اگر به خرید گیاهان آپارتمانی آویزی علاقهمند هستید، گیاه خر دم یا اسکینانتوس گزینه بسیار مناسبی برای شماست. گیاه خر دم شاخه‌هایی آویزان و پر‌برگ دارد که گل‌هایی قرمز‌رنگ بر روی آن‌ها روییده و جذابیت و زیبایی آن را دو‌چندان می‌کنند. اما اگر با این گیاه آشنایی زیادی ندارید، مقاله زیر را مطالعه فرمایید تا با گیاه خر دم و روش نگهداری آن به طور کامل آشنا شوید.
معرفی گیاه خر دم (اسکینانتوس)
اسکینانتوس گیاهی با برگ‌های همیشه سبز و گل‌هایی زیباست که در صورت فراهم بودن شرایط نگهداری تا سال‌ها در کنار شماست. این گیاه جز گیاهان آویزی به‌شمار رفته و یک گزینه عالی برای نگهداری در گلدان‌های آویزی است. اسکینانتوس از حضور در محیط‌های گرم و مرطوب لذت می‌برد. این گیاه در ایران به خر دم مشهور است، زیرا ساقه‌هایی بلند و پر از برگ دارد که به دم خر شبیه هستند. در کشورهای دیگر نیز این گیاه به گیاه رژلبی مشهور است و دلیل آن هم گل‌های لوله‌ای و قرمز رنگ این گیاه است که شبیه به رژ لب هستند. با توجه به ویژگی‌های خر دم اگر دنبال گیاهی آویزی با ظاهر متفاوت و جذاب هستید، ما نگهداری گیاه خر دم یا اسکینانتوس را به شما پیشنهاد می‌کنیم. برای یادگیری روش نگهداری اسکینانتوس یا خر دم نیز کافیست تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
ویژگی‌های اصلی گیاه
مقدمهای بر نگهداری گیاه خر دم
این گیاه بومی جنگل‌های بارانی جنوب آسیاست و معمولا به‌صورت هوازی رشد می‌کند، به‌عبارت دیگر به جای اینکه در خاک زندگی کند ترجیح می‌دهد بیرون از خاک و روی گیاهان دیگر رشد کند. این گیاه گونه‌های زیادی دارد که برخی از انواع آن به عنوان گیاه خانگی نیز نگهداری می‌شود. دقیق‌تر بخواهیم بگوییم این گیاه 185 گونه مختلف دارد که همه آن‌ها مناسب نگهداری در داخل خانه نیستند.
شرایط نگهداری گیاه خر دم
در این قسمت با شرایط نگهداری گیاه خر دم یا اسکینانتوس آشنا خواهید شد.
میزان نور لازم برای گیاه
گیاه خر دم به محیطی نورگیر با نور زیاد ولی غیرمستقیم نیاز دارد. البته نور مستقیم خورشید نیز در صورتی که شدید نباشد و مدت طولانی در معرض آن قرار نگیرد مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در مجموع بهتر است محلی برای نگهداری گیاه خر دم یا اسکینانتوس فراهم شود که نور کامل روز را دریافت کند و این نور به‌صورت غیر مستقیم یا فیلتر شده به آن برسد. در مورد گیاه خر دم درنظر داشته باشید که نور شدید باعث سوختن برگ‌های گیاه و نور کم باعث پژمردگی آن می‌شود.
آبدهی صحیح
گیاه خر دم نیاز دارد تا خاکی همیشه مرطوب داشته باشد، اما این رطوبت نباید به سمت خیس ماندن دائمی خاک پیش برود. ضمن اینکه باید درنظر داشته باشید که خشک شدن کامل خاک گیاه نیز می‌تواند به آن آسیب بزند. بنابراین در مورد آبیاری خر دم باید گفت زمانی که خاک گیاه رو به خشکی رفت، زمان آبیاری آن فرارسیده است. در طول نگهداری از گیاه خر دم بهترین روش برای تشخیص زمان آبیاری بررسی خاک آن است، به‌این‌شکل که دوبند از انگشت خود یا یک سیخ چوبی را داخل خاک آن فرو کنید، اگر خاک رطوبت کمی دارد و رو به خشکی رفته است، یعنی زمان آبیاری مجدد گیاه است. برای آبیاری آن نیز حتما آن را به طور کامل آبیاری کنید، طوری که آب اضافی از زیر گلدان خارج شود.
بعد از گذر از فصل بهار و تابستان در فصول پاییز و زمستان، به‌خصوص زمستان میزان آبیاری را کاهش دهید، چون در طول این مدت گیاه شما در حال استراحت است و رشد چندانی ندارد؛ بنابراین نیاز به آب زیادی هم ندارد. یادتان باشد که در طول مدت نگهداری از گیاه خر دم یا اسکینانتوس هیچگاه از آب سرد استفاده نکنید، زیرا این گیاه نسبت به آب یا هوای سرد حساس است و آسیب می‌بیند.
به‌عنوان نکته آخر در مورد آبیاری خر دم نیز درنظر داشته باشید که آبیاری کم می‌تواند باعث توقف رشد گیاه یا خشک شدن برگ‌های قدیمی‌تر شود؛ درمقابل آبیاری بیش‌ازحد نیز باعث پوسیدن ریشه‌ها و در نتیجه زرد شدن برگ‌ها خواهد شد.
رطوبت مناسب محیط نگهداری
همانطور که گفتیم خر دم از جنگل‌های بارانی جنوب آسیا آمده است؛ جایی که همیشه هوایی مرطوب در اطراف خود داشته است. ازاین موضوع می‌توان متوجه شد که در داخل خانه نیز این گیاه به محیطی با رطوبت بالاتر نیاز دارد. برای تامین رطوبت مورد نیاز برای نگهداری از گیاه اسکینانتوس یا خر دم می‌توانید با کمک دستگاه بخور، قرار دادن ظرف آب در نزدیکی گیاه یا قرار دادن چند گیاه مختلف در کنار یکدیگر تامین کنید. همچنین اسپری کردن هفتگی آب به این گیاه هم می‌تواند برای آن لذت بخش باشد.
در طول نگهداری از گیاه خر دم یا اسکینانتوس یادتان باشد که قرار دادن این گیاه در نزدیکی وسایل گرمایشی می‌تواند به آن آسیب بزند. چون این وسایل هوای اطراف خود را خشک می‌کنند و این مساله می‌تواند باعث آسیب دیدن گیاه شود.
زمان و روش کود دادن به گیاه
برای کوددهی به گیاه خر دم در طول فصل رویش گیاه و بعد از هر چهار بار آبیاری و در پاییز و زمستان بعد از هر شش بار آبیاری به آن کود بدهید و یادتان باشد هیچگاه بدون آبیاری به گیاه کود ندهید، زیرا این مساله باعث سوختن ریشه‌های گیاه و زرد شدن برگ‌های آن می‌شود. کود مناسب برای کوددهی به خر دم کود استاندارد گیاهان خانگی است و می‌توانید از این دست کودها برای تغذیه آن استفاده کنید.
روش هرس کردن اسکینانتوس یا خر دم
خر دم یا اسکینانتوس نیاز خاصی برای هرس کردن ندارد، مگر اینکه بخواهید به گیاه خود شکل بدهید؛ دراین‌صورت لازم است گیاه خود را هرس کنید. به‌این‌منظور می‌توانید این کار را در فصل رشد انجام دهید. در طول نگهداری از گیاه خر دم یا اسکینانتوس برای هرس کردن آن همیشه از ابزاری استریل شده و تیز استفاده کنید تا هم گیاه آلوده نشود و هم ساقه‌ها آسیب نبینند و له نشوند.
در مجموع مورد هرس کردن گیاه خر دم درنظر داشته باشید که هرس کردن باعث تقویت رشد گیاه می‌شود و می‌تواند آن را پرپشت‌تر کند. ضمن اینکه هرس کردن برگ‌های مرده و زرد شده نیز کمک می‌کند تا انرژی گیاه هدر نرود.
زمان گل دادن گیاه
گیاه خر دم می‌تواند در طول تابستان گل بدهد. گل‌هایی که معمولا چند هفته زنده می‌مانند و به‌شکل یک رژ لب قرمز هستند. در طول مدت گلدهی تغذیه گیاه با کودی که پتاسیم بیشتری داشته باشد باعث می‌شود تا گیاه گل‌هایی شاداب‌تر و قوی‌تر داشته باشد. ضمن اینکه کودی که نیتروژن بالاتری دارد باعث می‌شود تا برگ‌های گیاه رشد بهتر و سالم‌تری داشته باشند.
آیا گیاه خر دم سمی است؟
این گیاه انواع مختلفی دارد و برخی گونه‌های آن غیر سمی و برخی از آن‌ها سمی هستند. گونه‌های سمی این گیاه در قورت خورده شدن می‌توانند باعث تهوع، اسهال، از دست دادن اشتها و مشکلات گوارشی شود. با توجه به اینکه گیاه گونه‌های مختلفی داشته و برخی از آن‌ها سمی است، به‌طورکلی آن را از دسترس کودک یا حیوانات خانگی خود دور نگه دارید.
در فصل زمستان چگونه از این گیاه نگهداری کنیم؟
گیاه خر دم از اواسط پاییز تا اواخر زمستان به استراحت می‌رود و نیاز دارد تا در این فصل انرژی خود را ذخیره کند. این ذخیره‌سازی انرژی باعث می‌شود گیاه رشد سالم‌تری داشته و همچنین بتواند در بهار و تابستان بعدی گلدهی خوبی را تجربه کند. برای نگهداری از گیاه اسکینانتوس یا خر دم در طول این مدت بهتر است به موارد زیر توجه کنید:
آفات آلوده کننده و بیماری‌های احتمالی اسکینانتوس یا خر دم
یکی از آفت‌هایی که می‌تواند به خر دم حمله کند، شته سبز است. این حشره کوچک و سبز رنگ به برگ‌های گیاه می‌چسبد و از شیره آن استفاده می‌کند. علاوه‌بر شته سبز آفات دیگری مثل شپشک آردی و کنه عنکبوتی هم می‌توانند به این گیاه حمله کنند. در صورتی که به موقع متوجه این آفات نشوید ممکن است دیگر نتوانید کار خاصی انجام دهید و گیاه شما از بین برود.
در طول نگهداری از گیاه خر دم یا اسکینانتوس اگر گیاه شما به آفات یاد شده مبتلا شد، برای خلاصی از دست این آفات ابتدا برگ‌ها را با دستمالی تمیز و مرطوب پاک کنید، سپس گیاه را با کمک آفت‌کش‌های صنعتی و مناسب درمان کنید.
از آفات گذشته نوبت به بیماری‌های رایج در طول نگهداری از گیاه خر دم یا اسکینانتوس می‌رسد؛ پوسیدگی ریشه از جمله بیماری‌های معمول در این گیاه است. این اتفاق اکثر مواقع به‌خاطر آبیاری بیش‌ازحد یا زهکشی نامناسب خاک رخ می‌دهد. اگر نشانه‌ای از زرد شدن برگ‌ها، خاک لجنی، توقف رشد یا قهوه‌ای شدن پایه گیاه دیدید احتمالا گیاه شما دچار پوسیدگی ریشه شده است. در این زمان باید گیاه خود را از خاک خارج کنید و ریشه‌ها را بررسی کنید. اگر حجم پوسیدگی زیاد باشد دیگر کاری نمی‌شود کرد، اما اگر حجم پوسیدگی کم باشد می‌توانید قسمت‌های پوسیده را برش بزنید و گیاه را در خاکی تازه و تمیز بکارید.
روش تکثیر کردن گیاه
در طول نگهداری از گیاه خر دم یا اسکینانتوس بهترین روش برای تکثیر آن قلمه زدن ساقه‌های آن است. برای گرفتن یک قلمه خوب باید ساقه‌ای سالم را انتخاب کنید که حداقل یک گره و یک برگ روی آن وجود داشته باشد. این گره قرار است محل رشد برگ و ریشه‌ها باشد. بعد از گرفتن قلمه بهتر است آن را درون هورمون ریشه قرار دهید. البته این گیاه بدون کمک هورمون نیز می‌تواند ریشه بدهد، اما این کار شانس موفقیت شما را چند برابر می‌کند.
بعد از قلمه زدن ساقه را درون گلدانی با خاک تازه بکارید، به‌طوری‌که گره درون خاک و برگ بیرون از خاک باشد؛ سپس گلدان را در محلی نورگیر با نور غیرمستقیم قرار دهید. در چند هفته اول بهتر است گلدان را درون پلاستیک نگهداری کنید تا رطوبت مورد نیازش تامین شود. البته هرازگاهی نیز پلاستیک را کنار بزنید تا جریان هوا دوباره برقرار شود.
بعد از حدود هشت هفته قلمه شما باید ریشه بدهد. پس از طی شدن این زمان می‌توانید مثل یک گیاه بالغ با قلمه برخورد و از آن نگهداری کنید.
دلیل قهوه‌ای شدن لبه برگ‌های گیاه چیست؟
این مساله عموما به‌خاطر کمبود رطوبت در محیط یا نزدیک بودن گیاه به وسایل گرمایشی است. چون نزدیک بودن گیاه به وسایل گرمایشی یا کم بودن رطوبت می‌تواند گیاه را تشنه‌تر کند و زمانی که سرعت تبخیر آب در برگ‌ها بیشتر شود، برگ‌ها شروع به قهوه‌ای شدن از لبه‌ها می‌کنند.
دلیل شکننده شدن برگ‌های خر دم چیست؟
قهوه‌ای شدن کامل برگ‌ها که معمولا با شکننده شدن آن‌ها همراه می‌شود، نشانه‌ای از دریافت بیش از حد نور خورشید است. نور زیاد خورشید در قدم اول آب درون برگ‌ها را خشک می‌کند و باعث قهوه‌ای شدن آن‌ها می‌شود و در ادامه باعث شکنندگی، تردی برگ‌ها و در نهایت مرگ برگ‌ها می‌شود.
