آیا می‌دانید که موسیقی می‌تواند بر روی رشد گیاهان، تاثیر داشته باشد؟ بله موسیقی و حتی کلمات محبت‌آمیز می‌تواند تاثیر مثبتی بر روی گیاهان آپارتمانی شما بگذارد و باعث رشد بهتر آن‌ها شود. اما اگر می‌خواهید بدانید چگونه یک موسیقی می‌تواند بر گیاه اثر بگذارد و یا کدام موسیقی برای رشد بهتر گیاه مناسب است، با ما همراه باشید و مقاله زیر را تا انتها مطالعه فرمایید.
مقدمه
احتمالا شما هم در مورد تاثیر موسیقی بر گیاهان و رشد آن‌ها شنیده‌اید، اما تا به حال چقدر در این باره عمیق شده‌اید که ببینید آیا واقعا موسیقی بر گیاهان به‌خصوص رشد آن‌ها تاثیرگذار است؟ به نظر شما آیا واقعا موسیقی و به قول خودمانی آهنگ بر گیاهان تاثیرگذار است؟ اگر دنبال پیدا کردن این جواب هستید، ادامه این مطلب را از دست ندهید. در این مقاله مفصل در مورد تاثیر آهنگ بر گیاهان صحبت خواهیم کرد. اگر دوست دارید، یک مقاله جذاب در مورد گیاهان بخوانید با ما همراه باشید.
آیا گیاهان دارای احساس هستند؟
شاید سوال عجیبی باشد اما آیا گیاهان هم احساسات دارند؟ آیا آن‌ها می‌توانند عصبانی، خوشحال یا ناراحت باشند؟ به نظرتان این سوال درستی است یا شاید تنها یک انسان‌انگاری بیش‌از‌حد درباره گیاهان است؟ باید به شما بگوییم نه تنها این سوال عجیب نیست، بلکه موضوعی بسیار مهم در بین گیاه‌شناسان است که برای سال‌ها دغددغه ذهن بسیاری بوده و ممکن است جواب این سوال، شما را شوکه کند.
کتاب “زندگی مخفی گیاهان” نوشته پیتر تامپکینس و کریستوفر برد در 1970، یکی از کتاب‌های پرفروش زمان خود بوده و در تمام کتاب به این موضوع پرداخته که گیاهان نه‌تنها احساسات دارند بلکه حس شهودی و ادراک نیز دارند. برای اثبات این حرف آن‌ها تمام آزمایش‌های ممکن را با گیاهان انجام دادند از پخش موسیقی گرفته تا گفتگو با آن‌ها، اما چندی بعد یافته‌های آن‌ها زیر سوال رفت و بی‌اعتبار شد. اکنون پس از گذشت حدود 50 سال از آن زمان هنوز هیچ مدرک علمی وجود ندارد که بگوید گیاهان احساسات دارند.
اما بیایید کمی به عقب برگردیم، چراکه نکته اساسی این است که ما توانایی داشتن احساسات را از طریق هوش توضیح می‌دهیم و از آنجایی که گیاهان مغز یا سیستم عصبی ندارند (که هر دو برای داشتن هوش الزامی است) اینطور به نظر می‌رسد که گیاهان توانایی درک احساسات را ندارند.
بااین‌حال پس چطور است که گیاهان به سمت نور می‌چرخند و به آن واکنش نشان می‌دهند؟ چطور برخی گیاهان نسبت به لمس شدن واکنش نشان می‌دهند و جمع می‌شوند؟ گیاهان گوشت‌خوار از کجا می‌فهمند حشره‌ای درون تله آن‌ها افتاده و آن را به دام می‌اندازند؟
شاید گیاهان احساسات نداشته باشند اما موجوداتی زنده هستند که توسط ابزاری به نام تنجش و گرایش (گرماگرایی، سرماگرایی، آب‌گرایی و…) به محرک‌های بیرونی پاسخ می‌دهند.
گیاهان می‌توانند آب، نور و جاذبه را حس کنند و حتی می‌توانند سیگنالی را به گیاهان دیگر بفرستند که آن‌ها را از خطرات موجود آگاه کنند. تاثیر آهنگ و موسیقی بر گیاهان نیز از همین موضوع ناشی می‌شود.
بیایید ببینیم تنجش و گرایش هر کدام دقیقا چه چیزی هستند:
واکنش گرایش
مثلا اگر دوستتان به شما بگوید که برگ‌های فیکوس لیراتایش در حال ریختن است، دارد واکنش “گرایش” گیاه را برای شما تعریف می‌کند که معمولا دلیل آن تغییر در شرایط زندگی گیاه مثل نور یا آب است. گیاهی مثل فیکوس لیراتا بسیار حساس است و بلافاصله نسبت به تغییر شرایط محیطی واکنش نشان می‌دهد.
برای درک این مطلب بیایید همان فیکوس لیراتا را در نظر بگیریم و تصور کنیم که نور کافی به گیاه نمی‌رسد. نور یک غذا برای گیاه است و تنها ماموریت گیاه در این دنیا این است که زنده بماند. زمانی که غذای کافی دریافت نمی‌کند برگ‌های خود را می‌ریزد تا بتواند همان غذای کم را مدیریت کند. گیاه در این زمان احساس خطر می‌کند و دستورالعمل‌های جدیدی برای حفظ بقای خود مشخص می‌کند. در این زمان گیاه با ریزش برگ‌های پایینی انرژی‌اش را برای رشد برگ‌های جدید متمرکز می‌کند.
مثال‌های دیگر برای واکنش “گرایش” خم شدن، پیچ خوردن یا خزیدن به سمت نور است. مثلا گیاهی مثل “گل ساعتی” یک گیاه مهاجم است و ساقه‌های خود را به دور هرچیزی می‌پیچد تا بتواند به سمت نور حرکت کند. این گیاه ممکن است با بی‌رحمی روی سایر گیاهان را بپوشاند و آن‌ها را از نور محروم کند تا خودش به غذا برسد، اما این گیاه چیزی به نام رحم یا بی‌رحمی را نمی‌شناسد و تنها یک هدف دارد و آن هم زنده بودن است.
واکنش تنجش
واکنش “تنجش” سریع‌تر از واکنش گرایش رخ می‌دهد و شما می‌توانید آن‌را در همان لحظه با چشم ببینید. بیایید ونوس مگس خوار را بررسی کنیم، گیاهی گوشت‌خوار که در باتلاق‌ها زندگی می‌کند. این گیاه نمونه‌ای عالی از این موضوع است که یک گیاه چگونه به لمس شدن پاسخ می‌دهد تا زنده بماند و تولید مثل کند. مشکلی که این گیاه دارد آن است که در باتلاق‌ها نیتروژن و فسفر کافی وجود ندارد بنابراین این گیاه تله‌ای را برای خود ساخته که بتواند طعمه‌های مغذی را شکار کند و زنده بماند.
ونوس مگس‌خوار یک باند فرود عالی به همراه نکتاری جذاب برای حشرات آماده کرده است. زمانی که حشره روی این باند فرود محدب می‌نشیند با پرزهای کوتاهی برخورد می‌کند که یک زمان شمار را فعال می‌کند. اگر حشره برای مدتی بی حرکت بماند این زمان شمار به اتمام می‌رسد و بوم! این باند فرود بسته می‌شود و حشره درون تله گیاه به دام می‌افتد.
بهتر است دیگر خیلی درگیر حقایق زندگی علمی گیاهان درگیر نشویم و همینجا متوقف شویم. دفعه بعد که خواستید به مسافرت بروید شرایط فیزیکی گیاه‌تان را یادداشت کنید و وقتی برگشتید دوباره شرایط جدید گیاه را یادداشت کنید. این کار مخصوصا در زمان فصل رشد گیاه جذاب‌تر خواهد بود، اما مطمئنا در هر صورت متوجه چرخش گیاه به سمت نور، باز شدن برگ جدید یا حتی ریزش برگ‌های قبلی می‌شوید.
ممکن است گیاهان احساسات نداشته باشند اما مطمئنا می‌توانند شرایط اطراف خود را متوجه شوند و در نتیجه تاثیر آهنگ و موسیقی در گیاهان نیز صحت دارد. حتی می‌توان گفت شاید این توانایی متوجه شدن آن‌ها از چیزی که ما انسان‌ها تجربه می‌کنیم، شگفت‌انگیزتر باشد.
آیا گیاهان احساس درد هم دارند؟
برای دانستن تاثیر موسیقی بر رشد گل و گیاهان ابتدا باید بدانیم آیا گیاهان احساس درد دارند یا خیر؟
از آنجایی که گیاهان گیرنده، سیستم اعصاب و مغز ندارند نمی‌توانند مقل سایر موجودات درد را حس کنند. اینکه هویجی را از ریشه در بیاوریم، گیاهی را هرس کنیم یا سیبی را گاز بزنیم به آن معنی نیست که در حال شکنجه گیاه هستیم. با این وجود به نظر می‌رسد که بسیاری از گیاهان می‌توانند محرک‌ها و آسیب‌های جسمی را از راهی پیچیده‌تر از آن‌چه تصور می‌شود، درک کنند.
بعضی از گیاهان توانایی حسی فوقالعاده و واضحی دارند، مثلا گیاه ونوس مگس‌خوار می‌تواند با کوچکترین احساس از حشره، تله خود را در کسری از ثانیه ببندد و حشره را به دام بیندازد یا برخی گیاهان دیگر می‌توانند هر گونه لمس شدن را تشخیص دهند و برگ‌های خود را جمع کنند که مثل یک مکانیزم دفاعی در برابر حیوانات گیاه خوار محسوب می‌شود.
علاوه بر این نوع گیاهان که توانایی حسی خود را به وضوح نشان می‌دهند، تحقیقات نشان داده که سایر گیاهان نیز قادر به درک محرک‌های حسی در سطح سلولی هستند.
موسیقی و تاثیر آن بر روی گیاهان آپارتمانی
شاید شما هم در مورد تاثیر آهنگ و موسیقی روی گیاهان شنیده باشید که می‌گویند موسیقی باعث افزایش سرعت رشد گیاهان می‌شود. آیا واقعا موسیقی تاثیری بر سرعت رشد گیاهان دارد یا این تنها یک افسانه است؟ آیا اصلا گیاهان می‌توانند موسیقی را بشنوند؟ آیا موسیقی را دوست دارند؟
می‌خواهید باور کنید یا نه اما تحقیقات مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد موسیقی تاثیری مثبت در رشد و سلامت گیاه دارد. در سال 1962 گیاه‌شناسی هندی آزمایش‌های مختلفی را برای بررسی رابطه موسیقی و گیاهان انجام داد. او متوجه شد زمانی که گیاهان در معرض موسیقی قرار می‌گیرند 20% بیشتر رشد می‌کنند. او همین آزمایشات را با محصولات کشاورزی مثل بادام زمینی، برنج و تنباکو انجام داد و موسیقی را با اسپیکرهای بزرگ در مزرعه پخش کرد و باز هم به نتایجی مشابه رسید.
گلخانه‌ای در کلرودا نیز گیاهان مختلفی را با موسیقی‌های سبک‌های مختلف امتحان کرد و متوجه شد گیاهانی که در معرض موسیقی راک قرار می‌گیرند به‌سرعت خراب می‌شوند و در عرض چند هفته می‌میرند، اما گیاهانی که در معرض موسیقی کلاسیک هستند شاداب‌تر می‌مانند.
موسیقی چگونه بر گیاهان اثر می‌گذارد؟
شاید از خود بپرسید وقتی گیاهان حس شنوایی و گوش ندارند موضوع تاثیر موسیقی بر گیاهان چطور ممکن است و گیاهان چطور از موسیقی تاثیر می‌گیرند؟ برای پاسخ به این پرسش بهتر است اول سیستم شنوایی در انسان را بررسی کنیم:
در حالت کلی انتقال صدا توسط امواج صورت می‌گیرد. این امواج باید سوار بر چیزی شوند تا بتوانند حرکت کنند مثلا هوا یا آب. سپس امواج ذرات موجود در محیط را به ارتعاش در می‌آورند و با حرکت سرانجام به پرده گوش شما می‌رسند. درنهایت نیز این ارتعاشات تبدیل به سیگنال‌های الکتریکی می‌شوند تا توسط مغز تحلیل و در نهایت شنیده شوند.
در گیاهان نیز روال به همین صورت است، اما با این تفاوت که گیاهان تنها ارتعاشات ساطع شده از صدا را حس می‌کنند و نمی‌توانند آن را بشنوند. این فرضیه که گیاهان می‌توانند صداها را تشخیص دهند در سال 2017 توسط دانشگاه استرالیای شرقی تقویت شد. آن‌ها دریافتند که گیاهان می‌توانند صدای ارتعاشات جریان آب را درون لوله‌ها یا خاک حس کنند و ریشه‌های خود را به آن سمت هدایت کنند.
موسیقی بر حرکت پروتوپلاسم در گیاهان، چه تاثیری دارد؟
در ادامه تاثیر موسیقی بر گیاهان به تاثیر آهنگ بر حرکت پروتوپلاسم در گیاهان می‌رسیم. پروتوپلاسم ماده زنده شفافی است که در تمام موجودات زنده (و البته گیاهان) وجود دارد که همیشه در حال حرکت است. ارتعاشات صدا می‌تواند باعث افزایش سرعت حرکت در پروتوپلاسم گیاهان شود و این محرک می‌تواند روی عملکرد کلی سیستم گیاه تاثیر بگذارد؛ مثلا باعث افزایش تولید مواد مغذی و در نهایت افزایش سرعت و سلامت رشد گیاه شود.
از آنجایی که موسیقی‌های مختلف طول موج‌های مختلفی دارند، می‌توانند باعث ایجاد ارتعاشات کمتر یا بیشتر در گیاهان شوند. مثلا موسیقی راک صدای بلندتری دارد و در نتیجه ارتعاش بیشتری ایجاد می‌کند و همین موضوع می‌توانید با مرگ زودرس گیاه شما شود. (طبق نظر برخی از افراد)
برای درک بهتر موضوع، تفاوت تاثیر یک نسیم ملایم و یک باد شدید را روی گیاه تصور کنید. البته در سوی دیگر این ماجرا محققان دانشگاه کالیفرنیا می‌گویند که نمی‌توان به این راحتی درباره تاثیر موسیقی بر رشد گیاهان تصمیم گرفت و باید در آزمایشات، تمام عوامل دیگر مثل خاک، نور یا آب را نیز به دقت کنترل کرد، بااین‌حال نکته جالبی که این محققان به آن اشاره می‌کنند این است که گیاهانی که در معرض موسیقی قرار دارند رشد بهتری دارند زیرا صاحبان آن‌ها بیشتر به آن‌ها اهمیت می‌دهند و توجه بیشتری را دریافت می‌کنند.
کدام‌یک از موسیقی‌ها بر گیاهان اثر مثبت دارند؟
دکتر دومینیکوهس از دانشگاه ملبورن معتقد است که گیاهان از انرژی موسیقی لذت می‌برند و می‌تواند به رشد آن‌ها کمک کند. او برای انتخاب موسیقی مناسب برای گیاهان توصیه‌هایی دارد که به شرح زیر است:
آیا کلمات محبت‌آمیز یا توهین‌آمیز بر گیاهان تاثیر می‌گذارند؟
در جواب این سوال باید بگوییم که ظاهرا همینطور است. در این باره IKEA تحقیقی در یکی از مدارس امارات متحده عربی انجام داد و نشان داد گیاهانی که از آن‌ها تمجید می‌شود و کلمات محبت‌آمیز می‌شنوند رشد بهتری نسبت به گیاهانی دارند که کلمات توهین‌آمیز یا ناراحت کننده می‌شنوند.
اینطور به نظر می‌رسد که کلمات محبت‌آمیز تاثیر مثبتی مثل موسیقی های مناسب بر گیاهان می‌گذارند و کلمات نامناسب یا توهین که معمولا با لحنی بلند و ناخوشایند گفته می‌شوند نیز، درست مثل موسیقی با صدای بلند و فرکانس بالا، به گیاهان استرس وارد می‌کند.
در دوران پاندمی کرونا برای گیاهان خود موسیقی پخش کنید، تا تاثیر موسیقی بر گیاهان را مشاهده فرمایید
ویروس کرونا هنوز قصد رفتن ندارد و کماکان تاثیر خود را بر اقتصاد و روابط اجتماعی می‌گذارد. بعد از ورود این ویروس روابط اجتماعی و شغلی دستخوش تغییرات بزرگی شده است و همگی مجبوریم تا فاصله اجتماعی را رعایت کنیم و بیشتر کارهای خود از داخل خانه انجام دهیم.
در طول این دوران قرنطینه می‌توانید تمرین کنید تا با گیاه خود صحبت کنید و با همدیگر به موسیقی گوش دهید؛ به‌این‌شکل می‌توانید تاثیر موسیقی بر گیاهان خود را نیز ببینید و این‌کار نه تنها به رشد و سلامت گیاه کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود تا بتوانید از پس نگرانی‌ها و استرس‌های خودتان نیز برآیید و آرامش پیدا کنید.
