فیکوس الاستیکا یکی از درختچه‌های زیبا و مقاومی است که میتواند برای نگهداری در خانه یا محل کار، گزینه بسیار خوبی باشد. شما میتوانید با مراجعه به یک گل فروشی اینترنتی، به راحتی نسبت به خرید گیاه گلدانی فیکوس الاستیکا اقدام کنید و از وجود چنین گیاه خاصی در محیط پیرامون خود لذت ببرید. البته بهتر است در ابتدا با روش نگهداری فیکوس الاستیکا که در مقاله زیر به توضیح آن پرداخته‌ایم، آشنا شوید.
شناخت گیاه فیکوس الاستیکا
گیاه فیکوس الاستیکا (معروف به گیاه لاستیکی، درخت لاستیکی، گیاه درختی لاستیک) به دلیل برگهای واکسی و ظاهر بزرگ آن یکی از گیاهان آپارتمانی محبوب است. این گیاه بخاطر داشتن برگهای بزرگ و زیبا دکوراسیون هر خانه ای را تکمیل میکند.
این گیاهان میتوانند تا بیش از 30 متر در زیست بوم خود در جنوب شرقی آسیا رشد کنند.
به عنوان یک گیاه آپارتمانی ، فیکوس الاستیکا بین1 تا 3 متر در هر مکانی ارتفاع میگیرد.
فیکوس الاستیکا اسمش را مدیون شیره گیاهی اش است، که گاهی اوقات برای لاستیک سازی استفاده میشود. هم چنین برگهای فیکوس الاستیکا ظاهر براق و لاستیکی دارند. این گیاهان مرتفع هستند واگر نگهداری از آنها به درستی صورت گیرد برگهای زیبایی تولید میکنند.
فیکوس الاستیکا معمولا گونه هایی با رنگ سبز تیره یا برگ های رنگی دارند.
برای مثال: گونه هایی که تحت عنوان “پادشاه سیاه” یا “شرابی” نامیده میشوند، برگهای سیاه مایل به قرمز دارند.
نگهداری از فیکوس الاستیکا آسان است و اگر به دنبال یک گیاه آپارتمانی بلند هستید که مهمان هایتان را تحت تاثیر قرار دهد نگهداری از فیکوس الاستیکا ارزشمند است.
شرایط نگهداری گیاه
کلید نگهداری از فیکوس الاستیکا تعادل است که به معنای مقدار صحیح آب و نور است.
اگر بتوانید مقدار درستی از هر دو را برایش فراهم کنید، شما یک درخت فیکوس شاد، قوی و بلند خواهید داشت.
اگر گیاه فیکوس پژمرده شد به شما خواهد گفت نیاز به نور یا آب بیشتری دارد. درباره شرایط ایده آل و مراقبت از گیاه فیکوس الاستیکا در ادامه بخوانید.
نور مورد نیاز
گیاه فیکوس نور غیر مستقیمی که گرم نباشد را ترجیح میدهد. نور مستقیم خورشید میتواند منجر به سوخته شدن برگهایش شود. میتوانید این گیاه را نزدیک به پنجره با پرده نگهدارید تا مقدار درستی از نور به گیاه برسد.
گونه های برگ رنگی این گیاه نیاز به نور بیشتر دارند تا رنگ برگهایشان بوجود آید، پس اطمینان حاصل کنید گیاه تان نور کافی دریافت میکند.
روش آبیاری
فیکوس به خاکی همواره مرطوب (بدون غرقاب شدن) نیاز دارد. اما برای تشخیص میزان صحیح آبیاری این گیاه، باید به نکات زیر آگاه باشید چک کردن میزان رطوبت خاک میتوانید زمان صحیح آبیاری این گیاه را با وارد کردن سیخ چوبی (یا حتی انگشت خود) به داخل خاک بفهمید. اگر تقریبا 5 سانتی متر رویی خاک خشک بود، میتوانید گیاه را آبیاری کنید. البته ما روش سیخ چوبی را ترجیح می‌دهیم، زیرا می‌توان سیخ را به نزدیکی ریشه برد و با تکان دادن، حفراتی در اطراف آن ایجاد کرد. این حفرات به بهبود زه کشی کمک کرده و مهمترین خاصیت آنها، برقراری جریان هوا در اطراف ریشه است. زمان آبیاری فیکوس تعداد دفعات به اندازه گیاه، فاصله قرار گیری آن از پنجره و فصلی از سال که در آن هستیم بستگی دارد. پس باید با توجه به این موارد و تغییرات خاک، بهترین زمان آبیاری گیاه خود را پیدا کنید. هر زمان 5 سانتی متر از سطح خاک خشک شد، گیاه را آبیاری کنید. میزان آبیاری فیکوس این گیاه باید عمیقا آبیاری شود؛ یعنی آنقدر که آب از طریق حفرات زه کشی موجود در زیر گلدان خارج شود. اگر گلدان شما فاقد حفرات زه کشی است، باید میزان آب را ملاک قرار دهید. ارتفاع آب، باید با یک چهارم اندازه گلدان برابر باشد؛ به عبارت دیگر اگر گیاه شما در گلدانی با حجم 4 لیتر کاشته شده است، باید یک لیتر به آن آب بدهید.
نحوه آبیاری در زمستان: زمستان زمان خفتگی فیکوس الاستیکاست. در این مدت باید خاک را تقریبا خشک نگه دارید. اما اجازه ندهید کل خاک خشک شده و رطوبت خود را از دست بدهد. اجازه بدهید سطح خاک کمی بیشتر از فصول رشد خشک شود، و سپس گیاه را آبیاری کنید. اگر در این مدت گیاه شروع به ریزش برگ کرد، یعنی به آبیاری بیشتر نیاز دارد. تمیز کردن برگها در فصول رشد (به ویژه تابستان) با یک دستمال نم دار، سطح برگها را تمیز کنید. این کار به برگها کمک کرده تا مرطوب بمانند و در عین حال با پاک کردن گرد و غبار، به جذب بیشتر نور کمک خواهد کرد. اگر زمان و حوصله کافی برای این کار ندارید، میتوانید با یک اسپری آب آنها را مرطوب کنید
دمای مناسب
گیاه فیکوس به طور کلی دماهای بین 15 تا 23 درجه سانتیگراد را ترجیح میدهد. اما میتواند در زمستان در دماهای پایین تا 10 درجه سانتیگراد هم زنده بماند.
مثل نیاز آبی و نوری، یک دمای خوب متعادل برای رشد این گیاه ایده آل است و هوای شرجی و مرطوب را میپسندد چون مثل هوای خاستگاهش آست، اما در دماهای پایین شرجی هم میتواند زنده بماند.
فیکوس الاستیکا به تغییرات دمایی حساس است و ترجیح میدهد در مناطق با دما و رطوبت ثابت زندگی کند.
بررسی سمی بودن گیاه
شیره گیاه فیکوس میتواند منجر به خارش پوست در بعضی از افراد شود. حتما بعد از حمل گیاه بخصوص اگر دستتان با شیره در تماس باشد، دست هایتان را به طور کامل بشویید. خورده شدن این گیاه میتواند باعث مشکل معده خفیف یا علائم شدیدتر مثل اسهال و استفراغ بسته به میزان مصرف شود.
آفات آلوده کننده
حشرات آردی، کرم ریز، اسکال (Scale) و شته ها از آفات رایجی هستند که میتوانند در فیکوس شما خانه برگزینند.
اگر به موقع متوجه شوید میتوانید این حشرات را با محلول آب گرم و صابون یا صابون حشره کش دور کنید.
مشکلات احتمالی گیاه
از آنجاییکه این گیاه نیاز به تعادل همه جانبه دارد، اگر توجه کافی به نیازهای آن نداشته باشید تشخیص اینکه گیاه تان خوشحال نیست خیلی آسان است.
بهترین راه برای مقابله با مشکلات این است که حواستان به نور دریافتی، رطوبت خاک و دمای کلی اتاقی که گیاه در آن است باشد.
فیکوس الاستیکا به آفات گیاهی که با آبیاری زیاد همراه هستند حساس می باشد. که پیش تر درباره آنها صحبت کردیم، باید اجازه بدهید بین دو آبیاری خاک خشک شود تا از غرقابی کردن گیاه جلوگیری کنید.
در ادامه علت زرد شدن و ریزش برگهای فیکوس را مفصل بررسی میکنیم.
دلایل زرد شدن برگهای فیکوس
یکی از رایج‌ترین دلایل زرد شدن برگهای فیکوس الاستیکا، آبیاری بیش از حد یا بسیار کم آن است. بنابراین دانستن نحوه صحیح آبیاری این گیاه بسیار ضروری است.
قانون کلیدی این است که هر زمان چند سانتی متر سطحی خاک خشک شد (حدود 8 سانتی متر)، میتوانید گیاه را به خوبی آبیاری کنید.
تشخیص این موضوع کار دشواری نیست و میتوانید از انگشت خود کمک بگیرید : کمی سطح خاک را کنار زده و میزان رطوبت را بسنجید. اگر احساس خیسی داشتید، باید کمی صبر کنید.
مسئله دیگر، اطمینان از مناسب بودن گلدان است. گیاه باید در گلدانی با حفرات زه کشی متعدد کاشته شود تا بتواند زه کشی را به بهترین شکل انجام دهد. وجود این حفرات برای عبور دادن آب اضافی و جلوگیری از خیس ماندن خاک حیاتی است.
سایر تغییرات محیطی، مانند تغییرات ناگهانی میزان نور و دما، نیز میتوانند سبب زرد شدن برگهای فیکوس الاستیکا شوند. در این حالت زرد شدن نشانه تلاش گیاه برای همگام شدن با محیط است. فیکوس الاستیکا نور غیرمستقیم خورشید را ترجیح داده و باید در بازه دمایی 27-18 درجه سانتی گراد زندگی کند.
زرد شدن برگهای فیکوس ممکن است نشانه محصور شدن ریشه نیز باشد. اگر گیاه برای چندین سال متوالی در یک گلدان قرار بگیرد، رشد گیاه با افزایش حجم ریشه، منجر به فشرده شدن آن خواهد شد. در این شرایط باید فیکوس را به گلدانی بزرگتر منتقل کنید.
گلدانی جدید، دارای حفرات زه کشی متعدد و حدودا 2-1 سایز بزرگتر از گلدان قبلی انتخاب کنید. کف گلدان را با خاک گلدان تازه بپوشانید. حال باید گیاه را از گلدان قبلی خارج کرده و به خوبی ریشه را از خاکهای قبلی پاک کنید.
توصیه میکنیم ریشه را از نظر پوسیدگی یا بیماری به خوبی بررسی کرده و اگر بخش مشکوکی را مشاهده کردید، به وسیله قیچی یا تیغ تیز از سایر بخش‌ها جدا کنید. فیکوس را در گلدان جدید قرار دهید، طوری که بالای نوک توپ ریشه، چند سانتی متر پایین‌تر از لبه گلدان قرار بگیرد. گلدان را با بقیه خاک پر کرده و حدود 2.5 سانتی متر بالایی را برای آبیاری خالی بگذارید.
البته همیشه زرد شدن برگها نشانه خطرناکی نیست!
اگر همه چیز مرتب است و نمی‌توانید مشکلی در نگهداری گیاه پیدا کنید، شاید گیاه در حال طی کردن سیکل طبیعی رشد خود است. اگر برگهای بخش پایینی گیاه در حال زرد شدن هستند، جای نگرانی نیست. این برگها، برگهای قدیمی گیاه هستند. در چنین شرایطی، گیاه را هرس کرده و مجدد از ظاهر سرسبز آن لذت ببرید. یا حتی میتوانید صبر کنید تا این برگهای خود به خود بریزند.
دلایل ریزش برگهای گیاه
قدم اول، شناسایی دلایل احتمالی ریزش برگهای فیکوس است:
فشار ترژسانس، فشار بین پلاسما و دیوار سلول‌هاست. این فشار سبب حفظ ظاهر محکم و سالم گیاه میشود.
آبیاری خیلی کم/ زیاد گیاه اصلی‌ترین دلیل بروز این مشکل است. علت دیگر، میزان بالای نمک خاک است. این مقدار اضافی نمک میتوانند عملکرد اسمز (برقراری فشار) را تحت تاثیر قرار داده و سبب پژمردگی گیاه شود.
ریشه، قلب گیاه است. پس باید شرایط مناسب را برای رشد و توسعه ریشه فراهم کنید. گلدان‌های کوچک، سبب فشردگی ریشه شده و مانع از رشد و گسترش آن میشوند.
خیس بودن خاک در دراز مدت، با از بین بردن ریشه مانع از رشد آن خواهد شد.
کمبود نور کافی یا تغییر شدید و ناگهانی میزان نور ورودی نیز میتواند از دیگر دلایل ریزش برگهای فیکوس باشد. مانند منتقل کردن گیاه از خارج به داخل خانه. نشانه بارز این مشکل، نیاز گیاه به تکیه گاهی برای قائم ماندن است. در این شرایط حتما باید شرایط نوری را بررسی کنید.
معمولا مشکلات رطوبتی فیکوس، در فصل زمستان مشاهده میشود.
کوددهی بیش از حد و حضور آفات نیز میتواند منجر به ریزش برگهای فیکوس شود. شته، کنه تار عنکبوتی و انواع مختلف شپشک از آفات رایج این گیاه هستند.
دمای بسیار گرم یا بسیار سرد نیز ممکن است سبب لوله شدن و در نهایت ریزش برگهای فیکوس شود.
راه حل مشکلات ذکر شده گیاه
آبیاری کم و زیاد، عوارض مشابهی دارند؛ به همین علت تشخیص اینکه دقیقا کدام یک از این موارد برای گیاه ایجاد مشکل کرده است کمی دشوار است. اجازه بدهید راه تشخیص را به طور خلاصه برایتان شرح دهیم :
اگر خاک خشک است و گیاه بعد از آبیاری ظاهری باطراوت پیدا میکند، مشکل گیاه کم آبی است.
اما اگر خاک خیس است و گیاه دچار ریزش برگها شده، گیاه در حال رنج بردن از آبیاری بیش از حد است. زرد یا قهوه‌ای شدن برگها نیز از نشانه‌های آبیاری زیاد است.
برای چک کردن وضعیت ریشه، باید آن را از گلدان خارج کنید. اگر مشاهده کردید توپ ریشه بیش از حد فشرده شده است، باید گلدان گیاه را عوض کنید.
فراموش نکنید که فیکوس، باید در خاکی با زه کشی مناسب کاشته شود. ریشه را از گلدان خارج کرده و اجازه بدهید برای چند دقیقه در هوای آزاد بماند تا خشک شود. سپس گلدانی بزرگتر را با خاک پر کنید و گیاه را در آن بکارید.
ریزش برگها در نتیجه تغییرات محیطی، امری طبیعی و قابل انتظار است. اما اگر قصد دارید فیکوس خود را از خارج خانه به داخل منتقل کنید، قبل از هر چیز باید گیاه را با شرایط جدید تطبیق دهید. پس بهتر است از لامپ‌های مخصوص گیاهان کمک بگیرید تا کمبود نور گیاه جبران شود.
فیکوس الاستیکا عاشق رطوبت است. همانطور که می‌دانید میزان رطوبت هوا در فصل زمستان کاهش پیدا کرده و سبب ریزش برگها میشود. حال سوال این است که چگونه رطوبت محیط را برای گیاه خود افزایش دهید. میتوانید این کار را با روش‌های زیر انجام دهید:
• گیاه را با آب اسپری کنید. از ترکیب کردن مواد شیمیایی با این آب خودداری کنید.
• گیاه را در سینی آب و سنگ ریزه قرار دهید. یک سینی بزرگ را انتخاب کرده و داخل آن را با سنگ ریزه بپوشانید، سپس در آن آب بریزید. سینی نباید از آب لبریز شود. سپس گیاه را بر روی سنگ ریزه‌ها قرار دهید، چک کنید که زیر گلدان تماسی با آب نداشته باشد.
• گیاه خود را در مکانی با هوای مرطوب قرار دهید. معمولا توالت و حمام مرطوب‌ترین نقاط منزل هستند.
• تراریوم‌ها نیز ایده خوبی برای حفظ رطوبت گیاهان هستند.
کوددهی بیش از حد میتواند سریعا به ریزش برگها منجر شود. پس بهترین راه دقت در میزان کود مصرفی است. کودها، غذای گیاهان شما هستند. هرگز سعی نکنید در سیر کردن گیاهان زیاده روی کنید. بگذارید گیاه گرسنه شود، سپس به آن کود برسانید.
فیکوس الاستیکا به میزان کمی کود نیاز دارد. در طول فصول رشد، میتوانید هر 4-3 هفته یکبار به گیاه کود بدهید.
برگها و ساقه را به خوبی بررسی کنید تا بتوانید آفات را به درستی تشخیص دهید. در صورت مشاهده، گیاه را با روغن چریش یا اسپری سیر درمان کنید.
چگونه روغن چریش یا اسپری سیر را به گیاه بزنید؟
1- یک قاشق غذاخوری روغن چریش یا عصاره مایع سیر را در 1.5 لیتر آب حل کنید. برای اثربخشی بیشتر، بهتر است از هر دو استفاده کنید.
2- محلول را در یک بطری اسپری دار بریزید.
3- تا زمان ناپدید شدن آفات، هفته‌ای یکبار این محلول را به برگها اسپری کنید.
علل خشک و قهوه‌ای شدن برگها
علت این مشکل، نامناسب بودن آبیاری است. در این صورت دو حالت ایجاد میشود:
• اگر برگها ضمن قهوه‌ای شدن، خشک و شکننده نیز شدند، یعنی گیاه دچار کم آبی است. اگر فیکوس آب کافی دریافت نکند، برگها به مرور زمان خشک شده و گیاه ناچار میشود تا آنها را از خود جدا کند؛ زیرا ترجیح میدهد تمام انرژی باقی مانده را صرف برگهای سالم بکند. عدم دریافت نور کافی نیز میتواند این علائم را تشدید کند.
برای درمان، بین دفعات آبیاری فاصله ایجاد نکنید و سعی کنید همواره خاک آن را مرطوب نگه دارید.
• اگر برگها ضمن قهوه‌ای شدن، نرم و لزج شدند، یعنی گیاه بیش از حد آب دریافت کرده است. در این صورت خاک از آب اشباع شده و ریشه نمی‌تواند آبی جذب کند. اگر خاک خیس بوده و بوی نامطبوعی داشته باشد، یعنی ریشه نیز درگیر شده است. هر زمان که یکی از این نشانه‌ها را در گیاه خود پیدا کردید، باید سریعا وارد عمل شوید.
ابتدا باید آبیاری را قطع کرده و اجازه دهید چند سانتی متر رویی خاک خشک شود. اگر فکر می‌کنید ریشه نیز دچار مشکل شده است، گیاه را از گلدان خارج کرده و ریشه را از خاک پاک کنید. با یک قیچی تیز و تمیز، بخش‌های قهوه‌ای و سیاه ریشه را ببرید. ریشه باید سفید و محکم باشد. اکنون میتوانید گیاه را در خاکی تازه و گلدانی جدید بکارید.
موارد مهم درباره نگهداری از گیاه فیکوس الاستیکا
• سعی کنید همیشه فیکوس را در دمایی بین 10 الی 28 درجه سانتی گراد نگه دارید. این گیاه میتواند چند روزی سایه را تحمل کند، اما هوای سرد را خیر. پس اگر قرار است برای مدتی به تعطیلات بروید، این موضوع را مدنظر داشته باشید.
• گیاه را دور از دستگاه‌های گرمایشی/ سرمایشی و نور مستقیم خورشید قرار دهید. فراموش نکنید که فیکوس الاستیکا عاشق نور غیرمستقیم است.
• هر چند سال یکبار، گیاه را به گلدان بزرگتری منتقل کنید.
• برگها را غبارروبی کنید. برای این کار، میتوانید روغن چریش را به آنها اسپری کنید.
• برگهای زرد را از گیاه جدا کنید، زیرا راهی برای بازیابی آنها وجود ندارد.
• میتوانید برای قرار دادن گیاه در معرض بهترین میزان نور، مکان آنرا تغییر دهید. اما هرگز در فصل زمستان ان را در کنار پنجره‌ای باز قرار ندهید.
زمان عوض کردن گلدان گیاه
شما باید گلدان فیکوس تان را عوض کنید تا رشد کند. ممکن است هر چند سال یک بار یا هر سال نیاز به تعویض گلدان باشد که بستگی به میزان بزرگی گلدان و رشد گیاه دارد. اگر میخواهید گیاهتان در سایز فعلی بماند گلدانش را عوض نکنید.
روش تکثیر کردن
آسانترین روش برای تکثیر گیاه، جدا کردن شاخه های کوچک از فیکوس سالم است که میتوانید این قلمه را در خاک یا آب ریشه دار کنید.
قبل از کاشت اجازه دهید شیره خارج شده از ساقه خشک شود.
روش دیگر برای تکثیر تکثیر هوایی (air layering) است.
برای این منظور، یک برش در گیاه سالم ایجاد کنید و یک خلال دندان در محل برش قرار دهید. با خزه محل را مرطوب نگهدارید و یک پلاستیک دور خزه بپیچید تا آن را روی خلال دندان نگهدارد. زمانی که رشد ریشه ها را در خزه دیدید، شاخه را برش دهید و در خاک جدید بکارید.
هرس کردن فیکوس الاستیکا
برای بهبود رشد فیکوس، رشد شاخه های جدید و کنترل سایز آن ، به طوریکه بیش از حد رشد نکند نیاز به هرس این گیاه دارید.
بهترین زمان هرس گیاه فیکوس الاستیکا بهار است، و در زمستان اصلا هرس نکنید و هشیار باشید که شاخه های بریده شده شیره گیاهی را آزاد میکنند که باید با دستکش این کار را انجام دهید.
بهترین مکان برای نگهداری گیاه
فیکوس الاستیکا نور درخشان و غیر مستقیم خورشید را ترجیح میدهد. نور مستقیم و خیلی گرم خورشید سبب سوختن برگهای آن خواهد شد. بهتر است آن را در کنار پنجره‌ای نورگیر که دارای پرده‌ای نازک است قرار دهید تا بتواند نور خورشید را به بهترین شکل ممکن دریافت کند. انواع چند رنگ آن برای نمایش دادن رنگ‌های خود، به نور بیشتری نیاز دارند. پس اگر فیکوس شما چند رنگ است، باید کمی بیشتر از سایر گیاهان نور دریافت کند.
به طور کلی فیکوس تمایل دارد در دمای بین 15 الی 28 درجه سانتی گراد زندگی کند. اما میتواند در فصل زمستان تا دمای 10 درجه را نیز به خوبی تحمل کند. بنابر ریشه گرمسیری اش، به محیط‌های گرم و مرطوب علاقه بیشتری دارد، ولی با زندگی در محیط‌هایی با رطوبت کمتر به مشکل بر نخواهد خورد. فیکوس به تغییرات دمایی حساس است، پس آن را در مکانی قرار دهید که پیوسته دما و رطوبت ثابتی داشته باشد.
