سرور

سرورها دسته ای از رایانه ها هستند که با هدف کاربری سنگین به صورتی طراحی شده اند که همزمان چندین نفر از آن ها سرویس بگیرند. و از نظر فیزیکی هم به گونه ای طراحی شده اند که بتوانیم آن ها را درون محفظه های مخصوص (Rak) قرار دهیم. تا از نظر امنیت و شرایط مطلوب فیزیکی (دما و رطوبت) و سهولت در دسترسی شرایط بهتری را برای آن ها فراهم کنیم. این دسته از رایانه ها نیز همانند: ایستگاه های کاری دیگر تمامی وجه تفاوت با رایانه های معمولی را دارند. و علاوه بر آن نیز موارد زیر نیز به عنوان تفاوت های عمده آن ها با ایستگاه های کاری است:

تفاوت سرور با دیگر ایستگاه های کاری

سخت افزار سرور

سخت افزار سرور ها به گونه ای طراحی شده است که قابلیت افزونگی (redundant) را داشته باشد. یعنی در مورد سخت افزارهایی که عمدتا نرخ خرابی بیشتری نسبت به دیگر سخت افزارها دارند مانند: منبع تغذیه(power) و حافظه جانبی(HDD ,SSD) در آن ها بیشتر از یک عدد به صورتی تعبیه شده که همزمان در مدار هستند. و با خرابی یکی از آن ها علاوه بر اینکه اطلاعاتی از دست نرود بلکه حتی سرور خاموش نیز نشود و بتوان قطعه معیوب را در زمانی که سرور روشن و در حال کار است تعویض نمود (Hot Plug).

حفظ امنیت فیزیکی اطلاعات در سرور

حفظ امنیت فیزیکی اطلاعات در سرورها بسیار مورد توجه قرار گرفته، به نحوی که یک قطعه سخت افزاری مجزا با نام کارت مدیریت آرایش حافظه ها( Raid Controller) در آن ها تعبیه شده است. که می‌تواند آرایش های مختلف و متنوعی را برای ایجاد افزونگی و سرعت و بهره وری بیشتر در مورد حافظه های جانبی اعمال و مدیریت کند.

(به عنوان مثال: با انتخاب ۴ دیسک و برقراری آرایش استاندارد شماره (۱۰ Raid) بین آن ها میتوان علاوه بر اینکه به سرعت ۲ برابری در تبادل اطلاعات دست یافت این آرایش تحمل خرابی ۱ یا ۲ حافظه را دارد به صورتی که اطلاعاتی از دست نرود و یا خاموش نشود.) البته توجه داشته باشید که این قابلیت را نیز همه ایستگاه های کاری و بعضی از رایانه های معمولی نیز دارند. با این تفاوت که به دلیل عدم وجود سخت افزار مخصوص این کار در آن ها یا عمدتا به صورت نرم افزاری انجام می شود. و یا آن قطعه سخت افزاری توانی مشابه سرورها ندارد البته در ایستگاه های کاری میتوان این قطعه سخت افزاری را با شکل PCI برروی مادر برد نصب و از قابلیت آن ها بهره برد اما سرورها به صورت پیش فرض این قطعه سخت افزاری را به همراه دارند.

ظاهر فیزیکی سرور

ظاهر سرورها به گونه ای طراحی شده است که بتوان تمامی سرورها را در محفظه های استاندارد (Rack) در تعداد زیاد نصب کرد. و تهویه هوای همگی آن‌ها متناسب با این محفظه به گونه ای طراحی شده است که هوای خنک را از طریق فن های پرقدرت و متعدد از روبرو مکش می‌کند. و این جریان هوا در مسیر خود به سمت انتهای سرور توسط باله هایی مخصوص که داخل سرور تعبیه شده است خنک سازی تمام قطعات مورد نیاز را به نحو مطلوب انجام میدهد و از انتهای سرور خارج می‌شود.

میان افزار هوشمندی در سرورها

میان افزار هوشمندی در سرورها تعبیه شده است که میتوان از طریق آن دسترسی BIOS در رایانه ها در زمانی که سرور روشن و مشغول به کار است از طریق شبکه در اختیار داشت. با این دسترسی میتوان تمامی اطلاعات لازم مربوط به وضعیت سلامتی تمامی قطعات سخت افزاری را از راه دور مشاهده کرد. و برخی از تنظیمات سخت افزاری را نیز بی نیاز از خاموش کردن و یا ری استارت کردن سرور انجام داد. و همینطور تصویر خود سرور را نیز از همین طریق مشاهده کرد به نحوی که نیازی به اتصال مستقیم یک نمایشگر به سرور نباشد و این تصویر را نیز از طریق مرورگر یک رایانه که در شبکه است مشاهده کرد.

توسعه پذیری

توسعه پذیری نیز یک مشخصه است که در سرورها به آن توجه ویژه ای شده است به نحوی که برای هر نوع نیاز قطعات سخت افزاری متنوعی تولید شده است که میتوان این تجهیزات را برروی سرور مستقر کرد. به عنوان مثال در شرایطی که نیاز به تعداد زیادی هارد داریم میتوان برروی یک سرور معمولی بیش از ۲۰ عدد هارد نصب کرد.و یا زمانی که به تعداد زیادی درگاه شبکه نیاز داریم میتوان برروی یک سرور تعداد بسیاری کارت شبکه نصب کرد.

پشتیبانی طولانی مدت در سرور

پشتیبانی طولانی مدت تر در سرورها بسیار پراهمیت است. یعنی شرکت های تولیدکننده سرور به جهت این که این دستگاه ها گران قیمت هستند و به گونه ای طراحی شده اند که طول عمر بیشتری نسبت به انواع دیگر اشکال رایانه داشته باشند مدت زمان بیشتری برای آن ها به روزرسانی های نرم افزاری ارائه میدهد.

سرور رکمانت بخریم (Rack Mount) و یا به شکل رومیزی (tower)

سرورها در یکی از انواع رکمانت یا تاور عرضه می‌شوند و در اغلب موارد سوال اصلی این است که کدام یک از انواع سرورها برای شما مناسب تر است؟

اگر در مجموعه خود رک استاندارد (باعمق ۱۰۰ سانتی متر) دارید منطقی و بهینه است که سرور شما از نوع رکمانت باشد. تا بتوانید ضمن نصب آن در فضای رک،‌ تهویه و امنیت بیشتری را برای آن فراهم کنید.

و بتوانید از نزدیک بودن آن به دیگر اجزای مستقر در رک نهایت استفاده را ببرید. اما اگر رک ندارید می‌توانید از شکل برجی آن استفاده کنید. اما تمامی تفاوت ها در شکل ظاهری و محل قرارگیری سرور خلاصه

نمی‌شود بلکه موارد زیر نیز جز عمده تفاوت های این دو دسته هستند.

در سرورهای تاور گردش هوا همانند رایانه های رومیزی است در حالی که گردش هوای سرورهای رکمانت همانطور که دربالا به آن اشاره شد متفاوت است.

لذا در سرورهای تاور میتوان از انواع کارت گرافیک های سری دسکتاپ استفاده کرد در حالی که در سرورهای رکمانت به دلیل محدود بودن جای کارت گرافیک نمیتوان از هرنوع کارت گرافیکی استفاده کرد.

در سرورهای تاور رایزر های توسعه ای کمتری در دسترس است و شمار این PCI ها در سرورهای رکمانت بیشتر است.

معمولا در سرورهای تاور نسبت به مدل هم رده رکمانت از نظر سخت افزار تعداد ماژول کمتری برای قراردادن RAM وجود دارد.

در سرورهای رکمانت نسبت به تاور معمولا درگاه های بیشتری برای توسعه سخت افزاری وجود دارد.

کدام برند در خرید سرور برای شما بهتر است؟

یک کلام ختم کلام در ایران فقط سرورهای برند HP مناسب است. چرا؟ در ادامه توضیح خواهیم داد.

بالاترین پرفورمنس در بین برندها متعلق به برند DELL است. و با وجود این که سهم بازار (طبق آمار سال ۲۰۲۱) برای این برند در دنیا کمی بیشتر از برند hp است.(جایگاه اول متعلق به dell و جایگاه دوم در سهم بازار متعلق به برند hp است.) اما در ایران بیش از ۹۰درصد بازار در اختیار برند hp است. این موضوع شاید به دلیل قیمت پایین hp و ماهیت شرکت dell بوده است. که یک شرکت نیمه دولتی آمریکایی است. و روابط ایران و آمریکا همواره با مشکل روبرو بوده و متاثر از این روابط.

تفاوت پرفورمنس بین دو برند مذکور به اندازه تفاوت قیمت نیست یعنی برند hp مقرون به صرفه تر است.

هزینه لایسنس ها در برند dell بسیار بیشتر از برند hp است و در اغلب کاربری ها برای برند hp نیاز به خریداری لاینسس نیست.

در ایران لوازم جانبی برای برند hp به وفور و برعکس برای برند dell بسیار محدود است .

برندهای دیگر همانند: cisco/ ibm/asus و … نه تنها مزیت قیمتی نسبت به hp ندارند و عمدتا با یک مشخصات ثابت پایین ترین قیمت متعلق به hp است بلکه از نظر پرفورمنس نیز برند hp با فاصله نسبت به دیگر برندها کار می‌کند.

در دیگر موارد نیز مانند: کیفیت ساخت/ طول عمر/ ماژول های توسعه / لوازم جانبی/ قطعات یدکی و … نیز برند hp در ایران پرچم دار بلا منازع است.

بسیار خب انتخاب در این مرحله بسیار ساده است و نیاز به مشاوره ندارد.

تفاوت در نسل های سرور در چیست؟

استانداردها در سرورها بسیار سخت گیرانه تر انتخاب می‌شوند. و دیرتر نیز به روزرسانی می‌شوند به عنوان مثال: در زمان نگارش این محتوا برای رایانه های شخصی استاندارد DDR5 در حال استفاده است. اما برای سرورها نه تنها وارد بازار نشده است بلکه زمان بندی ورود به بازار آن هم مشخص نیست. مخلص کلام این که یک نسل از سرور بسیار دیرتر نسبت به یک نسل از رایانه های شخصی قدیمی می‌شود. و معمولا هر نسل از سرورها حدود ۵ سال در بورس بازار است اما این عدد در رایانه های معمولی کمتر از ۳ سال است.

کاربری های سرور متفاوت از کاربری رایانه ها است. و سرورها با اهداف مشخص تهیه می‌شوند و شاید برای آن هدفی که قصد تهیه سرور دارید نسل سرور تاثیری محسوس در کاربری نداشته باشد و برای شما مقرون به صرفه نباشند.

معمولا فقط سرورهای نسل به روز در بازار به صورت نو وجود دارد لذا اگر صرفا قصد خرید server نو دارید و امکان خرید سرور دست دوم ندارید انتخاب شما محدود به آخرین نسل است.(به ندرت سرور نو از یک نسل پایین تر در بازار پیدا می‌شود و آن هم قیمت بالایی دارد که نسبت به خرید سرور نسل آخر به صرفه نیست.)

مثلا اگر هدف شما از تهیه سرور اختصاص آن به عنوان سرور حسابداری است نسل ۸ و ۹ و ۱۰ برای این نوع کاربری تفاوت محسوسی در پرفورمنس ندارد. و شما می‌توانید به جای این که بر نسل سرمایه گذاری کنید بر روی تعداد سرورها سرمایه گذاری کنید. یعنی با یک بودجه مشخص به جای خرید یک سرور نسل ۱۰ می‌توانید ۲ عدد سرور نسل ۹ بخرید. و این دو را همزمان در مدار قرار دهید و پشتیبان یکدیگر باشند.

اما اگر هدفتان از تهیه سرور راه اندازی سرویس VDI است قطعا پرفورمنس سرور نسل ۱۰ بسیار محسوس خواهد بود. بنابراین مهم ترین پارامتر در تعیین نسل server کاربری مد نظر شما است.

قطعات و لوازم جانبی سرورها

پردازنده

پردازنده سرورها در مقایسه با پردازنده های رایانه‌های شخصی هسته‌ها و حافظه (Cache) بیشتری دارد و وظیفه آن را هم که می‌دانیم.

حافظه اصلی(RAM)

حافظه اصلی در سرورها دارای قطعه سخت افزاری (چیپ) مخصوص تصحیح خطا با نام ECC است. (Error Correction Code) که دلیل وجود این قطعه مهم و گران قیمت جلوگیری از بروز خطا در حافظه اصلی می‌باشد. تا منجر به هنگ کردن سیستم نشود. این حافظه در سرورها در تعداد زیاد و حجم بسیار زیاد می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. و علاوه بر این موارد دارای تکنولوژی‌های مختلفی است که کاربردهای خاص دارند مانند: Persistent.

حافظه جانبی

حافظه جانبی (SSD، HDD و…) در سرورها علاوه بر SATA که در رایانه‌های شخصی پرکاربرد است، استاندارد SAS را پشتیبانی می‌کند. که پهنای باند بسیار بیشتر و تعداد ارتباط همزمان بیشتر بر روی یک کابل را در اختیار ما قرار می‌دهد. و البته استاندارد SAS ویژگی‌های بیشتری در مقایسه با استاندارد SATA دارد.

کنترلر مخصوص حافظه‌های جانبی

این حافظه سخت افزاری (Raid Controller) همانطور که در بالا به آن اشاره شد، مسئول مستقیم مدیریت آرایش و چیدمان حافظه‌های جانبی در سرورها است که بسیار مهم است.

باتری کنترلر مذکور

این باتری وظیفه آن را دارد تا در زمان قطعی برق بتواند محاسباتی که در کنترلر در حال انجام بوده را به ثمر برساند و باعث از دست رفتن اطلاعات نشود.

منبع تغذیه

پاور یا منبع تغذیه (Power) در سرورها حداقل دو عدد برای سرور تعبیه شده است که اگر به هر دلیل یکی از پاورها دچار مشکل شد، بدون خاموشی و قطعی پاورهای دیگر در مدار باشند. و پاور خاموش نشود، پاور در سرورها بسیار هوشمندتر از رایانه‌های معمولی است و وضعیت سلامت آن را از طریق iLO میتوانیم مشاهده کنیم.

رایزر

رایزرها دستگاه‌هایی هستند شبیه درگاه PCI که به جهت توسعه سخت افزاری در سرورها در انواع مختلف وجود دارد تا بتوانم سخت افزارهای مورد نیاز خود را مانند کارت شبکه، کارت کنترلر حافظه، کارت گرافیک و دیگر کارت‌ها بر روی آن‌ها قرار دهیم.

شاسی(frame)

همان بدنه سرور است که کلیه قطعات بر آن سوار می‌شوند.

مادربرد

همانند مادربرد در رایانه‌های شخصی، برد اصلی است که تمام ارتباطات به آن ختم می‌شود.

بی(Bay)

فضای خالی در سرورها است که می‌تواند برای قرار گرفتن حافظه‌های جانبی در شکل‌های مختلف (SFF,LFF) مورد استفاده قرار گیرد. این فضاها هم در جلوی سرور و هم در پشت سرور قرار دارند.

کیج(Cage)

این قطعه همان خشاب مخصوص حافظه است که حافظه از طریق آن به صورت خشابی در Bay قرار می‌گیرد.

سینک(sink)

در سروهای رکمانت، تمام مسئولیت گردش هوا بر عهده فن‌های پرسرعت و هوشمند خود سرور است. و دیگر قطعات فن ندارد (در رایانه‌های معمولی هر قطعه برای تهویه مطلوب خودش می‌تواند فن داشته باشد مانند کارت گرافیک، پاور و …) بنابراین قطعاتی که نیاز به خنک شدن دارند به جای اینکه فن داشته باشند، سینک آلومینیومی دارند. که این سینک با قرار گرفتن در مسیر عبور هوای ایجاد شده توسط فن‌های اصلی، عملیات خنک سازی را انجام می‌دهد. در سرورها، پردازنده‌ها فن ندارند و صرفا سینک دارند.

پره‌های  مسیردهی هوا (Air baffle)

با توجه به توضیحات بالا، در سرورها پره‌های پلاستیکی وجود دارد تا جریان هوا را دقیقا به سمت سینک‌ها و قطعاتی که گرما تولید می‌کنند، هدایت کند.

ریل (Rail kit)

در سرورهای رکمانت به جهت سهولت در نصب و بازرسی سرور برای اینکه بتوانیم همانند یک کشو آن را از داخل رک خارج کنیم، ریل های تعبیه شده است.

بازوی کابل (Cable Arm)

در زمانی که بخواهیم سرور را به صورت کشویی از داخل رک خارج کنیم، برای اینکه کابل‌ها آن قطع نشود و سرور خارج نشود، یک بازوی فلزی در پشت آن تعبیه شده است که همزمان با خارج شدن سرور باز می‌شود. و کابل‌های متصل به پشت سرور را هدایت می‌کند.

محافظ جلویی سرور (Bezel)

این قطعه برای محافظت فیزیکی و زیبایی بر روی پیشانی سرور قرار می‌گیرد. تا ضمن یکپارچه سازی ظاهر سرور با فقلی که بر روی خود دارد، جلوی خارج کردن حافظه‌های جانبی را بگیرد.

البته این تمام قطعات سخت افزاری یک سرور نیست، بلکه همانطور که گفته شد مهمترین آن‌هاست و جز مواردی است که در هنگام خرید باید آگاهانه انتخاب و نصب شود. اکنون که با ماهیت آن‌ها آشنا شدید، برای انتخاب دقیق نوع و مشخصات هر یک می‌توانید از متخصصان رهاکو مشاوره رایگان دریافت نمایید.