سیستم اطفای حریق، مجموعه از تجهیزات آتشنشانیست که وظیفه مهار و خاموش کردن آتش را برعهده دارد. از آنجایی که هر آتشی را باید با خاموشکننده مخصوص خودش خاموش کرد، طیفهای مختلفی از سیستم اطفای حریق برای این شرایط طراحی شدند. در این مطلب، در کنار بررسی انواع سیستمهای اطفای حریق، درباره این موضوع که چه سیستمی برای محیط شما است نیز صحبت میکنیم.
بهطور کلی، سیستم اطفای حریق شامل دو دسته میشود:
سیستم اطفای حریق دستی
سیستم اطفای حریق اتوماتیک
اغلب منظور از سیستمهای دستی، همان کپسولهای آتشنشانیست. این کپسولها برای خاموش کردن حریقهای کوچک و جزئی مناسب بوده و به دلیل قابلحمل بودن، یک گزینه ایدهآل برای استفاده در منازل محسوب میشوند. با وجود دستی بودن این نوع سیستمها، همیشه از آنها بهعنوان مکملی در کنار سیستمهای اتوماتیک استفاده میکنند.
کپسولهای آتشنشانی، از یک مخزن استوانهای شکل تشکیل شده که در داخل آن مواد خاموشکننده وجود دارد. این مواد خاموشکننده، خود انواع مختلفی دارند و شامل موارد زیر است.
این نوع خاموش کننده، برای آتشسوزیهای نوع B, A و C استفاده شده که بهعنوان خاموشکننده ABC هم شناخته میشود. کپسولهای پودر خشک، برای اطفاء حریقهای ناشی از سوختن موادی مثل کاغذ، چوب، پارچه و لاستیک مناسب هستند.
خاموشکننده فوم یا کف برای اطفای حریق کلاس B مناسب است. این نوع خاموشکننده در آتشسوزیهایی که منشأ آنها مایعات و گازهای قابل اشتعال بوده، به کار میرود.
به دلیل اینکه این نوع خاموش کننده حالت گازی داشته و اثری بعد از عملیات اطفاء روی تجهیزات نمیگذارد، گزینهای مناسب برای مکانهاییست که تجهیزات الکترونیکی زیادی دارند (مثل اتاق سرور). در این روش، گاز CO2 با کم کردن اکسیژن محیط باعث خاموش شدن آتش میشود.
سیستمهای اتوماتیک بدون نیاز به وجود نیروی انسانی و بهراحتی، فرایند اطفاء را انجام میدهند. فعال شدن این سیستم وابسته به دریافت سیگنالهای وجود حریق است؛ به این صورت پس از دریافت سیگنال، سیستم عملیات اطفاء حریق را آغاز میکند.
این سیستم نیز مانند سیستم دستی انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن اشاره میکنیم.
مه آب یک تکنیک اطفای حریق است که از غبار و ذرات ریز آب، برای مهار و خاموش کردن آتش استفاده میکند. در این روش، قطرات آب اندازهای بین 10 تا 200 میکرون داشته و بهوسیله یک نازل با فشار بالا روی حریق تخلیه میشوند.
هدف استفاده از سیستم مه آب کاهش دما، جابهجایی اکسیژن و جلوگیری از گسترش حریق است. این روش همچنین در کاهش دود و گازهای سمی موجود در محیط مؤثر بوده و فرایند تخلیه ساختمان را برای افراد آسانتر میکند.
سیستم مه آب برای استفاده در محیطهای زیر مناسب است:
مراکز درمانی مثل بیمارستانها
ساختمانهای تجاری
ساختمانهای مسکونی
کتابخانهها
کارخانهها
سیستم اطفای حریق گازی نوعی سیستم حفاظت حریق است که از گازهای بی اثر، عامل پاک و کربن دیاکسید برای خاموش کردن آتش استفاده میکند. این نوع سیستم، با کاهش غلظت محیط باعث خاموش شدن آتش میشود. در سیستم گازهای بیاثر، از گازهایی مانند نیتروژن، آرگون یا ترکیبی از آنها استفاده میکنند تا غلظت اکسیژن را کاهش دهند و حریق را مهار کنند. در سیستم عامل پاک نیز از گازهایی مانند FM200 و Novec1230 استفاده میکنند تا بدون آسیب زدن به تجهیزات الکتریکی، حریق را مهار میکنند.
بنابراین، میتوان نتیجه گرفته که این سیستم در محیطهایی که سیستمهای مه آب مناسب نیستند، کاربرد دارند؛ محیطهایی مانند دیتاسنترها، اتاق سرور، موزهها و موتورخانهها.
فوم، نوعی عامل اطفاء حریق است که با خفه کردن آتش و خنک کردن آن، باعث خاموش شدن حریق میشود. زمانی که فوم روی آتش ریخته میشود، این عامل مانند یک پتوی ضخیم عمل کرده و همراه با جدا کردن اکسیژن از سوخت، خروج بخارات قابل اشتعال را سرکوب میکند.
دو نوع فوم برای استفاده در سیستم اطفای حریق وجود دارد:
1) فوم تشکیل دهنده فیلم آبی (AFFF):
متداولترین فومی که در این سیستمها استفاده میشود، فوم AFFF است. این مدل بیشتر در آتشسوزیهای هیدروکربنی (مشتقات نفتی) کاربرد دارد.
فوم AFFF شامل سورفکتانتهای فلوئوردار بوده که با ایجاد یک لایه روی سطح سوخت، از انتشار بخارات قابل اشتعال جلوگیری میکند. معمولاً این فوم را آب مخلوط کرده و بعد بهوسیله نازل فوم آن را اعمال میکنند.
2) فوم تشکیل دهنده فیلم آبی مقاوم در برابر الکل (AR-AFFF)
از این فوم به طور تخصصی در آتشسوزیهای حاوی حلالهای قطبی، اتانول و سایر سوختهای الکلی استفاده میکنند. فوم AR-AFFF شامل سورفکتانت و پلیمرهای مقاوم در برابر حلالهای قطبیست که مانع از فرار بخارات میشود.
نکته قابلتوجه این است که فوم برای تمام آتشسوزیها مناسب نبوده و حتی ممکن است برای حریقهای ناشی از مواد جامد یا تجهیزات الکتریکی خطرناک باشد. از این سیستم میتوان در پالایشگاهها، صنایع پتروشیمی، کارخانههای مواد شیمیایی و پارکینگها استفاده کرد.
در پایان دریافتیم که انواع سیستم اطفای حریق شامل سیستم دستی و اتوماتیک است. سیستم دستی شامل کپسولهای آتشنشانی بوده و شامل انواع خاموش کنندهها میشود. در مقابل، سیستم اتوماتیک تماماً بهصورت خودکار عمل کرده و شامل سیستم مه آب، گازی و فوم میشود. از بین این سیستمها، برخی برای محیطهای تجاری و برخی برای محیطهای صنعتی مناسباند که این نشاندهنده تخصصی بودن فرایند انتخاب سیستم اطفای حریق است.
