در ابتدا اینترنت ماهواره‌ای استارلینک برای سرویس دهی در نقاط کور مانند: روستاها و نقاطی که آنتن دهی صفر است راه اندازی شد اما در حال حاظر ایلان ماسک گفته است که به دنبال معافیت تحریم‌ها برای استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران می باشد. نه تنها کشورهای زیادی در حال استفاده از اینترنت ماهواره‌ای هستند بلکه ارائه خدمات استارلینک در قطب جنوب هم فعال شده است . اما متاسفانه هنوز کاربران ایرانی به این سرویس دسترسی ندارند. در این باب ایلان ماسک به دنبال رفع تحریم برای استفاده مردم از اینترنت ماهواره ای استارلینک در ایران است.
اینترنت ماهواره‌ای استارلینک چیست؟
اینترنت ماهواره‌ای (Satellite internet) یک راه دسترسی به اینترنت از طریق ماهواره است. این اینترنت ماهواره‌ای بیشتر در مواردی به کار می‌رود که دسترسی معمولی به اینترنت (کابلی، فیبر نوری، دایال-آپ، بی‌سیم) امکان‌پذیر نباشد و یا سرعت اینترنت از کیفیت پایینی برخوردار باشد. استارلینک به پروژه ویژه شرکت «SpaceX» گفته می‌شود که قرار است ۱۲۰۰۰ ماهواره را در مدار نزدیک زمین (LEO) قرار دهد. تا از این طریق، اینترنتی با سرعت بالا و تاخیر پایین برای عموم مردم فراهم کند. برای این که ارتباط مناسبی نیز با سطح زمین برقرار شود، شبکه‌ای عظیم در سطح زمین مورد نیاز خواهد بود. به همین منظور یک منظومه ماهواره‌ای از سوی شرکت اسپیس ایکس برای فراهم کردن اینترنت ماهواره‌ای ایجاد شده که این صورت فلکی از هزاران ماهواره کوچک در مدار پایینی زمین تشکیل شده است.
اینترنت ماهواره ای استارلینک چگونه کار می‌کند؟
اینترنت ماهواره‌ای استارلینک یک اتصال داده بی‌سیم می باشد که شامل سه دیش ماهواره است. برای درک بهتر عملکرد اینترنت ماهواره‌ای بهتر است این گونه بگوییم برای مثال می‌خواهید به اینترنت ماهواره‌ای متصل شوید. ابتدا باید به وسیله لپ‌تاپ یا گوشی درخواستی دهید تا سیگنالی از وسیله هوشمند شما منتشر شود. آن سیگنال به وسیله مودمی که در خانه دارید دریافت شده و آن را به دیش ماهواره می‌فرستد. این دیش سیگنال ارسالی شما را دریافت کرده و آن را برای ماهواره‌ای که در فضا قرار دارد می‌فرستد. این روند برای پاسخ به صورت معکوس طی می‌شود. به این صورت که سیگنال پاسخ از ماهواره‌ای که در فضا قرار دارد، ابتدا به دیش ماهواره‌ی روی زمین سپس به مودم و نهایتا به گوشی یا لپ تاپ شما می‌رسد.
اینترنت ماهواره ای استارلینک در ایران
اگرچه از لحاظ تئوری می‌توان از اینترنت ماهواره‌ای در هر کجای دنیا استفاده کرد و تنها لازمه‌ی آن داشتن یک آنتن است. ولی اسپیس ایکس خیلی واضح بارها اعلام کرده که قصد ارائه‌ی اینترنت ماهواره‌ای بدون اجازه‌ی دولت‌ها را ندارد. گویین شاتول (Gwynne Shotwell) رئیس و مدیر ارشد عملیاتی اسپیس ایکس پیش از این گفته بود که این شرکت قصد شکستن قوانین کشورها را ندارد. به همین دلیل اسپیس ایکس از همین حالا کشور به کشور و دولت به دولت برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای در حال مذاکره است.
آنتن‌های استارلینک بنا به ماهیتی که دارند باید از موقعیت دقیق جغرافیایی خود مطلع باشند. تا بتوانند با تنظیم خودکار زاویه‌ی دیش، در بهترین وضعیت برای ارتباط با ماهواره قرار بگیرند. این یعنی اسپیس ایکس اگر بخواهد می‌تواند از موقعیت هر آنتن استارلینک با خبر باشد و آنتن‌هایی که در کشورهای غیر مجاز هستند را از کار بیندازد. حتی اگه این کار هم ممکن نبود، اسپیس ایکس می‌تواند ماهواره‌های خود را طوری تنظیم کند که هنگام عبور از بعضی کشورها سیگنالی ارسال نکنند. کشورهایی مثل: روسیه، چین و هند قابلیت منهدم کردن ماهواره در مدار را دارند و اسپیس ایکس هم علاقه‌ای به ایجاد تنش با این کشورها ندارد.
مزایای استفاده از اینترنت ماهواره ای استارلینک در ایران
یکی از دلایل مهم استفاده از اینترنت ماهواره‌ای نسبت به دیگر سرویس‌های ارائه دهنده اینترنت سرعت بسیار بالا و تاخیر بسیار کم آن است. این ماهواره‌ها به دلیل قرار گیری در فاصله 550 کیلومتری از سطح زمین می‌توانند اینترنتی با سرعت دانلود حدودا 350 مگابایت بر ثانیه و سرعت آپلود 38 مگابایت بر ثانیه و Latensy 20 تا 40 میلی ثانیه ارائه دهند.
این ارقام تا پایان فاز اول پروژه استارلینک برقرار بوده و با شروع فاز دوم، مدارهای قرارگیری ماهواره‌ها به سطح زمین نزدیک‌تر می‌شوند. و در فاصله 300 کیلومتری از سطح زمین قرار خواهند گرفت. تحت این شرایط سرعت و کیفیت اینترنت از این مقدار هم فراتر رفته و میزان تاخیر آن حتی تا 8 میلی ثانیه هم پایین می‌آید. (این مقدار حتی کمتر از تاخیر اینترنت در فیبر نوری است).
معایب اینترنت ماهواره ای استارلینک
آلودگی نوری
با توجه به تعداد زیاد ماهواره‌های استارلینک موجود در فضا، شرکت اسپیس ایکس با انتقادهایی از طرف جامعه نجوم رو به رو شده است. ستاره شناسان ادعا می‌کنند که تعداد ماهواره‌های مرئی بیش از ستارگان مرئی هستند و روشنایی آن‌ها در هر دو طول موج نوری و رادیویی به شدت بر مشاهدات علمی تاثیر می‌گذارد. از آنجا که ماهواره‌های استارلینک می‌توانند به‌طور مستقل مدار خود را تغییر دهند، نمی‌توان برای جلوگیری از آن‌ها مشاهدات را برنامه ریزی کرد. اتحادیه بین المللی نجوم، رصد خانه ملی رادیویی آمریکا و تشکیلات آرایه کیلومتر مربعی در بیانیه‌های رسمی درباره‌ی این موضوع ابراز نگرانی کردند.
نمایندگان اسپیس ایکس و ماسک ادعا کرده‌اند که ماهواره‌ها به راحتی با تکنیک‌های پوشاندن پیکسل‌ها (pixel masking) و انباشته کردن تصاویر (image stacking) کم‌ترین تاثیر را بر مشاهدات نجومی خواهند داشت.
زباله‌های فضایی
تعداد زیاد ماهواره‌های استارلینک در فضا، در طولانی مدت، خطر زباله‌های فضایی را به دلیل قرار دادن هزاران ماهواره در مدار و خطر ایجاد برخورد ماهواره‌ها ایجاد می‌کند و به طور بالقوه باعث ایجاد پدیده‌ای می‌شود که به سندروم کسلر معروف است.
اسپیس ایکس گفته است که ماهواره‌ها در ارتفاع مداری پایین پرتاب می‌شوند و انتظار می‌رود که ماهواره‌های خراب ظرف مدت ۵ سال از مدار خارج شوند. با این حال، ماهواره‌های خراب حتی اگر فقط درصد کمی از کار بیفتند و فقط ۵ سال در مدار باقی بمانند، خطر مهمی تلقی می‌شوند زیرا می‌توانند با بقایای ماهواره‌های دیگر یا ماهواره‌های از کار افتاده برخورد کرده و باعث می‌شود که زباله‌های بیشتری در فضا ایجاد شود.
سرعت اینترنت ماهواره ای استارلینک در ایران چقدر خواهد بود؟
ماهواره‌های استارلینک اسپیس ایکس در مدار پایینی و در فاصله ۵۶۰ کیلومتری از زمین قرار می‌گیرند. به خاطر فاصله نسبتا اندک، اسپیس ایکس مدعی شده که تاخیر چیزی بین ۳۵ الی ۳۵ میلی ثانیه خواهد بود. این یعنی سرعت اینترنت استارلینک برای آماده سازی اکثر وظایف اینترنتی، مثلا برای تجربه بازی‌های آنلاین، کافی خواهد بود. سرعت دانلود هم بسیار بالا بوده و حدودا به ۱ گیگابایت بر ثانیه می‌رسد. اسپیس ایکس هنوز اطلاعات مربوط به سرعت آپلود را به اشتراک نگذاشته است.
برای مقایسه باید گفت که سرویس اینترنت ماهواره‌ای HughesNet که همین حالا مشغول به کار است، سرعت دانلودی معادل ۲۵ مگابیت بر ثانیه ارائه می‌کند و تاخیرش نیز با تفاوتی بسیار چشمگیر به ۶۰۰ میلی ثانیه می‌رسد.
اخیرا یک صفحه در انجمن ردیت ایجاد شد که مدعی می‌شود نخستین تست‌های اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، سرعت دانلود ۳۷ الی ۶۰ مگابیت بر ثانیه و سرعت آپلود بین ۴.۵ الی ۱۷.۷۰ مگابیت بر ثانیه را نشان داده‌اند. اما اسپیس ایکس واکنشی به موضوع نشان نداده و این ارقام را به صورت رسمی تایید نکرده. از سوی دیگر خبرگزاری CNN در یکی از مقالات خود به ایمیلی دست پیدا کرده که ظاهرا توسط بتا تسترهای استارلینک فرستاده شده و در آن آمده سرعت «بین ۵۰ مگابیت بر ثانیه الی ۱۵۰ مگابیت بر ثانیه است و تاخیر بین ۲۰ الی ۴۰ میلی ثانیه.» در بخشی دیگر از همین ایمیل آمده که استارلینک قصد دارد سرعت و تاخیر را طی ماه‌های پیش رو بهبود ببخشد.
تعداد ماهواره‌های استارلینک در فضا
این کمپانی نخستین ماهواره‌های آزمایشی خود را در سال ۲۰۱۸ به فضا پرتاب کرد. بعد از این هم شاهد ارسال ۶۰ ماهواره رسمی استارلینک در سال ۲۰۱۹ بودیم، اسپیس ایکس حدودا ۱۰۰۰ ماهواره به مدار زمین فرستاده است. آخرین پرتاب‌ها نیز در ماه ژانویه و فوریه ۲۰۲۱ انجام شدند. به مرور زمان، اسپیس ایکس می‌خواهد هر سه ماه یک بار حداقل یک موشک فالکون به مدار زمین بفرستد که ۶۰ ماهواره در هر کدام تعبیه شده است.
اسپیس ایکس تا کنون جواز کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا (FFC) را برای ارسال ۱۲ هزار ماهواره استارلینک دریافت کرده است. اساسا این ماهواره‌ها یک «صورت فلکی استارلینک» را در آسمان شکل خواهند داد. البته اسپیس ایکس دوست دارد تعداد ماهواره‌ها را حتی از این هم بیشتر کند. در نهایت «صورت فلکی استارلینک» ممکن است شامل ۴۲ هزار ماهواره در مدار زمین باشد.
نتیجه گیری
با در نظر گرفتن تحریمات زمان آمدن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به ایران ممکن است مدتی طول بکشد. اسپیس ایکس قصد دارد تمام جهان را با اینترنت ماهواره‌ای استارلینک پوشش دهد تا تمام مردم جهان در تمام نقاط در هر کجا که هستند بتوانند از اینترنت پر سرعت بهره مند شوند.
