یکی از گل‌های گلدانی زیبا که در سراسر دنیا طرفداران زیادی دارد، گل ارکیده است. این گل که دارای گونه‌های مختلفی نیز هست، برای نگهداری در خانه یا محل کار گزینه مناسبی محسوب می‌شود. اما اگر شما هم به این گل جذاب علاقه‌مند هستید و قصد خرید گل ارکیده را دارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله زیر را تا انتها مطالعه کنید. این گونه می‌توانید با گل ارکیده و روش جامع نگهداری آن به طور کامل آشنا شده و سپس نسبت به خرید آن اقدام فرمایید.
مقدمه‌ای بر گل ارکیده
گل ارکیده یک گیاه زیبا و پرطرفدار با شکوفه‌هایی بزرگ، با دوام و البته به‌رنگ‌های جذاب و خاص است. نگهداری از گل ارکیده نسبتا سخت است، اما زیبایی بی‌بدیل و خاص آن ارزش نگهداری از آن، هر چند هم که مشکل باشد را دارد. این گل نماد زنانگی، زندگی دوباره، شکوه و عشق و یکی از بهترین هدیه های روز زن است. محال است خانم یا آقایی این گل را هدیه بگیرد و از این هدیه شگفت زده نشود.
با توجه به جذابیت‌های بصری گل ارکیده، اگر دنبال یک گل جذاب برای خانه خود هستید، پیشنهاد ما نگهداری و خرید گل ارکیده است. درست است که روش نگهداری از این گیاه به نسبت سایر گیاهان سخت است، اما نگران نباشید ما در این مطلب همه آنچه درباره روش نگهداری گل ارکیده لازم است بدانید را به شما خواهیم گفت. با ما همراه باشید.
مختصری درباره نگهداری گل ارکیده
سختی نگهداری از گل ارکیده در این است که این گیاه روش نگهداری متفاوتی نسبت به سایر گیاهان دارد و نگهداری از آن صبوری می خواهد، البته که بین انواع گل های ارکیده شرایط نگهداری بعضی از گونه‌های آن مثل فالانوپسیس (نوعی که بیشترین فراوانی را در بازار گل و گیاه ایران دارد) آسان‌تر است.
جالب است بدانید بیش از 20 هزار نوع ارکیده در سراسر جهان وجود دارد و به جرات می‌توان گفت از نظر تنوع در صدر جدول گیاهان است. وفق پذیری این گیاه با محیط‌های مختلف و همچنین فصل گلدهی طولانی آن باعث شده این گیاه به یکی از محبوب‌ترین گیاهان آپارتمانی مبدل شده و در دکوراسیون منزل مورد استفاده قرار بگیرد.
شرایط نگهداری گل
گل گیاه ارکیده در کشو‌‌رهایی مثل مالزی و تایلند بر سر شاخه‌ها رشد می‌کند، ازاین‌موضوع می‌توان فهمید که گل ارکیده در حالت طبیعی در خاک زندگی نمی‌کند و رطوبت را از هوا و بارش‌های باران دریافت می‌کند و این به رطوبت بالایی نیز احتیاج دارد.
بهترین خاک برای گل ارکیده
باتوجه به آنچه گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که ارکیده را نباید در خاک عادی کاشت و خاک خاص خودش را می‌خواهد. مهم ترین ویژگی خاک ارکیده این است که زهکشی مناسبی داشته باشد و آب به سرعت از آن عبور کند.
به‌طورکلی دو نوع خاک برای گل ارکیده استفاده می شود:
اگر خاک ارکیده پوسته درخت باشد، لازم است که سالی یک بار یا دو سال یک بار تعویض شود، چون بافت چوبی آن به مرور زمان خرد می شود و خاصیت زهکشی خود را از دست می‌دهد.
در طول نگهداری از گل ارکیده برای عوض کردن خاک آن کافی است ارکیده را با دقت و به‌آرامی از گلدان بیرون آورید، خاک قبلی آن را دور بریزید و ریشه‌های پوسیده و سیاه شده را با قیچی ببرید. حالا گیاه را دوباره در گلدان بگذارید و خاک جدید را روی آن بریزید. به عقیده ی پرورش دهندگان ارکیده، بهترین خاک برای این گیاه، پوسته درخت یا همان چیپس است.
روش صحیح آب‌دهی
سوال متداولی که اکثر افراد در مورد نگهداری از گل ارکیده می‌پرسند این است که چند وقت یک بار باید به گلدان ارکیده‌شان آب بدهند؟ این سوال اساسا اشتباه است چون دفعات آبیاری دقیقا بستگی به این دارد که گیاه‌تان چقدر آب نیاز دارد، مقدار رطوبت هوا، گرما و جریان هوای محیط زندگی آن چه‌قدر است و نوع خاک آن چیست؟
بگذارید راز مهمی را به شما بگوییم: اگر بخواهید طبق تقویم و دستور خاصی گیاهان‌تان را آبیاری کنید، قطعا گیاه شما از بین می‌رود. جواب این سوال این است که گیاه را یک روز قبل از این که خاکش کاملا خشک شود، آبیاری کنید.
برای اینکه مقدار رطوبت خاک گلدان را بفهمید، مقداری از خاک را برداشته و بین انگشتان دست خود نگه دارید تا متوجه میزان رطوبت آن شوید یا اینکه انگشت خود یا یک سیخ چوبی را داخل خاک فرو کرده و به‌کمک آن میزان رطوبت خاک را بررسی کنید. اگر چند سانتی‌متر رویی خاک خشک بود، یعنی زمان آبیاری فرا رسیده است.
بهترین روش آبیاری ارکیده این است که آب تمامی سطح گلدان را آب بپوشاند و مقدار آن به اندازه‌ای باشد که آب اضافی از زیر آن بیرون بیاید. زهکشی گلدان هم نکته ی بسیار مهمی است؛ یعنی کف گلدان باید چند سوراخ داشته باشد که آب اضافی به‌راحتی از آن خارج شود.
رطوبت مناسب محیط نگهداری
گل ارکیده گیاهی رطوبت دوست است و باید محیط نگهداری از آن رطوبتی باشد. باتوجه به این موضوع اگر نزدیک دریا زندگی می‌کنید و محیط زندگی‌تان رطوبت 40 تا 60 درصدی دارد، نیازی به تامین رطوبت نیست، اما اگر در مناطق خشک‌تری زندگی می‌کنید، برای تامین مورد نیاز برای نگهداری از گل ارکیده می‌توانید روزانه با اسپری آب آن را غبارپاشی کنید، همچنین می توانید از دستگاه بخور سرد استفاده کنید یا گلدان را در بستری از سنگریزه و آب بگذارید، منتها توجه کنید که کف گلدان و ریشه‌های گیاه باید با سنگریزه‌ها فاصله داشته و با آب موجود در زیرگلدانی در تماس نباشد، وگرنه رطوبت بیش‌ازحد از سوراخ کف گلدان وارد خاک شده و باعث می‌شود که ریشه‌ها بپوسند.
بهترین بازه دمایی برای گل ارکیده
گیاه ارکیده دمای 16 تا 24 درجه سانتیگراد یا دمای معتدل را بسیار دوست دارد. اگر می‌خواهید گل‌های ارکیده با کیفیت و بزرگ باشند، گلدان را در همین دما و در محیطی بگذارید که جریان هوای متوسطی هم در آن وجود داشته باشد؛ مثلا اتاقی که پنجره یا دستگاه تهویه هوا دارد، منتها باید حواستان باشد که ارکیده را در مقابل باد کولر یا دستگاه تهویه هوا نگذارید.
نکته‌ای که در مورد نگهداری گل ارکیده باید درنظر داشته باشید این است که به‌طورکلی باید از گذاشتن گل در نزدیکی بخاری و شوفاژ و جریان هوای خیلی گرم یا سرد خودداری کنید.
روش کود دادن به ارکیده
ارکیده نیاز به کوددهی دارد چون خاک آن مواد مغذی گیاه را تامین نمی‌کند. پرورش دهندگان ارکیده برای کوددهی پیشنهاد می‌کنند که همیشه یک چهارم مقدار توصیه شده از کود محلول در آب را داخل آبی که به ارکیده می‌دهید، حل کنید و آن را آبیاری کنید. به‌این‌شکل همیشه مقدار کمی کود به‌طور ثابت به گیاه می‌رسد و دیگر لازم نیست نگران کوددهی به گیاهان‌تان باشید.
نور مناسب
گل ارکیده محیطی پرنور نیاز دارد، اما نباید مقابل نور مستقیم خورشید قرار بگیرد. ازاین‌رو پنجره‌ها حتما باید پرده نازکی داشته باشند که آفتاب مستقیم به گیاه نتابد. از آن جایی که در بیشتر خانه‌ها مقدار نور زیاد نیست، بهتر است سراغ انواع گل ارکیده بروید که به نور کمتری نیاز دارند.
شرایط نگهداری گل ارکیده پس از دوره گلدهی
پیشنهاد می‌کنیم بعد از هر مرتبه گلدهی، خاک گلدان را عوض کنید و کوددهی را نیز فراموش نکنید. کوددهی در زمان دوران استراحت گیاه باعث قوی شدن آن می‌شود و گل‌های دوره بعدی قوی و زیبا خواهند بود. علاوه‌براین بعد از گلدهی شاخه گل خشک شده را از گیاه جدا کنید.
اگر این دستورالعمل‌ها را دنبال کنید، ارکیده بعد از 6 تا 9 ماه دوباره گل می‌دهد. بااین‌حال ممکن است این اتفاق هم نیفتد، ازاین‌رو اگر ارکیده شما گل نمی‌دهد، ممکن است علت آن یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
یک راهکار برای گلدهی مجدد ارکیده
شما می‌توانید برای تداعی هوای پر رطوبت مناطقی که ارکیده در آنجا به‌صورت خودرو رشد می‌کند، گل ارکیده را همراه خود به حمام ببرید تا در این فاصله گل ارکیده از رطوبت هوای داخل حمام نهایت استفاده را ببرد!
البته توجه کنید اگر شما از آن دسته افراد هستید که هوای حمام را با آب خیلی داغ مثل سونا بخار داغ می‌کنید، نباید گل ارکیده را همراه خود به حمام ببرید.
دلایل عدم گلدهی مجدد ارکیده
اگر نگهداری از گل ارکیده را به‌خوبی انجام دهید، باید حدود 6 الی 9 ماه بعد از پایان گلدهی مجددا شاهد رشد شکوفه‌های زیبا باشید، اما اگر ارکیده شما پس از این مدت گل نداد، به احتمال زیاد باید دلایل زیر را بررسی کنید:
1. نور کم
ارکیده باید در مکانی روشن، اما دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری شود. اگر نمی‌توانید چنین شرایطی را برای آن فراهم کنید یا مثلا می‌خواهید آن را بر روی میز یا کنار تخت خود قرار دهید، باید از لامپ‌های مخصوص رشد گیاه کمک بگیرید وگرنه در نگهداری از گل ارکیده به مشکل خواهید خورد و گل شما از بین خواهد رفت.
2. نور زیاد
مثل بیشتر گیاهان، ارکیده نیز اگر نور خورشید را به مقدار زیاد دریافت کند، از بین خواهد رفت. چون نور مستقیم خورشید سبب سوختگی برگ‌های آن می‌شود. بنابراین در طول نگهداری از گل ارکیده مطمئن شوید که ارکیده شما نور خورشید را به‌طور مستقیم دریافت نمی‌کند. حتی اگر قصد دارید از لامپ‌های رشد استفاده کنید نیز، حتما یک برنامه مناسب برای روشن کردن آن تدوین کنید؛ به‌صورتی که میزان دریافت نور توسط ارکیده برابر با مدت زمان روشنی خورشید باشد، نه بیشتر!
3. مشکلات مربوط به دما
ارکیده به حضور در بازه دمایی 18 الی 23 درجه سانتیگراد نیاز دارد و نمی‌تواند نواسانات مداوم هوایی را تحمل کند. به همین علت توصیه می‌کنیم همیشه ارکیده را در داخل خانه نگهداری کنید و از نگهداری گل ارکیده در بیرون از خانه خودداری کنید.
4. کوددهی کمتر یا بیشتر از حد نیاز به گل
اگر ارکیده شما در خاک استریل شده و غیرارگانیک کاشته شده است، نمی‌تواند تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را از آن دریافت کند و دچار کمبود کود می‌شود. بنابراین باید برای تقویت گیاه، از کود استفاده کنید. پیشنهاد ما این است که برای گل ارکیده، از کودهای فاقد اوره استفاده کنید. نقطه مقابل این موضوع نیز می‌تواند باعث عدم گلدهی و حتی نابودی آن شود، بنابراین در مورد کوددهی نهایت دقت را به‌خرج داده و به‌اندازه به گل خود بدهید، نه بیشتر و نه کمتر! ترجیحا کود گل شما کمتر باشد، بهتر است، چون کود زیاد سبب سوختی ریشه‌های ارکیده و از بین رفتن آن‌ها خواهد شد.
5. زیاد بودن میزان آبیاری
آبیاری بیش‌ازحد دلیل اصلی تکرار نشدن گلدهی ارکیده است. اگر متوجه پژمردگی برگ‌ها یا قهوه‌ای شدن ریشه شدید، یعنی ارکیده بیش‌ازحد مورد نیاز خود آب دریافت کرده است. در این حالت، قبل از آبیاری دوباره اجازه دهید ارکیده برای یک هفته خشک باقی بماند.
6. کم بودن میزان آبیاری
همان‌طور که آبیاری بیش‌ازحد می‌تواند گیاه را از بین ببرد، آبیاری خیلی کم نیز اثرات منفی بر رشد ارکیده می‌گذارد. بنابراین اگر درطول مدت نگهداری از گل ارکیده برگ‌های ارکیده شما خشک به‌نظر می‌رسند، حتما گیاه را آبیاری کرده و بیش‌از پیش به آن توجه کنید.
7. مناسب نبودن زمان گلدهی
برخلاف اغلب گل‌های باغچه‌ای، ارکیده در فصل پاییز بهتر شکوفه می‌دهد. بنابراین در فصل بهار و تابستان نباید منتظر گلدهی ارکیده باشید، بلکه باید در این فصول در نگهداری از گل ارکیده دقت بیشتری به‌خرج داده و به‌خوبی از آن مراقبت کنید تا شاهد گل‌های زیبای آن باشید.
8. کوچک بودن گلدان
هنگامی که ارکیده بیش از اندازه گلدان خود رشد کند، ریشه فشرده شده و فضای کافی برای تهویه هوا ندارد. این موضوع خود می‌تواند دلیلی بر عدم گلدهی در طول نگهداری از گل ارکیده باشد. برای اینکه تشخیص دهید گل ارکیده شما به تعویض گلدان نیازی دارد یا خیر، باید به ریشه‌های آن بیشتر از برگ‌ها توجه کنید. اگر ریشه قهوه‌ای به نظر می‌رسیدند یا در حال خارج شدن از زیر گلدان بودند، وقت تعویض گلدان است.
چگونه می‌توان گل ارکیده را تکثیر کرد؟
تکثیر گل ارکیده سخت است و احتمال خرابی گیاه و شکست پروسه تکثیر بالاست. پیشنهاد ما این است که برای انجام اینکار از یک متخصص کمک گرفته یا سراغ خرید یک ارکیده جدید بروید.
بااین‌حال در مدت زمان نگهداری از گل ارکیده اگر قصد انجام اینکار را دارید، درنظر داشته باشید که روش‌های مختلفی برای اینکار وجود دارد؛ مثل قلمه زدن، تقسیم کردن، کاشت دانه یا کاشت پیاز آن که هر کدام نسبت به نوع ارکیده‌ای که قصد تکثیر آن را دارید عملکرد متفاوتی دارند. برای مثال قلمه زدن ممکن است برای همه انواع ارکیده کار نکند، اما تقسیم کردن معمولا برای اغلب انواع ارکیده کارساز است و نوسانات کمتری نیز دارد.
برای تکثیر گل ارکیده می‌توانید از ریزوم ارکیده نیز استفاده کنید. به‌این‌شکل که به‌راحتی ریشه را از خاک خارج کرده و با احتیاط بخش مستقلی از آن را جدا کنید. سپس تمام گرد و خاک متصل به این بخش را به کمک یک محلول ضد قارچ تمیز کنید تا از ابتلای گیاه به بیماری‌های احتمالی جلوگیری شود. حال می‌توانید این بخش را در گلدانی با خاک تازه بکارید.
راه دیگر، استفاده از جوانه‌های موجود روی گیاه است. بعضی از انواع گل ارکیده این جوانه‌ها را روی نوک ساقه‌های خود ایجاد می‌کنند. می‌توانید جوانه را به‌آرامی از گیاه مادر جدا کرده و در گلدانی دیگر بکارید. اگر این جوانه فاقد هرگونه ریشه بود، به‌آرامی بخش پایینی را کمی باز کرده تا به تولید ریشه کمک کنید. فقط مواظب باشید که به گیاه آسیب نزنید.
نکته مهم در این روش تکثیر گل ارکیده، همواره مرطوب نگه داشتن گلدان گیاه جدید است. ضمن اینکه باید آن‌ها را در محیطی گرم و تقریبا تاریک قرار دهید. چون تابش نور مستقیم به گیاه جوان سبب سوختن آن خواهد شد. پس از اینکه گیاه به خوبی در گلدان مستقر شد، می‌توانید آن را پیش سایر گلدان‌های خود ببرید.
بیماری‌های احتمالی گل ارکیده
رایج‌ترین بیماری گل ارکیده، عفونت‌های قارچی است. این عفونت می‌تواند به‌صورت فرو رفتگی، زنگ زدگی و ظاهر شدن حفراتی در سطح برگ‌ها پدیدار شود.
بیمار شدن ریشه و آسیب گلبرگ‌ها نیز از دیگر عوارض عفونت‌های قارچی هستند. علاوه‌براین عفونت‌های باکتریایی نیز می‌توانند سلامت گل ارکیده را به طرز چشمگیری کاهش دهند. برای درمان این مشکلات، تشخیص نوع بیماری گیاه بسیار مهم است.
به‌طورکلی در طول نگهداری از گل ارکیده برای درمان بیماری‌های قارچی آن، باید خاک گیاه را تعویض کرده و از زهکشی مناسب آن مطمئن شوید. قدم بعدی پیشگیری از تجمع قطرات آب روی سطح برگ‌هاست. هوا نیز باید به خوبی در محیط حضور گیاه جریان داشته باشد. ضمن اینکه نباید فراموش کنید که برگ‌ها و ساقه‌های درگیر بیماری را نیز از گیاه جدا کنید.
برای درمان عفونت‌های باکتریایی نیز باید سطح برگ‌ها را از هرگونه رطوبت خشک کرده و بخش‌های آسیب دیده را جدا کنید. شاید لازم باشد کمی هیدروژن پراکسید نیز به گیاه اسپری کنید، البته قبل از اینکار حتما حتما با یک متخصص حوزه گیاهان مشورت کنید.
گل ارکیده به چه دلیل پژمرده می‌شود؟
طبق تجربیات ما در نگهداری از گل ارکیده این گل معمولا به 4 دلیل اصلی زیر دچار پژمردگی می‌شود:
1. وارد شدن شوک به گل ارکیده در اثر تغییرات محیطی
مسئله مهم در خرید ارکیده‌های در حال گلدهی، حساسیت بیشتر آن‌ها به تغییرات محیطی است. شرایط محیطی گلخانه را در نظر بگیرید، جایی که نور، رطوبت، خاک و کوددهی به نحو احسن برای ارکیده فراهم شده است. قطعا آوردن گیاه از چنین محیطی به خانه شوک بزرگی به آن وارد خواهد کرد. بنابراین سعی کنید هرگز ارکیده‌ای که گل داده را جابه‌جا نکنید. ضمن اینکه خاک آن را نیز نباید عوض کنید، چون این کار نیز به‌نوعی تغییر محیط نگهداری از گل ارکیده به‌حساب می‌آید.
دلیل این موضوع این است که گل ارکیده از تمام انرژی خود برای تولید گل‌ها استفاده کرده است و اکنون توانی برای تطبیق‌پذیری با بستر جدید ندارد. اگر قصد تغییر مکان یا تعویض گلدان ارکیده خود را دارید صبر کنید تا همه گل‌هایش بریزند، سپس گلدان آن را تعویض یا جایش را تغییر دهید.
2. تغییرات دمایی
تغییرات دمایی در دو حالت می‌تواند سبب پژمردگی گیاه شود:
3. کمبود رطوبت
علاوه بر تغییرات دمایی، تغییرات رطوبتی نیز در نگهداری از گل ارکیده موثر هستند. ارکیده گیاهی است که به حداقل 40 درصد رطوبت نیاز دارد و اگر میزان رطوبت کمتر از این میزان باشد، باعث پژمردگی و آسیب دیدن آن خواهد شد. پس بهتر است از دستگاه‌های تامین رطوبت هوا برای آن استفاده کنید. راه دیگر مرطوب کردن هوای اطرافش با اسپری کردن آب است.
می‌توانید آن را در آشپزخانه نیز قرار دهید، ضمن اینکه اگر نور خوبی در حمام دارید، آنجا هم مکان خوبی برای ارکیده خواهد بود.
4. کمبود میزان آبیاری یا مناسب نبودن زهکشی گلدان
اگر میزان رطوبت هوا مناسب بود، علت دیگر برای پژمردگی گیاه آبیاری کم است. اگر گیاه تشنه باشد، بلافاصله برگ‌های آن پژمرده خواهند شد و درخشش خود را از دست خواهند داد. به‌طورکلی در نظر داشته باشید که گیاهان گلدار به آبیاری بیشتری نیاز دارند و باید آب مورد نیازشان را تامین کنید. بااین‌حال اگر در طول نگهداری از گل ارکیده به‌نظر گیاه را کامل و صحیح آبیاری می‌کنید و باز هم گیاه شما پژمرده است، احتمالا زهکشی گلدان مناسب نیست و آب را بیش‌ازحد سریع از خود عبور می‌دهد و همین موضوع باعث تشنه ماندن آن می‌شود.
پاسخ به سوالات متداول درباره نگهداری از گل ارکیده
1. در هنگام آبیاری گل ارکیده باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
آبیاری گل ارکیده باید به گونه‌ای باشد که آب به تمام قسمت‌های ریشه برسد و وقتی سطح خاک خشک شد دوباره آبیاری شود نه زودتر! درواقع یکی از اشتباهات در مورد گل ارکیده، آبیاری بیش‌ازحد آن است که باید مراقب آن باشید وگرنه گل زیبایی خود را ورطه نابودی می‌کشید. علاوه‌بر آبیاری به‌اندازه و متعادل زهکشی گلدان نیز باید مناسب باشد یعنی کف گلدان باید چند سوراخ داشته باشد که آب اضافی به احتی از آن خارج شود.
2. بهترین مکان برای قرار دادن این گل کجاست؟
محل گلدان ارکیده نباید زیاد تاریک یا در مقابل نور مستقیم خورشید باشد، به‌عبارتی بهترین مکان برای نگهداری از گل ارکیده نزدیک پنجره‌های جنوبی و شرقی است که نور بهتری نسبت به سایر پنجره‌ها دارند. در طول نگهداری از گل ارکیده توجه داشته باشید که اگر برگ‌های ارکیده سبز روشن هستند، یعنی شرایط نور مناسب است. اما اگر برگ‌های آن سبز تیره باشد یعنی نور محیط کم است و باید جای گلدان را عوض کنید؛ اگرهم برگ‌های آن زرد یا قهوه‌ای باشند یعنی نور در محیط زیاد است.
3. طول عمر گل ارکیده چقدر است؟
چرخه‌ی رشد گل ارکیده شامل گل دهی (که معمولا در فصل پاییز است)، دوره استراحت و گل دهی دوباره است و اگر از آن مراقبت کافی به عمل بیاید، این چرخه رشد هر چند ماه یک بار تکرار می‌شود.
