد بود.آنچه که بدیهی است در هر دو زمینه علمی و عملی و در هردو بستر مفهومی و عملیاتی تاب آوری نظارت دارد به ظرفیت و گنجایش تعامل و سازگاری و سازندگی با سختی های روزگار ، بنابراین با دوشرط اساسی برای خلق مفهوم وساخت تعریف تاب آوری مواجه خواهیم بود که عبارتند از :
۱- تهدید ، شرایط سخت ویا تروما
۲-سازگاری و سازندگی
اکنون میتوان مدعی بود و در واقع ناگفته پیداست که آنچه مورد توجه و بحث است چیزی فراتراز روانشناسی رشد است و بالندگی معمول حوزه عملیاتی ومفهومی تاب آوری نیست و در واقع آنجا که سازگاری و سازندگی درشرایط اسیب زا و پر تنش اتفاق می افتد میدان بحث و عرصه تاب آوری است.
در تاب آوری تاکید وتوجه به توانایی افراد برای حفظ عملکرد سالم و توان توسعه پذیری و پیشروی چشمگیر خصوصا در زمینه های فردی ، خانوادگی و اجتماعی که عموما با نتیجه ضعیف همراه هستند به تعدادی از این زمینه های نامساعد براساس فروانی میتوان به:
فقدان سرپرست یا بد سرپرست بودن کودکان ونوجوانان
بیماریهای لاعلاج ویا صعب العلاج
اتفاقات و بلایای طبیعی
سوانح ، حوادث و انواع صدمات جسمی و نقض عضو های حاصله
و دسته دیگری از صدمات و زمینه های نامساعد که آنها را تحت عنوان(تروما) میشناسیم.
بر خلاف انتظارات معمول ، نتایج در شرایط بد قابل بدست آوری واستحصال و اکتساب است اما وظیفه و شرط است که به بسترهای فرهنگی و عوامل تربیتی و روند برچسب زنی به افراد در این شرایط گرفتار آمده نگاه جدی وعمیق وامید بخشی داشت . این ( انگ زدن و برچسب زنی ) میتواند مورد توجه جدی مربیان و سرپرستان ، مشاوران و مددکاران باشد چرا که یک اتفاق بد پایان زندگی ما نیست و چه بسا بتوان از آن رخدادی آغاز گر نیزساخت.
در مقابله با مساله زمان تاب آوری را میتوان در سه گانه ای مورد بررسی قرار داد:
الف) تاب آوری آینده نگر که به توسعه ظرفیتهایی که احتمال دارد در آینده به مدیریت ناملایمات کمک کند اشاره میدهد.
ب)تاب آوری همزمان ، که عمدتا شامل مهارتهای مقابله ای ودست و پنجه نرم کردن مناسب و متناسب در طول سختی ها و مصائب است
و ضلع سوم این مثلث تاب آوری گذشته نگر است که برگشت پذیری و بهبودی بهینه پس از آسیب را مورد توجه قرار میدهد.
نارسایی بسیاری تعاریف ارایه شده در بعضی از اوقات نادیده گرفتن جهت گیری های زمانی تاب آوری بوده و هست اما آنچه که اهمیت دارد این است که جهت زمانی به رویکردها و راهبرد های این حوزه نقش پیشگیرانه و مداخلاتی ومقابله ای میبخشد نه ارایه تعریف های متفاوت و رنگارنگ.
مددکاران اجتماعی ، روانشناسان، مشاوان ومربیان در یافته اند که با اندکی اختلاف و با مقادیری متفاوت از امداد و حمایت اجتماعی همه توانایی عبور از روزهای سخت زندگی را دارند ، به یکدیگر کمک کنیم چرا که رشد بیان نهایی حمایت های اجتماعی و مهربانی هاست.
به قلم محمدرضا مقدسی
