آتشسوزی یکی از خطرات بالقوه و پرخطر در تمام محیطهاست؛ از ساختمانهای مسکونی گرفته تا ساختمانهای اداری، کارخانهها و مراکز تجاری. در این میان، کپسولها آتشنشانی به عنوان یکی از ابزارهای ابتدایی اطفای حریق، نقش مهمی در حفظ امنیت ایفا میکنند. اما نکتهای که غالباً نادیده گرفته میشود، نیاز به نگهداری و شارژ منظم این تجهیزات است. در این مقاله، راهنمایی کامل دربارهی اهمیت شارژ کپسولهای آتشنشانی، زمان مناسب آن و مراحل انجام این کار ارائه میدهیم.
کپسول آتشنشانی ابزاری ساده ولی ضروری برای مقابله با آتشسوزی در مراحل اولیه است. این وسیله معمولاً به شکل یک استوانه فلزی ساخته شده و با ماده خاموشکننده پر میشود. این مواد انواع مختلفی دارند و ممکن است از نوع آب، پودر خشک، کف (فوم)، کربن دیاکسید یا سایر مواد شیمیایی باشند. ماده خاموشکننده، تحت فشار مشخصی درون کپسول قرار گرفته و در زمان نیاز از طریق نازل برای خاموش کردن آتش خارج میشود.
نکته مهم این است که حتی اگر از کپسول استفاده نکنیم، فشار داخلی آن به مرور زمان کاهش پیدا کرده یا ماده خاموشکننده خاصیت خود را از دست میدهد. به همین دلیل لازم است کپسولهای آتشنشانی بهصورت دورهای و منظم مورد بازرسی قرار گیرند تا در صورت نیاز، شارژ شوند. این شارژ به معنای جایگزینی یا پر کردن مجدد ماده خاموشکننده و تنظیم فشار داخلی آن تا سطح استاندارد است.
یکی از سوالات پرتکرار این است که آیا همهی کپسولهای آتشنشانی قابلیت شارژ دارند؟ پاسخ این سوال منفی است. به طور کلی دو نوع اصلی کپسول وجود دارد:
کپسولهای یکبار مصرف: این نوع کپسولها معمولاً ارزانتر بوده و بعد از استفاده دیگر قابل شارژ نیستند. بدنهی آنها اغلب دارای سری پلاستیکیست و معمولاً علائمی مانند "پر/خالی" روی آن درج شده است. این کپسولها را باید پس از هر بار استفاده یا پایان تاریخ انقضا تعویض کرد.
کپسولهای قابل شارژ: این دسته از کپسولها با بدنهای مقاومتر، سری فلزی و فشارسنج عرضه میشوند. معمولاً بر روی آنها علائمی مانند "شارژ/شارژ مجدد" دیده میشود. این کپسولها را میتوان پس از هر بار استفاده یا بازرسی، مجدداً شارژ و استفاده کرد.
برای تشخیص نوع کپسول کافی است به ظاهر آن، جنس سری، وجود فشارسنج و نوشتههای روی بدنه دقت کنید. انتخاب نوع کپسول نیز بستگی به نحوه استفاده، بودجه و شرایط شما دارد.
شاید مهمترین بخش از نگهداری کپسول آتشنشانی، دانستن زمان دقیق شارژ آن باشد. در ادامه به مهمترین شرایط برای شارژ کپسول اشاره میکنیم:
پس از هر بار استفاده: حتی اگر کپسول برای چند ثانیه استفاده شده باشد، باید آن را دوباره به طور کامل شارژ کنید. حتی استفاده جزئی هم میتواند فشار داخلی را کاهش دهد و کپسول را از حالت استاندارد خارج کند.
افت فشار داخلی بدون استفاده: گیج فشار روی کپسول باید همیشه در محدوده سبز رنگ باشد. اگر عقربه خارج از این ناحیه باشد، حتی بدون استفاده هم باید شارژ انجام شود. این افت ممکن است به دلیل نشتی داخلی، کیفیت پایین ماده خاموش کننده یا عوامل محیطی باشد.
رسیدن به موعد شارژ دورهای: بسته به نوع ماده خاموشکننده، برنامههای متفاوتی برای شارژ وجود دارد. بهعنوان مثال:
کپسولهای پودر خشک باید هر ۶ سال یکبار شارژ شوند.
کپسولهای دیاکسید کربن معمولاً هر ۵ سال شارژ میشوند.
کپسولهای آب و فوم معمولاً به سرویس و شارژ سالیانه نیاز دارند.
خرابی قطعات یا آسیب بدنه: هرگونه زنگزدگی، خوردگی، شکاف در بدنه، نازل مسدود، شلنگ ترکخورده یا فشارسنج معیوب نشانهای از نیاز فوری به تعمیر، تعویض یا شارژ کپسول است.
فرآیند شارژ کپسول یک کار تخصصی است و نباید توسط افراد عادی (غیرمتخصص) انجام شود. شرکتهای مجاز و مورد تایید سازمان آتشنشانی، مثل شرکت گنجینه پاوان، تجهیزات و تجربه کافی برای انجام این کار را دارند. روند شارژ شامل مراحل زیر است:
بازرسی اولیه: ابتدا کپسول از نظر سلامت فیزیکی، نشتی، خوردگی و فشار داخلی بررسی میشود. اگر آسیب جدی دیده باشد، ممکن است به جای شارژ نیاز به تعویض داشته باشد.
تخلیه کامل: در صورت باقیماندن ماده خاموشکننده، کپسول بهطور کامل تخلیه میشود. این مرحله برای اطمینان از عدم باقیماندن فشار ناخواسته ضروری است.
پر کردن مجدد: کپسول با ماده خاموشکننده مناسب، مطابق با دستورالعمل تولیدکننده پر میشود. نوع و مقدار ماده باید دقیقاً با استانداردها مطابقت داشته باشد.
تنظیم فشار: پس از پر شدن، کپسول تا فشار استاندارد شارژ میشود. این کار با دستگاههای مخصوص و با دقت بالا انجام میگیرد.
تست عملکرد: پس از شارژ، عملکرد کپسول را بررسی میکنند؛ این بررسی شامل تست نازل، سوپاپ، فشار و یکنواختی تخلیه ماده است.
برچسبگذاری و ثبت اطلاعات: اطلاعاتی مانند تاریخ شارژ، مرکز خدماتدهنده و تاریخ شارژ بعدی بر روی کپسول درج میشود. این دادهها باید در سوابق هم ثبت شوند.
بازرسی ماهانه، سالانه و دورهای کپسول آتشنشانی از اهمیت بالایی برخوردار است. این بازرسیها میتوانند از بروز خطرات ناشی از نقص در عملکرد جلوگیری کنند. در طوی بازرسی به موارد زیر توجه میکنند:
اطمینان از نصب کپسول در محل مناسب
بررسی سلامت گیج فشار
سلامت اجزای ظاهری و نداشتن آسیب فیزیکی
در دسترس بودن کپسول
بررسی شلنگ، نازل، دسته و سایر اجزا
این بازرسیها باید توسط افراد آموزشدیده انجام شده و سوابق آن نیز باید ثبت شود. در ساختمانهای بزرگ، سازمانها و صنایع، مهندس بهداشت ایمنی و کار وظیفه دارد که این بازدیدها را انجام دهد.
هزینه نهایی شارژ کپسول به عوامل متعددی وابسته است:
نوع کپسول: مواد مختلف مانند فوم، پودر خشک یا CO₂ هرکدام قیمتهای متفاوتی دارند.
اندازه یا ظرفیت کپسول: کپسولهای بزرگتر به مواد بیشتری نیاز داشته، بنابراین گرانتر هستند.
وضعیت کپسول: اگر کپسول نیاز به تعمیر یا تعویض قطعات داشته باشد، هزینه آن افزایش مییابد.
خدمات اضافی: خدماتی مانند حملونقل، صدور گواهی، تست فشار و ضدزنگ کردن نیز هزینهبر هستند.
برای شارژ کپسول، مراجعه به مراکز دارای مجوز رسمی و تاییدیه سازمان آتشنشانی الزامی است. این مراکز از تجهیزات ایمن، مواد استاندارد و نیروی متخصص بهره برده و گواهیهای لازم پس از انجام خدمات را نیز ارائه میدهند. از جمله مراکز معتبر میتوان به شرکت "گنجینه پاوان" اشاره کرد که سابقه درخشانی در زمینه ارائه خدمات ایمنی دارد.
کپسول آتشنشانی یک ابزار حیاتی است؛ اما تنها در صورتی کارایی دارد که از آن در شرایط مطلوب نگهداری شود. شارژ منظم، بازرسی دقیق و انتخاب مراکز معتبر برای انجام خدمات، از جمله اقداماتیست که عملکرد کپسول آتش نشانی را تضمین میکند.
یادتان باشد، امنیت چیزی نیست که بتوان آن را به شانس واگذار کرد.
