در سراسر جهان سالانه حجم زیادی از ضایعات پلاستیکی جمع آوری می شود، بنابراین برای حل این مشکل به روش های درستی برای بازیافت مواد پلاستیکی نیاز است تا این مواد را بتوان با هزینه کم و روش آسان مورد استفاده مجدد قرار داد. در سراسر جهان سالانه حدود 150.000.000 تن ضایعات مواد پلاستیکی وارد اقیانوس ها، زباله دان های شهری و دیگر جاها می شود. از طریق بازیافت مواد پلاستیکی در سراسر جهان می توان سودی حدود 176 میلیارد دلار کسب کرد. امروزه از روش های جدیدی برای بازیافت ضایعات پلاستیکی استفاده می شود. راهکارهای به کار برده شده در این روش های جدید به این صورت است که انواع مواد پلاستیکی به صورت یکجا بازیافت شده و از مرتب سازی های زمان بر و پرهزینه اجتناب شود. در این روش ها پلاستیک ها را به شیوه بهینه تجزیه می کنند.
?
از آنجایی که مواد پلاستیکی مانند کیسه ها و ظروف به وسیله انواع پلیمرها ساخته می شوند و چون اکثر پلیمرها را می توان بازیابی کرد، پس از استفاده کردن از انواع مواد پلاستیکی و دور ریختن آنها امکان بازیافت و استفاده مجدد از آنها نیز وجود دارد. یکی از موضوعات مهم در این زمینه قابلیت استفاده از پلاستیک بازیافتی در مصارف غذایی است. مواد پلیمری مختلفی جهت ساخت انواع ظروف پلاستیکی به کار می روند. برای مثال ظروفی که نوشابه گازدار در آن نگهداری می شود از جنس پلی اتیلن ترفتالایت است و از پلی کربنات برای ساخت شیشه های شیر خوری کودکان استفاده می شود. اما به علت گران بودن پلی کربنات ها از این نوع پلیمرها جهت بسته بندی مواد غذایی کمتر استفاده شده و از آنها بیشتر برای تولید شیشه های شیر کودکان استفاده خواهد شد.
برای بسته بندی لبنیات از پلیمرهایی از جنس پلی استایرن، پلی اتیلن و پلی پروپیلن استفاده می شود. پلیمرهای به کار برده شده برای ساخت ظروف یکبار مصرف نیز از جنس پلی استایرن و پلی پروپیلن هستند. شایان ذکر است که چون برخی از مواد پلاستیکی حاوی رنگ هستند، برای بازیافت مواد پلاستیکی از رنگدانه پلاستیک (مستربچ) استفاده می شود.
ظروف پلاستیکی مانند بطری نوشابه و آب معدنی، در طبیعت تجزیه نمی شوند و به همین دلیل بازیافت، بهترین روش برای حفظ محیط زیست می باشد. این مواد پس از بازیافت پت هات واش نامیده می شوند. این صنعت یکی از صنایع نوپا در دنیا می باشد و از لحاظ اقتصادی بسیار پرسود است. کلمه پت مخفف پلی اتیلن ترفتالات می باشد. امروزه بسیاری از شرکت ها از پت برای تولید بطری خود استفاده می کنند. این بطری ها، بسیار شفاف بوده و دارای مقاومت بسیاری بالایی در برابر ضربه است و برای حمل و نقل بسیار سبک می باشد. از سوی دیگر، جنس پت این بطری ها در نگهداری و حفظ رطوبت و گاز نوشیدنی هایی همچون نوشابه، بسیار موثر هستند. بطری های پت قابل بازیافت هستند و این یکی از مزایای این بطری ها می باشد.
امروزه بازار فروش پت بازیافتی بسیار پر رونق و پرسود می باشد. همانگونه که گفته شد، پس از بازیافت پت، این مواد توسط بسیاری از کارخانجات تولیدی استفاده می شود. علاوه بر این کارخانجات و شرکت های تولیدی، کشورهایی همچون چین، ایتالیا و ترکیه از خریداران پت بازیافتی هستند و به همین دلیل بسیاری از شرکت های بازیافت پت، نماینده کشورهایی همچون چین در ایران هستند. بازیافت بطری پت در کشور چین بسیار پر رونق است و چینی ها همچون طلا به خرید پت بازیافتی اهمیت می دهند. در واقع چینی ها نفتی برای استخراج ندارند و به همین دلیل به خرید پرک پت هات واش بسیار علاقمند هستند. آنها پس از خرید پرک پت، آن را با روش های مهندسی معکوس به مواد اولیه نفت پالایش شده تبدیل می کنند. بنابراین چینی ها با کمترین هزینه، اقدام به تولید نفت می نمایند.
فرایند بازیافت مواد پلاستیکی به این صورت است که نوع پلیمری که قرار است بازیافت گردد، مورد توجه قرار گرفته و هر نوع پلیمری به صورت جداگانه بازیافت خواهد شد. برای مثال پلی آمیدها با هم و پلی اتیلن ها را با هم بازیافت می کنند. در زمان بازیافت مواد پلاستیکی مواد به طور کامل خرد شده و ذوب می شوند و دوباره از آنها استفاده می کنند. پس در صورتی که مواد پلاستیکی مختلف با هم ترکیب شود و آنها را خرد و ذوب کنند، چون دارای نقطه ذوب متفاوتی هستند، یک ترکیب ناهمگن به وجود خواهد آمد.
?
یکی دیگر از موضوعات مهم برای بازیافت مواد پلاستیکی نداشتن رنگ است. در فرآیند بازیافت این مسئله دارای اهمیت زیادی می باشد. چون پلیمرهای رنگی از رنگ یکنواختی برخوردار نیستند، پس از فرآیند بازیافت رنگ آنها تیره خواهد شد. بنابراین کارخانه تولید کننده دوده را برای به دست آوردن یک رنگ یکنواخت به کار می برد و در مرحله بعدی مواد پلیمری مذاب به شکل فیلم در خواهد آمد و آنها را به کیسه پلاستیکی تبدیل می کنند. این کیسه ها به شکل کیسه زباله مشکی مورد استفاده قرار می گیرند. تولید کیسه های پلاستیکی شفاف با استفاده از مواد اولیه بکر انجام می شود. ولی بیشتر پلاستیک های مشکی که در بازار موجود هستند به وسیله بازیافت ضایعات پلاستیکی تولید شده اند. ممکن است دوده به صورت نادرست به کار برده شود و از راه تماس دست با کیسه ها ذرات دوده جذب شوند. به همین دلیل مواد بازیافتی که برای بسته بندی و نگهداری مواد غذایی به کار برده می شوند باید با رعایت کامل اصول بازیافت مواد پلاستیکی و بهداشتی در آنها مورد استفاده قرار گیرند.
به طور کلی مواد پلاستیکی از طریق ۳ روش زیر بازیافت می شوند:
بازیافت مکانیکی، بازیافت شیمیایی و بازیافت انرژی
روند بازیافت مواد پلاستیکی در عموم پلاستیک ها به یک شکل است. اما در برخی موارد نیز ممکن است که استثناهایی نیز وجود داشته باشد. برای مثال سبد را می توان آسیاب کرد و از آن بسته بندی و آن را وارد مرحله گرانول سازی کرد. حتی می توان برای تولید مجدد نیز سبد را ارسال نمود. همچنین در مورد پلاستیک های تمیزی که از خط تولید کارخانه ها آمده و یا برخی پلاستیک ها که از سطح شهر جمع می شود، این فرآیند متفاوت خواهد بود.
بازیافت شیمیایی: در این روش از یک کاتالیزور جهت تجزیه انواع پلاستیک ها استفاده می شود و محصولات تولید شده دارای وزن مولکولی کمتری هستند. البته چون این فرآیند به هزینه های بسیار بالایی نیاز داشت متوقف شده و به منظور توسعه کاتالیزورهای بهینه اقداماتی در حال انجام شدن می باشد.
?
همانگونه که گفته شد برای بازیافت مواد پلاستیکی لازم است که ابتدا این مواد مرتب شوند. این کار زمان، هزینه و تلاش زیادی را در بر می گیرد. چون پلاستیک ها و پلیمرها با موکول های بزرگ ساخته می شوند، پس به وسیله حرارت نمی توانند ترکیب شوند. دقیقا این فرایند مشابه واکنش بین آب و روغن خواهد بود. امروزه پژوهش های زیادی در این زمینه صورت می گیرد که بتوان برای ترکیب آسان تر انواع مختلف پلاستیک ها جایگزین هایی متمرکز پیدا کرد. از طریق این جایگزین ها می توان مواد پلاستیکی را به صورت دسته جمعی بازیافت کرد. برای این کار باید یک سازگار کننده متناسب با همه پلیمرها را پیدا کرد.
برای بازیافت مواد پلاستیکی روش های دشوارتری نیز وجود دارد که از جمله آنها می توان روش های به کار برده شده برای توسعه بازیافت پلیمرهایی مانند استومر (مواد لاستیکی) و ترموست ها را مثال زد که با ذوب کردن در دماهای بسیار بالا امکان تولید آنها وجود ندارد. پژوهشگران در این زمینه تأکید فراوانی دارند که روش های به کار برده شده باید به گونه ای باشند که کیفیت مواد در اولویت باشد و آن را نباید قربانی بازیافت آسان تر کرد.
بهبود در فرآیند بازیافت ضایعات پلاستیکی و تولید پلاستیک با کیفیت دارای مزایای اجتماعی بالقوه ای خواهد بود. در این زمینه می توان به مواردی مانند عدم تولید ضایعات محیطی، کاهش نشت گاز و کاهش وابستگی به منابع محدود پتروشیمی جهت تولید و بازیابی اشاره کرد. بنابراین امروزه شرکت های زیادی وجود دارند که در تلاش برای توسعه روش های بازیافت شیمیایی برای ضایعات پلاستیکی وجود دارند و به فکر توسعه دادن به فرآیند های جداسازی مواد و مرتب سازی آنها هستند تا بتوانند بهترین استفاده را از این مواد ببرند.
