عملیات آتشنشانی به مجموعه اقداماتی اطلاق شده که توسط آتشنشانان برای اطفای حریق، امداد و همچنین نجات افراد و اموال آنها صورت میگیرد. این عملیاتها به دلیل ماهیت خطرناک و تخصصیشان، نیازمند آموزش و تجهیزات پیشرفته هستند. در این مقاله، به بررسی مراحل عملیات آتشنشانی و انواع آن میپردازیم.
یک عملیات آتش نشانی، شامل مراحل زیر است.
اولین مرحله از هر عملیات آتشنشانی، آگاهی از وقوع حریق است. این اطلاعرسانی میتواند از طریق سیستمهای اعلام حریق، گزارش افراد و یا مشاهده مستقیم آتشسوزی توسط آتشنشانان انجام گیرد. در این مرحله، شناسایی دقیق زمان و مکان حادثه اهمیت ویژهای دارد تا نیروهای آتشنشانی به سرعت به محل اعزام شوند. پس از دریافت اعلان حریق، بلافاصله به نزدیکترین ایستگاه آتشنشانی اطلاع داده شده و نیروهای آتشنشانی برای مهار حریق آماده میشوند.
پس از دریافت هشدار، نیروهای آتشنشانی به سرعت به محل حادثه اعزام میشوند. هدف از این اقدام، جلوگیری از گسترش حریق به ساختمانهای مجاورر، محیطهای اطراف و همچنین کاهش آسیب به افراد و اموال آنهاست. هرچقدر زمان رسیدن آتشنشانان به محل حادثه کوتاهتر باشد، احتمال نجات افراد و کاهش خسارات بیشتر است. به همین دلیل، سرعت در اعزام نیروها یکی از عوامل حیاتی در موفقیت عملیات به شمار میرود.
پس از رسیدن به محل حادثه، آتشنشانان باید محل دقیق حریق را شناسایی کنند. شناسایی محل حریق میتواند از طریق مشاهده، بررسی وضعیت محیط و تجزیه و تحلیل وضعیت پیش آمده انجام گیرد. پس از شناسایی محل، آتشنشانان وارد مرحله اطفای حریق شده که بهطور معمول از طریق استفاده از تجهیزات مختلفی مانند آب، فوم، گازهای مخصوص و یا پودرهای شیمیایی انجام میشود.
یکی از اصلیترین وظایف آتشنشانان در حین عملیات اطفای حریق، تخلیه افراد از محل حادثه است. اگر آتشسوزی بهقدری وسیع باشد که افراد در معرض خطر آسیبدیدگی جدی قرار بگیرند، آتشنشانان باید با دقت و سرعت اقدام به تخلیه افراد کنند. این کار مخصوصا در ساختمانهای بلند و شلوغ اهمیت بیشتری دارد. تخلیه افراد با استفاده از تجهیزات نجات مانند نردبانهای بلند، بالابرهای هیدرولیکی و غیره انجام میگیرد. در برخی موارد نیز ممکن است آتشنشانان نیاز به برخی اموال حساس و ارزشمند را از محل حادثه خارج کنند تا از خسارات مالی بیشتر جلوگیری شود. همچنین در صورتی که افراد در طول عملیات آتشسوزی دچار آسیبدیدگی شوند، آتشنشانان موظف به ارائه کمکهای اولیه به آنها هستند.
عملیاتهای آتشنشانی، فقط شامل عملیاتهای اطفای حریق نشده و انواع مختلفی بسته به نوع و محل وقوع آن به دارد.
عملیات اطفای حریق در ساختمانها یکی از رایجترین انواع عملیاتهای آتشنشانیست. در این مأموریتها، تیمهای آتشنشانی با استفاده از تجهیزات مختلف مانند شیلنگ آب، دستگاههای تنفسی و سیستمهای فوم، وارد ساختمان میشوند تا حریق را مهار و از گسترش آن جلوگیری کنند. ساختمانهای بلند، سولههای صنعتی، مراکز خرید و منازل مسکونی هر کدام تاکتیکهای خاص خود را میطلبند. در این عملیاتها، سرعت تصمیمگیری، ارزیابی ساختار، تشخیص محل منشأ آتش و مدیریت تهویه اهمیت زیادی دارد.
حریق در جنگل و مراتع با توجه به وسعت منطقه، سرعت گسترش آتش و مسیر دسترسی به آن، یکی از پیچیدهترین عملیاتهای آتشنشانی محسوب میشود. این نوع حریقها معمولاً به علت گرما، صاعقه، سهلانگاری انسانها یا عوامل طبیعی رخ میدهند. آتشنشانان جنگلی برای مهار آتش از روشهایی مانند ایجاد خط آتشبر (Fireline)، سوختزدایی پیشگیرانه، یا حتی آتشزدن کنترلشده (Backfiring) استفاده میکنند تا مسیر آتش را منحرف کنند. آتشنشانان جنگلی باید با شرایط جغرافیایی، تغییرات ناگهانی هوا و محدودیت منابع مقابله کنند. این عملیات اغلب چند روز یا هفته ادامه داشته و نیاز به پشتیبانی لجستیکی قوی دارد.
در این عملیات، تمرکز بر نجات افراد گرفتار در شرایط خاص یا پیچیدهست؛ مانند گیر افتادن در خودرو پس از تصادف، سقوط در چاه، گیرکردن در ساختمان نیمهفروریخته یا سقوط از ارتفاع. این مأموریتها نیازمند تجهیزات فنی پیشرفته مانند ابزارهای هیدرولیکی (برای بریدن و باز کردن خودرو)، نردبانهای نجات، سیستمهای طناب و ابزارهای ورود به فضاهای بسته است. عملیات نجات در محیطهای شهری معمولاً در تصادفها و ریزش ساختمانها بیشتر مشاهده میشود.
در این نوع عملیات، تیمهای آتشنشانی با موادی سر و کار داشته که میتوانند برای انسان، محیط زیست و تجهیزات خطرناک باشند. مواد شیمیایی نشتکرده، گازهای سمی، مایعات قابل اشتعال یا مواد پرتوزا ممکن است در پی حادثهای صنعتی یا تصادف تانکر آزاد شوند. مأموران HazMat باید با لباسهای حفاظتی ویژه (سطوح A تا D)، دستگاههای تنفسی و حسگرهای تشخیص ماده وارد عملیات شوند.
پیش از هر اقدامی، شناسایی ماده، ایزولهسازی محل، تخلیه افراد و ارزیابی ریسک ضروریست. دکانتامیناسیون (پاکسازی) افراد یا اشیای آلوده، کنترل نشت و بازیابی ماده از گامهای بعدی این عملیات است.
عملیات آتشنشانی مجموعهای پیچیده و چندمرحلهای از اقداماتی است که برای اطفای حریق، نجات افراد و جلوگیری از آسیب به اموال و محیط صورت میگیرد. این عملیات نه تنها نیازمند تجهیزات پیشرفته و آموزشهای ویژه است، بلکه به سرعت عمل، دقت در ارزیابی وضعیت و تصمیمگیری به موقع نیز وابسته است. انواع مختلف عملیات آتشنشانی شامل اطفای حریق در ساختمانها، جنگلها و مراتع، نجات افراد از شرایط خطرناک، مقابله با حوادث مواد خطرناک و… است که هرکدام شرایط خاص و چالشهای منحصر به فرد خود را دارند.
