اگر قصد خرید گیاه آپارتمانی زیبا و ظریفی را دارید که نگهداری از آن نیز آسان باشد، مارچوبه زینتی بسیار مناسب است. این گیاه برگ‌هایی سبزرنگ و کوچک دارد و می‌تواند در میان گیاهان دیگر به زیبایی بدرخشد. شما می‌توانید این گیاه را از یک گل فروشی اینترنتی در تهران به راحتی تهیه فرمایید. اما بهتر است قبل از آن مطلب زیر را که درباره روش نگهداری مارچوبه زینتی و نکات مربوط به آن است به خوبی مطالعه فرمایید.
مقدمه‌ای درباره گیاه مارچوبه زینتی
درست است که مارچوبه زینتی به اندازه گیاهانی مثل سانسوریا محبوب و پرطرفدار نیست، اما به لطف داشتن برگ‌های روشن و پَرمانند خود، گیاهی بسیار جذاب است و می‌تواند جای خود را به‌خوبی در میان سایر گیاهان آپارتمانی باز کند. مارچوبه زینتی، گیاه بومی آفریقای جنوبی است. اسامی مختلفی برای این گونه از مارچوبه وجود دارد؛ مانند مارچوبه اسپرنجر، مارچوبه زینتی، سرخس مارچوبه، علف مارچوبه، سرخس دم روباهی یا سرخس شویدی. با اینکه در اسامی ذکر شده واژه سرخس دیده می‌شود، اما در حقیقت مارچوبه زینتی ارتباطی با سرخس‌های واقعی ندارد و تشابه ظاهری باعث شده تا به طور سهوی، واژه سرخس به نام این گیاه افزوده شود. در واقع، مارچوبه زینتی متعلق به خانواده سوسنیان است و جز هم‌خانواده‌های لاله، آماریلیس و سوسن به‌شمار می‌رود. مارچوبه دارای مشخصات مثبت متعددی از جمله نگهداری آسان است، اما باید یک نکته حیاتی را درباره آن به خاطر بسپارید و آن هم اینکه مارچوبه زینتی (سرخس مارچوبه) برای کودکان و حیوانات خانگی سمی است. در مجموع با توجه به ویژگی‌های مارچوبه زینتی اگر دنبال گیاهی با نگهداری آسان و بی‌دردسر برای خانه خود هستید، شک نکنید که مارچوبه زینتی انتخابی مناسب برای شماست. اگر این گیاه را برای خانه خود انتخاب کرده یا قصد خرید آن را دارید، برای آشنایی بیشتر و یادگیری روش نگهداری مارچوبه زینتی با این مطلب همراه باشید.
ویژگی‌های مارچوبه دریک نگاه
شرایط نگهداری
اگر در منطقه‌ای با آب و هوای گرم زندگی می‌کنید، می‌توانید مارچوبه را به‌عنوان گیاهی چندساله در خارج از خانه نگهدارید، اما در سایر مناطق مارچوبه در محیط خارجی گیاهی یک ساله خواهد بود، بنابراین اگر در مناطقی با آب و هوای گرم زندگی می‌کنید، حرکت درست قرار دادن مارچوبه در داخل خانه است. حتی می‌توانید ماچوبه را در گلدان کاشته و در فصول گرم آن را در خارج از خانه قرار داده و قبل از ظهور سرما، به‌راحتی گیاه را به داخل منتقل کنید.
درست است که مارچوبه جز گیاهان خانگی با شرایط نگهداری آسان است، اما طبیعتا اگر داخل خانه نگهداری شود، ممکن است با مشکلات رایج گیاهان آپارتمانی به‌ویژه کنه و شته روبرو شود. در نتیجه نگهداری از آن تابع شرایط خاص‌تری نسبت به محیط خارج خانه است؛ این شرایط به شرح زیر است:
میزان نور لازم برای گیاه
مارچوبه در نور کافی اما غیرمستقیم خورشید رشدی عالی خواهد داشت؛ چراکه این گیاه در طبیعت اصلی خود نور را به‌صورت فیلتر شده و پس از عبور از شاخ و برگ گیاهان دریافت می‌کند. پس برای داشتن یک مارچوبه سالم، بهتر است همین عادت طبیعی را برای آن بازسازی کنید. برای این منظور یک لایه پرده کافی است تا نور با شدت کمتری به گیاه برسد.
در طول نگهداری از مارچوبه زینتی توجه داشته باشید که نمایان شدن رده‌های زرد روی برگ‌ها، نشانه دریافت نور بیشازحد است. درنتیجه چنین شرایطی برای اینکه گیاه شما آسیب نبیند آن را جابه‌جا کرده و از منبع نور دور کنید.
خاک مناسب برای رشد گیاه
اگر قصد نگهداری از مارچوبه زینتی در داخل گلدان را دارید آن را در گلدانی با خاک متخلخل و زهکشی مناسب بکارید. اگر هم قصد کاشت این گیاه در باغچه را دارید، درنظر داشته باشید که خاک این گیاه باید غنی، دارای زهکشی مناسب و کمی اسیدی باشد. به طور کلی مارچوبه زینتی خیلی درباره خاک خود سخت‌گیر نیست و می‌تواند خاک‌هایی را که خیلی ایده‌آل نیستند هم تحمل کند، اما نباید شرایط برای مدت طولانی نامساعد باقی بماند.
اگر خاکی که برای نگهداری از مارچوبه زینتی استفاده کرده یا قصد استفاده از آن را دارید بیشازحد سنگین و متراکم است، می‌توانید با افزودن مقداری پیت ماس آن را تعدیل کنید. این کار زهکشی را تقویت کرده و از پوسیدن گیاه در اثر تجمع آب پیشگیری می‌کند.
یادتان باشد به‌طورکلی در نگهداری از گیاهان آپارتمانی داخل گلدان زهکشی تنها محدود به خاک نیست؛ گلدان نیز باید دارای حفره‌های متعددی در سطح زیرین خود باشد تا خاک بتواند آب‌های اضافی را سریعا خارج کند. در نتیجه علاوه‌بر تهیه خاک با زهکشی مناسب، بهتر است از کافی بودن حفره‌های زیر گلدان نیز اطمینان پیدا کرده و درصورتی که حفره‌ها کم هستند، چند حفره در زیر گلدان ایجاد کنید.
آبیاری گیاه و میزان رطوبت مورد نیاز آن
مارچوبه، گیاهی همیشه تشنه است! یعنی در مقایسه با سایر گیاهان، به آبیاری بیشتری نیاز دارد. ضمن اینکه در کنار آب این گیاه به رطوبت نیز نیاز دارد. بنابراین در مورد آب و رطوبت این گیاه باید بیشتر مراقب آن باشید.
از آنجا که عموما محیط داخلی منازل به‌ویژه در زمستان خشک هستند و در واقع استفاده از دستگاه‌های گرمایشی و سرمایشی، این خشکی را ایجاد می‌کنند، هر روز مارچوبه را آبپاشی کنید تا رطوبت مورد نیاز آن تامین شده باشد. به‌این‌منظور می‌توانید یک اسپری آب در همان نزدیکی قرار دهید و روزانه یا یک روز در میان برگ‌های مارچوبه اسپری و نیازهای رطوبتی آن را برطرف کنید. در طول اسپری کردن آب نیز همیشه تمرکز را روی ساقه‌های خمیده و قوس‌دار بگذارید. اگر فرصت اسپری کردن آب به‌صورت روزانه یا یک‌روز درمیان را ندارید، می‌توانید به جای اینکار از دستگاه‌های مرطوب‌کننده هوا نیز استفاده کنید. اگر این کار نیز برایتان ممکن نیست راه دیگر، قرار دادن گلدان مارچوبه روی یک سینی حاوی آب و سنگریزه است البته دقت کنید سطح گلدان نباید هیچ تماسی با آب داشته باشد. به‌این‌‌صورت آب بین سنگریزه‌ها بدون سرایت به گلدان و پوساندن ریشه تبخیر شده و رطوبت لازم را برای برگ‌های مارچوبه زینتی فراهم می‌کند.
از رطوبت گذشته در مورد آبیاری مارچوبه زینتی باید همیشه 4 سانتی‌متر رویی خاک را با انگشت یا یک سیخ چوبی چک کنید. اگر خاک خشک بود، به‌خوبی گیاه را آبیاری کنید تا تمام نقاط خاک مرطوب شوند. برای جلوگیری از غرقاب شدن گیاه نیز از وجود حفرات زهکشی کافی در زیر گلدان اطمینان حاصل کنید. معمولا هفته‌ای یکبار برای آبیاری خاک مارچوبه کافی است، اما اگر هوا خیلی خشک باشد، باید دفعات را افزایش دهید. در خارج از خانه نیز به‌خوبی گیاه را آبیاری کنید تا از خشک شدن کامل خاک جلوگیری شود.
در طول نگهداری از مارچوبه زینتی اگر گیاه در حال قهوه‌ای شدن و پژمردگی است، یعنی به آب بیشتری نیاز دارد. به‌این‌منظور تغییرات ظاهری مارچوبه را تحت نظر بگیرید، چون ممکن است این خشک شدن تا مرگ گیاه نیز پیش برود! دراین‌باره یادتان باشد هوای گرم، مرطوب و خیس کردن روزانه می‌تواند از این اتفاق جلوگیری کند.
دمای مناسب محیط نگهداری
سعی کنید دمای محیط نگهداری از مارچوبه زینتی را همواره گرم (حدود 20 درجه سانتی گراد) نگه داشته و نگذارید برای مدت طولانی کمتر از 12 درجه سانتی‌گراد شود. اگر در خانه یک ایوان تقریبا تاریک یا گلخانه دارید، بهتر است گیاهان آپارتمانی خود را به آنجا منتقل کنید. رشد گیاهان در این محیط‌ها (به ویژه در فصل تابستان) به حداکثر خود خواهد رسید.
روش کود دادن به گیاه
مارچوبه زینتی برای داشتن رشدی عالی و فراهم شدن شرایط ایده‌آل به کوددهی نیاز دارد. به‌این‌منظور از کود همه‌منظوره مایع یا حلال در آب استفاده کنید، به‌این‌شکل که کود را دوبرابر آنچه در دستور آن نوشته شده رقیق کرده و به گیاه بدهید. کوددهی مارچوبه در طول تابستان به‌صورت هفتگی است، اما در سایر ایام سال ماهی یکبار کافیست.
گفتنی است که کود 10-10-10 نیز برای این گیاه مناسب است.
مارچوبه، گیاهی سمی برای انسان‌ها و حیوانات!
مارچوبه برای انسان‌ها و حیوانات کمی سمی است. درنتیجه گیاه را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی خود قرار دهید.
علائم مسمومیت در اثر خوردن مارچوبه زینتی
اگر گیاه یا میوه مارچوبه زینتی خورده شود، مشکلات گوارشی مثل اسهال، تهوع و دردهای شکمی در پی خواهد داشت. میوه‌ها نیز اگر با پوست تماس پیدا کنند، التهاب و خارش ایجاد خواهند کرد. ناگفته نماند برگ بسیاری از مارچوبه‌های زینتی نیز سبب بروز التهابات و حساسیت‌های پوستی می‌شوند، در نتیجه اگر پوست حساسی دارید، سریعا محل تماس پوست با گیاه را با آب گرم و صابون بشویید تا دچار حساسیت نشوید.
روش هرس کردن مارچوبه
رشد مارچوبه زینتی سریع است، پس برای داشتن گیاهی با ظاهری مرتب باید آن را هرس کنید. البته این موضوع سلیقه‌ای است و شاید دوست داشته باشید گیاه شما ظاهری وحشی و طبیعی داشته باشد. ولی درهرصورت برای داشت ظاهری مرتب این گیاه به هرس کردن نیاز دارد. اگر قصد هرس کردن مارچوبه زینتی را داشتید حتما از یک قیچی تمیز و استریل شده کمک بگیرید تا هرس کردن سبب بروز بیماری یا قارچ در مارچوبه زینتی شما نشود.
روش تکثیر کردن گیاه
مثل بیشتر گیاه مارچوبه زینتی را نیز می‌توان از طریق کاشت دانه‌های موجود در میوه‌های آن تکثیر کرد، اما راحت‌ترین و سریع‌ترین راه برای تکثیر این گیاه زیبا، تقسیم کردن است. برای اینکار در فصل بهار کل گیاه را از خاک بیرون آورده و آن را به دو بخش تقسیم کنید. هر بخش باید مقدار کافی از ریشه و جوانه‌های در حال رشد را داشته باشد. سپس بخش‌های جدا شده را در گلدان‌های مستقل کاشته یا در قسمتی از باغچه مستقر کنید. گفتنی است که بعد از کاشت بخش‌های تقسیم شده بهتر است تا ظهور جوانه‌ها و رشد جدید، گیاه جوان را در سایه نگه دارید.
کاشتن مارچوبه و عوض کردن گلدان آن
در بخش خاک، به طور مفصل در خصوص ویژگی‌های خاک انتخابی صحبت کردیم، اما در خصوص گلدان، نکاتی وجود دارد که با هم مرور خواهیم کرد:
همان‌طور که گفتیم رشد سریع این گیاه باعث می‌شود تا در مدت کم افزایش حجم چشمگیری داشته باشد. بااین‌حال مارچوبه زینتی نیازی به گلدان بزرگ‌تر ندارد و درواقع تعویض گلدان آن به‌نوعی همان تقسیم کردن آن است.
مارچوبه می‌تواند متراکم و فشرده شدن ریشه را برای مدتی تحمل کند، اما بهتر است هر دو سال یکبار، گلدان گیاه را تعویض کنید. برای یک تعویض گلدان موفق، گیاه را به توده‌های بزرگ تقسیم کنید. هنگام تقسیم، حتما در هر توده مقداری ریشه زیر زمینی نیز قرار دهید. گیاهان تقسیم شده را در گلدان‌هایی با همان اندازه قرار دهید تا طبق الگوی رشد سابق خود، به ادامه حیات بپردازند.
آفات آلوده کننده و بیماری‌های گیاه
کنه تار عنکبوتی، شته و شپشک آرد از رایج‌ترین آفاتی هستند که به مارچوبه زینتی حمله‌ور خواهند شد. برای از بین بردن این آفات از صابون‌های حشره کش استفاده کرده و به آسانی آنها را از بین ببرید. در مورد بیماری‌ها نیز بیماری خاصی برای این گیاه ذکر نشده است فقط باید در آب پاشی روزانه دقت کنید، چون خیس کردن بیشازحد گیاه سبب پوسیدگی ریشه آن خواهد شد.
چگونگی نگهداری از گیاه در فصل زمستان
اگر دمای محیط خارجی محلی که زندگی می‌کنید در زمستان به کمتر از 10 درجه سانتی‌گراد می‌رسد، حتما مارچوبه را به داخل خانه منتقل کنید. بعد از انتقال به داخل خانه مارچوبه را در نور کافی خورشید و دور از دستگاه‌های گرمایشی و رادیاتور قرار دهید. گفتنی است که در طول زمستان بیشازحد گیاه را آبیاری نکنید؛ زیرا سریعا منجر به بیمار شدن ریشه خواهد شد.
دلیل قهوه‌ای شدن مارچوبه چیست؟
دلایل مختلفی برای این مشکل وجود دارد. در اولین قدم، باید نور محیط را بررسی کنید. آیا گیاه نور خورشید را به‌صورت غیرمستقیم دریافت می‌کند یا آن را تحت تابش مستقیم قرار داده‌اید؟ اگر تحت تابش مستقیم قرار دارد مکان گیاه را تعویض کرده و تغییرات آن را بررسی کنید. اگر این کار کمکی نکرد، باید سراغ میزان رطوبت خاک بروید؛ آیا به اندازه کافی گیاه را آبیاری می‌کنید؟ فراموش نکنید که مارچوبه باید بیشتر از سایر گیاهان آب بنوشد! درنتیجه می‌توان گفت به‌طورکلی کافی نبودن نور و آب، از دلایل قهوه‌ای شدن گیاه هستند.
آیا گیاه تحمل نور مستقیم خورشید را دارد؟
در جواب این سوال باید بگوییم خیر، اگر گیاه خود را در نور کامل خورشید قرار دهید، پس از مدتی مشاهده خواهید کرد که برگ‌ها دچار سوختگی و آسیب شده‌اند. پس بهتر است مارچوبه را در نور غیرمستقیم خورشید قرار دهید تا از بروز هرگونه مشکل جلوگیری شود.
آیا گیاه در هر صورت گلدهی می‌کند؟
مارچوبه زینتی درصورت ایده‌آل بودن همه شرایط گل می‌دهد و درصورت گلدهی گل‌ها سفید هستند و جلوه زیباتری به برگ‌ها می‌بخشند، اما اگر گیاه شما تا کنون گل نداده است، نگران نباشید، عدم گلدهی نشانه بیماری یا وجود مشکل در روند رشد گیاه نیست و برگ‌ها به اندازه کافی زیبا هستند!
آیا هرس کردن برای مارچوبه زینتی لازم است؟
این کار بیشتر به خواست شما بستگی دارد. اگر دوست دارید ظاهری زیبا و مرتب به گیاه بدهید، حتما این کار را انجام دهید. هرس کردن، راهی عالی برای حذف برگ‌های مرده و آسیب دیده گیاه است. به‌این‌شکل از هدر رفتن منابع جلوگیری شده و انرژی گیاه مستقیما به برگ‌های سالم منتقل می‌شود.
آیا سرمای زمستان باعث از بین رفتن گیاه می‌شود؟
مارچوبه زینتی آپارتمانی، گیاهی چندساله است. بنابراین در زمستان از بین نخواهد رفت. مگر اینکه آن را در خارج از خانه رها کنید. البته در این مورد نیز جای نگرانی نیست. ممکن است ظاهر گیاه طوری به نظر برسد که انگار کاملا نابود شده است، اما با رسیدن بهار مجدد سرحال شده و طراوت خود را بازیابی می‌کند. البته ناگفته نماند اگر زمستان بیشازحد سرد باشد و یخبندان طولانی رخ بدهد، شاید مارچوبه‌هایی که در خارج از منزل هستند از بین بروند. در نتیجه توصیه می‌کنیم در زمستان حتی زمستان‌هایی که خیلی سرد نیستند ماچوبه یا مارچوبه‌های زینتی خود را به داخل خانه بیاورید تا هیچ خطری آنها را تهدید نکند.
