یکی از انواع درختانی که میتوانید آن را در خانه به راحتی پرورش دهید، درخت زرشک است. این درخت زیبا را هم میتوانید در باغچه و هم در گلدان بکارید و از آن نگهداری کنید. اما اگر درباره درخت زرشک و روش نگهداری آن اطلاعات چندانی ندارید، پیشنهاد میکنیم مقاله زیر را که درباره این گیاه و توسط بهترین فروشگاه آنلاین گل و گیاه تهیه شده است، مطالعه فرمایید.
معرفی درخت زرشک
به عنوان درختچهای رنگارنگ، بیدردسر و مقاوم، زرشک میتواند انتخاب بسیار خوبی برای باغچهها و حتی کاشتن در گلدان باشد. اگر دوست دارید حصاری خوش رنگ دور منزل خود ایجاد کنید، ما نگهداری از درخت رزشک را به شما پیشنهاد میکنیم. معمولا وقتی صحبت از زرشک میشود، همه به درختچهای در مناطق گرمسیری فکر میکنند، اما خبر خوش این است که این گیاه زیبا میتواند رشد خوبی در گلدان نیز داشته باشد و میوه خوش طعم خود را در دل یک گلدان پلاستیکی نیز به بار بنشاند. بنابراین اگر دنبال خرید گل و گیاه خاص برای خانهتان هستید، درخت زرشک را انتخاب کرده و برای یادگیری روش نگهداری از آن نیز ادامه این مطلب را از دست ندهید. در این مطلب همه آنچه درباره نگهداری از درخت زرشک باید بدانید را به شما خواهیم گفت.
شناسنامه درخت زرشک
گونههای مختلف زرشک
حدود 400 گونه مختلف از زرشک وجود دارد. بعضی برگریز هستند و بعضی دیگر همیشه سبز. برگ تعدادی از آنها سبز است و تعدادی دیگر دارای برگهایی زرد و قرمز و حتی بنفش هستند. اغلب گونههای زرشک، بومی شرق آسیا هستند و باقی به شمال یا جنوب آمریکا تعلق دارند. پرندهها هم عاشق زرشک هستند! زیرا تیغهای این درختچه پرندهها را از حمله شکارچیان در امان نگه میدارد. گاهی دانه این گیاه نیز توسط پرندگان خورده میشود، این اتفاق عموما در اواخر زمستان رخ میدهد، هنگامی که ذخایر غذایی آنها به پایان رسیده و بیصبرانه منتظر رسیدن فصل بهار هستند.
شیوه نگهداری درخت زرشک
در این بخش به توضیح شیوه نگهداری درخت زرشک خواهیم پرداخت.
روش صحیح آبیاری
شیوه آبیاری زرشک را میتوان به سه بازه زمانی متفاوت تقسیم کرد:
1. زمان که درخت زرشک در خاک کاشته میشود
اگر در مرحله کاشت درخت رزشک در خاک هستید، باید بلافاصله پس از کاشت، خاک را به خوبی آبیاری کنید؛ به گونهای که توپ ریشه کاملا خیس شود. برای تقویت گیاه، میتوانید مخلوط محرک ریشه زنی را نیز در آب حل کرده و در همین هنگام به گیاه اضافه کنید. این کار ضمن کاهش شوک ناشی از کاشت، زرشک را برای داشتن رشدی بیشتر و برگهایی چشمنوازتر ترغیب میکند. اگر قصد دارید زرشک را در دوران خفتگی (فصل زمستان) بکارید، فراموش نکنید که به آبیاری بسیار کمتری نیاز خواهد داشت. بنابراین، مواظب باشید تا آن را در زمستان غرقاب نکنید. همچنین بهیاد داشته باشید که در سال نخست کاشته شدن و نگهداری از درخت زرشک ، خاک آن را بهاندازه کافی آبیاری کنید، چراکه در این ایام، ریشه در حال شکلگیری و گسترش است و به آب نیاز دارد. البته که نباید آبیاری کافی را با آبیاری بیشازاندازه و غرقاب کردن خاک اشتباه بگیرید.
2. زمانی که گیاه، اولین فصل رشد خود را سپری میکند
یک درختچه زرشک کاشته شده در خاک باغچه، نباید بهطور روزانه آبیاری شود؛ با توجه به این مسئله مهم در نگهداری از درخت زرشک ، اگر در آبیاری افراط کنید، خاک کاملا خیس شده و پوسیدگی ریشه در انتظار درخت زرشک نوپای شما خواهد بود. برای تامین درست و بهاندازه نیازهای آبی درخت زرشک خود، اگر در منطقهای بارانی زندگی میکنید، آب باران میتواند بهخوبی پاسخگوی نیازهای آبی درخت شما باشد، در غیراینصورت، باید دست بهکار شده و با بررسی خاک و میزان خشکی آن نسبت به آبیاری گیاه اقدام کنید! در مورد زرشکهای گلدانی نیز همینطور است. آبیاری درخت زرشک باید به گونهای باشد که ریشه و خاک اطراف آن، همواره مرطوب باقی بمانند. علاوهبر آبیاری بهموقع و درست، مالچ پاشی نیز میتواند با حفظ رطوبت در خاک به این موضوع کمک کند.
- یک نکته که باید درباره آبیاری درخت زرشک بدانید:
بهخاطر داشته باشید که آبیاری عمقی در دفعات کمتر و صبر برای خشک شدن خاک، از ریختن کمی آب بهصورت روزانه روی خاک گیاه بسیار موثرتر خواهد بود. اهمیت این موضوع برای درختچههایی که در فصل زمستان کاشته شدهاند، حتی بیشتر است. در این فصل، گیاه در حال رشد فعال نیست و تبخیر نیز بسیار آرامتر صورت میگیرد. ازاینرو، احتمال غرقاب کردن زرشک در این فصل بیشتر است. درنتیجه صبر کنید تا خاک خشک شود و پس از خشک شدن خاک گیاه را آبیاری عمیق کنید. این قانون مختص زرشک نیست، بلکه در مورد اغلب گیاهان دیگر نیز صادق است.
3. پس از اینکه گیاه در خاک استقرار یافت
گیاه زرشک پس از استقرار در خاک، توانایی فوقالعادهای در برابر تحمل خشکی پیدا میکند و تنها در ایام بسیار داغ تابستانی است که مجبور میشوید آبیاری را در دفعات بیشتری انجام دهید؛ در غیر اینصورت، آبیاری متعادل برای زرشک کافی خواهد بود. پس از استقرار در خاک بد نیست اگر خاک در بین دفعات آبیاری کمی خشک شود. با اینکه این گیاه در برابر خشکی مقاوم است، اما بهتر است مدت طولانی در معرض تشنگی قرار نگیرد. اگر شاهد ریزش یا پژمردگی برگهای زرشک بودید، آن را حسابی آبیاری کنید! اگر هم زرشک خود را در گلدان نگهداری میکنیدحتی بد نیست که گلدان را در سینک پر از آب قرار دهید.
در طول نگهداری از درخت زرشک آبیاری باید در ساعات نخستین روز انجام شود. اگر بعد از یک روز پرمشغله به خانه آمدهاید و هنگام صرف شام به یاد آبیاری گیاهان خود افتادید، دست نگه دارید! زرشک نیز مثل سایر گیاهان باید در روشنایی روز آب دریافت کند تا فرصت کافی برای جذب آن داشته باشد. گفتنی است تبخیر میزان اضافی آب توسط نور خورشید، از بروز بسیاری از بیماریهای قارچی جلوگیری خواهد کرد.
بهترین خاک برای درخت زرشک
زرشک حساسیتی نسبت به نوع خاک خود ندارد و غنی و سبک بودن خاک، شرایط بهتری را برای رشد این گیاه فراهم میکند. اصلیترین نیاز زرشک در مورد خاک، عالی بودن زهکشی آن است. خاک زرشک باید بتواند آب اضافی را بهخوبی از خود عبور دهد، زیرا برای درخت زرشک نیز مثل سایر گیاهان زینتی دیگر، خاکی همواره خیس زمینهساز ابتلای گیاه به بیماریهای بسیار خطرناکی خواهد بود. در مورد زرشک گلدانی نیز مهمترین مناسب بودن زهکشی خاک است. خاک باید زهکشی را بهخوبی انجام دهد، زیرا زرشک از زندگی در خاکی مرطوب (نه خیس) استقبال میکند!
اگر زرشک را در گلدان میکارید، خاکی شنی- رسی برای آن تهیه کنید. خاک گلدان باید مرطوب و PH آن در محدوده بازی تا خنثی باشد. برای نگهداری از درخت زرشک در گلدان از یک زیر گلدانی مناسب استفاده کرده و یک لایه نازک از سنگریزه داخل زیرگلدانی بریزید و گلدان را روی آن قرار دهید. این سنگریزهها به جذب بیشتر آبهای اضافی کمک کرده و همزمان رطوبت محیط را نیز افزایش میدهند. فقط تنها نکتهای که باید درنظر داشته باشید این است که حتما زیرگلدانی را از هرگونه آب اضافی خالی کنید، چراکه گلدان زرشک نباید در تماس با آب قرار بگیرد.
اگر قصد نگهداری از درخت زرشک در باغچه را دارید، احتمالا هنگام کاشت زرشک در خاک باغچه، دچار تردید شده و نتوانید مکان مناسبی برای آن پیدا کنید. البته تنها شما نیستید که به این بزنگاه رسیدهاید! بهطور لی کاشت گیاه و درختچه در باغچه، میتواند ما را با چالشهایی در مورد خاک و محل مناسب رروبرو کند.
برای حل این مشکل اگر نوع خاک باغچه خود را میدانید که دیگر جای نگرانی نیست، زیرا به ویژگیهای آن آگاهید و با برقرار کردن تعادلی مناسب میان میزان آبیاری و مقدار کوددهی، میتوانید زرشک را در شرایط خوبی نگه دارید، اما اگر هنوز در مورد زهکشی خاک باغچه مطمئن نیستید، وقت آن است که با راه حل گُلسِتان ادامه کار را پیش ببرید؛
راه حل ما به شما انجام آزمون سنجش زهکشی خاک است. اگرچه ممکن است این سنجش طولانی و پرزحمت به نظر برسد، اما شک نکنید ارزشش را دارد؛ برای سنجش زهکشی خاک باغچه، یک چاله مربعی شکل با ضلع حدودا 30 سانتیمتر حفر در نقطهای که قرار است درخت را آنجا بکارید، حفر کنید. چاله را با آب پر کرده و اجازه دهید آب آن کاملا در زمین نفوذ کند. پس از نفوذ کامل آب در زمین، مجدد آن را پر از آب کنید. اما این بار، زمان را سنجیده و چک کنید چند ساعت طول میکشد تا حفره خالی شود. اگر زهکشی خاک عالی باشد، هر یک ساعت حدود 2.5 سانتیمتر از سطح آب پایین خواهد رفت. اگر کاهش سریعتر اتفاق افتاد، نشانگر خاکی متخلخل و شنی مانند است، در این شرایط نیز هنوز اوضاع خوب است، اما سرعت کم بدش میتواند هشداری برای نامناسب بودن زهکشی باشد. در این حالت، باید زهکشی خاک آن نقطه را تقویت کرده یا نقطه دیگری را برای کاشت و نگهداری از درخت زرشک خود انتخاب کنید.
میزان نور لازم برای گیاه
بهترین رشد درختچه زرشک در نور کامل خورشید صورت میگیرد، بااینحال این درخت میتواند مقداری سایه را نیز تحمل کند. در طول نگهداری از درخت زرشک ، دریافت روزانه حداقل 7 ساعت نور خورشید، برای داشتن برگهای متراکم و رنگی درخشان، ضروری است. برای تامین نور مورد نیاز درخت زرشک خود، بهتر است هنگام کاشت گیاه، نقطهای نورگیر در جهت جنوبی یا غربی را انتخاب کنید.
روش کود دادن به درخت زرشک
زرشک نیاز زیادی به کود ندارد، اما به هر حال از دریافت آن لذت برده و رشدی بهتر را تجربه خواهد کرد. بهترین زمان برای کوددهی این درختچه، اواخر زمستان تا اوایل بهار است. از آنجایی که زرشک یک درختچه است، طبیعی است که برای کوددهی آن باید به سراغ کودهای مخصوص درخت و درختچه بروید. سپس دستورالعمل نوشته شده روی کود را با دقت مطالعه کرده و طبق میزان توصیه شده پیش بروید. فراموش نکنید که کود همواره باید به گیاهی با خاک مرطوب اضافه شود تا ریشهها گیاه دچار سوختی نشوند. همچنین یادتان باشد که اگر زرشک را در خاکی غنی کاشتهاید یا برای تقویت زهکشی خاک از کمپوست و سایر مواد طبیعی استفاده کردهاید، میتوانید از کود دادن به زرشک صرف نظر کنید. حتی میتوانید تنها زمانی به این گیاه کود بدهید که احساس کردید رشد آن کاهش یافته یا نیاز به تقویت شدن دارد.
دما و رطوبت مناسب برای گیاه
گیاه زرشک بومی مناطق نیمه گرمسیری جهان است. این درختچه در برابر سرمای زمستانی مقاوم بوده و نیازی نیست در این فصل، نگران آن باشید. حتی اگر گلدان آن را در خارج از خانه قرار دادهاید، میتوانید اجازه دهید تا فصل زمستان را در خارج از خانه سپری کند! فقط تنها مسئلهای که در این باره باید به آن توجه داشته باشید این است که گیاه را در برابر بادهای شدید حفظ کنید.
از دما گذشته نوبت به رطوبت مورد نیاز برای نگهداری از درخت زرشک میرسد. دراینباره باید بگوییم که این درخت زیبا و خوش رنگ، حساسیت زیادی نسبت به میزان رطوبت هوا از خود نشان نمیدهد و سختگیر نیست، تنها نکتهای که باید به آن توجه داشته باشید این است که زرشک نمیتواند رطوبت بسیار بالای هوا و زندگی در مناطق دریایی را تحمل کند.
روش هرس کردن درخت زرشک
به طور کلی، هرس کردن نیازی ضروری برای زرشک به حساب نمیآید. این موضوع، تا حد زیادی به سلیقه شما و همچنین نوع زرشک کاشته شده بستگی دارد. اگر دوست دارید درختچه شما همواره ظاهری مرتب، متراکم و خوش فرم داشته باشد، میتوانید آن را در شکل و اندازه دلخواه خود هرس کنید. البته که در طول نگهداری از درخت زرشک جدا کردن بخشهای مرده، آسیب دیده یا بیمار گیاه یک کار ضروری است و این جنس هرس باید حتما انجام شود. نکتهای که در مورد هرس کردن درخت زرشک باید به آن توجه داشته باشید این است که حتما از دستکش زخیم استفاده کنید، چراکه درخت زرشک پر از تیغهای آشکار و مخفی است و در صورت استفاده نکردن از دستکش، باعث زخمی شدن و خراش برداشتن دشت شما خواهد شد.
اگر قصد هرس کردن درخت زرشک خود را دارید و هرس شما از نوع هرسهای سنگین و اساسی است، باید اینکار را پس از گلدهی درختچه زرشک (بهار یا اوایل تابستان) انجام دهید. اگر هم منتظر رسیدن و لذت بردن از میوه خوش طعم زرشک هستید، باید هرس را به پاییز و زمستان موکول کنید. البته که حذف بخشهای مرده و آسیب دیده در هر بازهای از سال بلامانع است. گفتنی است میتوانید در حذف تیغهای درخت زرشک بیپروا باشید. این کار نهتنها آسیبی به گیاه وارد نمیکند، بلکه به نفع دستهای شما نیز خواهد بود!
روش عوض کردن گلدان زرشک
همانطور که در نگهداری درخت زرشک ، هرس کردن برای حفظ ظاهر مرتب و متراکم آن ضروری است، تعویض گلدان نیز یکی از فاکتورهای داشتن گیاهی زیبا و سرزنده بهشمار میرود. معمولا تعویض گلدان زرشک به صورت نامنظم انجام میشود و تایم مشخصی ندارد؛ بهاینصورت که اگر گیاه در حال تکمیل رشد خود در خارج از گلدان بود، وقت آن رسیده که گلدان را عوض کنید.
- فواید عوض کردن گلدان:
برای اطلاع از زمان تعویض و خرید گلدان جدید برای زرشک هر چند وقت یکبار، سطح زیرین گلدان را چک کرده و ببینید آیا ریشهها از حفرات زیر گلدان به بیرون جوانه زدهاند یا خیر. این اتفاق، یک نشانه عالی برای تعیین زمان تعویض گلدان است.
- نکاتی درباره عوض کردن گلدان زرشک:
روش تکثیر کردن زرشک
دو روش برای تکثیر زرشک وجود دارد که شامل کاشت دانه یا قلمه زدن میشود. اگر تکثیر از طریق کاشت دانه را انتخاب کردید، حتما تمامی تکههای میوه را جدا کرده و تنها دانه را حفظ کنید. در غیر اینصورت، جوانهای در کار نخواهد بود.
اما اگر سراغ تکثیر درخت زرشک از طریق قلمه رفتید، درنظر داشته باشید که برای تکثیر زرشک از طریق قلمه ساقه، باید قلمهای با طول 15 سانتیمتر از گیاه جدا کنید. این کار باید پس از پایان گلدهی و حذف شدن گلها انجام شود. همچنین باید دقت کنید که برش قلمه درست زیر غده برگ ایجاد شود. سپس جوانهها و برگهای نیمه پایینی قلمه را جدا کرده و آن را از سمت برش خورده، در هورمون رشد فرو کنید. در نهایت قلمه را در گلدانی با اندازه مناسب بکارید.
بعد از کاشت قلمه جدید، خاک را مرطوب نگه داشته و برای حفظ رطوبت بیشتر، سطح گلدان را با یک پلاستیک بپوشانید. تا شکلگیری کامل ریشهها و موفقیت کامل فرایند قلمهزنی، هرگز اجازه ندهید که خاک خشک شود و به محض خشک شدن سطح رویی، قلمه زرشک جوان را آبیاری کنید. پس از گذشت حدودا 3 هفته، قلمهها جوانه خواهند زد و 2 هفته بعد از جوانه زنی نیز، قلمهها آماده کاشته شدن در باغچه یا انتقال به گلدان اصلی خود خواهند بود.
آفات آلوده کننده و بیماریهای احتمالی زرشک
شته، کنه تار عنکبوتی قرمز و شپشک از متداولترین آفات درخت زرشک گلدانی هستند، ازاینرو در صورت مشاهده هر گونه حشره یا تار روی بخشهای مختلف گیاه، آنها را برداشته و با اسپری کردن محلول آب و صابون، درخت خود را درمان کنید.
از آفات گذشته پوسیدگی ریشه و بیماریهای قارچی برگ نیز در کمین درختچه زرشک شما هستند. در طول نگهداری از درخت زرشک باید درنظر داشته باشید که آبیاری بیشازحد، اصلیترین عامل ابتلای گیاه شما به بیماری است. همچنین بهیاد داشته باشید که ریزش ناگهانی، زرد شدن و پژمردگی برگها ممکن است نشانه پوسیدگی ریشه باشد. بنابراین همواره سعی کنید آبیاری را در حدی متعادل نگه داشته و از غرقاب کردن درخت زرشک خود خودداری کنید.
در انتخاب میان خشکی و خیسی، بدون شک خشکی را برای این گیاه انتخاب کنید! سعی کنید همواره گیاه و ریشه آن را بررسی کنید و هر چیز مشکوک در گیاه یا ریشههای آن با یک متخصص گیاه مشورت کنید. اگر بخش مشکوکی در ریشه گیاه دیدید، بهتر است گیاه را بادقت از گلدان خود خارج کنید. سپس بخشهای آسیب دیده ریشه را با یک قیچی تمیز جدا کرده و درختچه را در خاکی تمیز بکارید، اما از آنجایی که تعویض گلدان زرشک کار دشواری است، پیشنهاد میکنیم بهخوبی از درخت زرشک خود نگهداری کنید تا مجبور به تعویض گلدان آن مگر در زمان اصلی آن، نباشید.
آیا زرشک گیاهی سمی است؟
بسیاری از انواع زرشک بیخطر هستند، بااینحال ممکن است زرشک شما سبب بروز آلرژی در حیوانات شده و عوارض گوارشی در پی داشته باشد. ازاینر توصیه کلی ما این است که درخت زرشک خود را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.
چگونه از درخت زرشک در فصل زمستان نگهداری کنیم؟
حس کردن تفاوت فصلها، نقش مهمی در روند رشد زرشک ایفا میکند. به عبارت دیگر، گیاه باید در فصول مختلف سال (به ویژه تابستان و زمستان) در شرایط محیطی مختلفی زندگی کند. این اتفاق بهطور طبیعی در منازل و آپارتمانها رخ نخواهد داد، زیرا دمای خانه باتوجه به تغییر فصل تنظیم شده و عموما حول 20 درجه سانتیگراد است و از آنجایی وارد شدن زرشک به دوران خفتگی برای رشد، گسترش، گلدهی و تقویت ریشه بسیار ضروری است و ثابت بودن دما مانع از ورود درخت زرشک به دوران خفتگی میشود. باید گیاه را به خفتگی ببرید. حال برای اینکه گیاه را به دوران خفتگی ببرید، باید اقدامات زیر را انجام دهید:
برای کاهش دمای محیط به دنبال محیطی با دمایی حدود 10 الی 15 درجه سانتیگراد و حدودا 12 الی 14 ساعت تاریکی باشید. سپس زرشک را برای 6 الی 8 هفته در این شرایط قرار دهید. اگه شرایط گفته شده فراهم نیست یک راه دیگر برای وارد کردن زرشک به دوران خفتگی، قرار دادن آن در خارج از خانه است. بهاینمنظور میتوانید گلدان درخت زرشک خود را را برای 2 ماه در بالکن یا تراس منزل قرار دهید. فقط توجه داشته باشید که گیاه باید از بادهای سرد درامان باشد. همچنین دراینباره گفتنی است که ریزش مقداری برگ در این دوران خفتگی درخت زرشک، طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد.
چگونه از این درخت در گلدان نگهداری کنیم؟
اگر قصد نگهداری از درخت زرشک در گلدان را دارید، گلدان انتخابی شما باید دارای حفرات زهکشی متعددی در سطح زیرین خود بوده و با مخلوطی مناسب از خاک گلدان پر شود. حتی میتوانید با اضافه کردن مقداری پومیس و پرلیت، زهکشی خاک را تقویت کنید.
با توجه به اندازه زرشک خود باید گلدانی را انتخاب کنید که بتواند حداقل تا 2 الی 3 سال آینده، میزبان خوبی برای گیاه باشد. پس گلدانهای کوچک نمیتوانند انتخاب درستی برای زرشکی با اندازه متوسط باشند. به عبارت دیگر، قطر گلدان انتخابی شما باید حدود 20 سانتیمتر بزرگتر از قطر ریشه زرشک شما باشد.
از آنجایی که زرشک در داخل خانه قرار میگیرد، بهتر است رنگی را برای آن انتخاب کنید که هارمونی خوبی با فضای داخلی ایجاد کند.
مختصری درباره میوه زرشک
بخش مهمی از انگیزه افراد برای پرورش زرشک، به میوه خوش طعم و رنگ آن مربوط میشود! سالهاست که این گیاه بهدلیل وجود همین میوه کاشته شده و در سراسر جهان به شهرت رسیده است. میوه زرشک را میتوانید به صورت خام، پخته و حتی در ترشیها مصرف استفاده کنید. طعم زرشک اسیدی است و در ترکیب با سرکه، ترشی جذابی را ایجاد میکند. قطعا نیازی به توضیح بیشتر در مورد میوه زرشک نیست، زیرا ما ایرانیان تاریخچه طولانی در استفاده از زرشک داشته و با این میوه بهخوبی آشنا هستیم. جالب است بدانید علاوه بر میوهها، برگهای زرشک نیز خوراکی هستند؛ بهطوریکه میتوانید برگ آن را خشک کرده و از آن یک دمنوش گیاهی با خواص درمانی بالا تهیه کنید.
نکته مهمی که در مورد میوه و برگ درخت زرشک باید درنظر داشته باشید این است که میوه و برگ همه درختچههای زرشک خوراکی نیستند. حتی بعضی از آنها دارای میوههایی سمی بوده و میتوانند سبب بروز واکنشهای گوارشی شدیدی شوند. ازاینرو اگر قصد نگهداری از درخت زرشک بهمنظور بهرهبرداری از میوه آن را دارید یا در خانهتان درخت زرشک دارید و در مورد خوراکی بودن یا نبودن میوه و برگ آن مطلع نیستید، حتما قبل از مصرف برگ و میوه، با مشورت با یک متخصص گیاه از خوراکی بودن یا نبودن محصولات درختچه زرشک خود اطمینان حاصل کنید.