هر چند تمامی افراد و شخصیت های حقوقی مشغول فعالیت در ایران باید پس از ثبت شرکت خود بصورت سالیانه اقدام به دریافت دفاتر پلمپ مالیاتی نموده و مطابق آن و در زمان های تعیین شده اقدام به ارائه این دفاتر به اداره دارایی و تعیین مالیات و پرداخت آن نمایند ولیکن در بسیاری از موارد قانون گذار با ارائه لوایح قانونی برخی از شرکت ها را از کل و یا برخی موارد مالیاتی معاف اعلام نموده که باید شرکت ها در هنگام محاسبه مالیات خود این موارد را به اطلاع اداره دارایی با مستندات کامل برسانند تا موضوع معافیت مالیاتی شامل حال آنها بشود.
معافیت مالیاتی هم برای تعاونی ها و هم برای شرکت ها و موسسات غیر تجاری در نظر گرفته شده است . جدای از اینکه موسسات غیر تجاری در صورتیکه به فعالیت های خیر خواهانه و عوام پسندانه پرداخته باشند و سود و منفعتی در این راه کسب نکنند کلا از مورد مالیات معاف می باشند سایر شرکت های و تعاونی ها باید مالیات های تعیین شده مستقیم خود را پرداخت نمایند و در صورت برخورداری از معافیت می توانند از ان استفاده کنند.
معافیت های تعیین شده برای تعاونی ها و شرکت ها در حوزه های زیر مطابق مصوبه سال ۱۳۶۶ قانون مالیات های مستقیم به شرح زیر می باشد :
تمامی شرکت های فعال در حوزه کشاورزی مطابق با ماده ۸۱ قانون مالیات های مستقیم که درآمد حاصل از فعالیت آنها از طرق کشاورزی مانند خود کشاورزی ، دامداری ، دامپروری ، پرورش ماهی ، زنبور عسل و طیور ، صیادی و ماهیگیری ، نوغان داری ، احیا مراتع و جنگل ها ، باغات و باغستان ها و … از پرداخت مالیات معاف می باشند .
تمام تعاونی های متعارف و شرکت های تعاونی و سهامی عام طبق تبصره ۶ ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم ۲۵ درصد تخفیف معافیت مالیاتی از روی درآمد خود را خواهند داشت .
مطابق ماده ۱۳۲ قانون مالیات های مستقیم درآمد فعالیت های تولیدی و معدنی در واحد های تولیدی و یا معدنی بخش های خصوصی و تعاونی که پس از سال ۱۳۸۱ به این طرف مجوز بهره برداری گرفته اند از تاریخ شروع بهره برداری و یا استخراج تا ۸۰ درصد و به مدت ۴ سال از پرداخت مالیا ت موضوع ماده ۱۰۵ قانون معاف می باشند. البته این موضوع برای کلیه شرکت ها و تعاونی های نامبرده شده در مناطق کمتر توسعه یافته تا ۱۰۰ درصد قابل اجرا می باشد .
طبق تبصره ۳ ماده ۱۳۲ قانون مالیات های مستقیم تمامی اشخاص حقوقی فعال در زمینه های ایرانگردی و جهانگردی که دارای پروانه بهره برداری بوده و این پروانه را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت نموده باشند از پرداخت ۵۰ درصد مالیات متعلقه معاف می باشند .
طبق ماده ۱۳۸ قانون مالیات های مستقیم قسمتی از سود شرکت های مشمول پرداخت مالیات که به منظور توسعه و نوسازی و یا در راستای تکمیل واحد های موجود صنعتی و معدنی و یا برای ساخت واحد های جدید صنعتی و معدنی در همان سال به کار گشته شده است به شرط اینکه قبلا مجوزهای مورد نیاز برای توسعه و تکمیل واحد های صنعتی از نهاد های ذی صلاح دریافت شده باشد از ۵۰ درصد معافیت مالیاتی مذکور در ماده ۱۰۵ قانون معاف می باشند.
البته در صورت اینکه هزینه این تکمیل و نوسازی بیش از هزینه های مازاد مشمول بر مالیات ابرازی شرکت ها شود می توانند از این معافیت حداکثر تا سه سال به میزان مازاد ذکر شده و یا باقی مانده هزینه اجرای طرح بهره مند شوند .
کلیه شرکت های تعاونی و شرکت ها خصوصی که در محدوده آبریز تهران واقع شده اند و تعداد کارکنان انها حداکثر ۵۰ نفر باشد ، چنانچه تاسیسات کاری خود را به خارج از شعاع یکصد و بیست متری تهران انتقال دهند از ضوابط موجود در وزارت امور اقتصادی و دارایی بهره مند شده و از پرداخت مالیات تا ۱۰ سال معاف خواهند بود .
طبق بند ( ل) ماده ۱۳۹ قانون مالیات های مستقیم تمامی شرکت های تعاونی و خصوصی و دولتی و شبه دولتی که در امور انتشاراتی و مطبوعاتی و همچنین فرهنگی و هنری فعالیت دارند و به موجب مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت می کنند از پرداخت مالیات معاف می باشند .
مطابق تبصره ۱ ماده ۱۳۹ قانون مالیات های مستقیم کلیه موسسات غیر تجاری غیر انتفاعی و موسسات فرهنگی و هنری در خصوص تمامی درآمد های خود از راه های برگزاری سمینار های آموزشی ، دوره های آموزشی ، نشر کتاب ، نشریه های دوره ای و … به دست می آورند مشمول مالیات نخواهد شد .
صادر کنندگان محصولات حوزه کشاورزی و صنایع تبدیلی و تکمیلی مطابق بند الف ماده ۱۴۱ قانون مالیات های مستقیم کلیه درآمد های صادراتی محصولات تمام شده آنها در حوزه صنایع بخش کشاورزی مانند محصولات : زراعی ، باغی ، دام و سیور ، شیلات ، جنگل و مراتع و صنایع وابسته به آن در راستای رسیدن به هدف صادرات کالاهای غیر نفتی به خارج از کشور تا ۱۰۰ درصد از مالیات معاف خواهند بود .
مطابق ماده ۱۴۲ قانون مالیات های مستقیم کلیه شرکت های تعاونی تولیدی و اتحادیه های تولید صنایع دستی از پرداخت ۱۰۰ درصد مالیات در خصوحص درآمد حاصل از صادرات کالاهایی که بصورت ترانزیت به ایران وارد شده و بدون تغییر در ماهیت آنها مجددا صادر شده اند معاف خواهند بود .
تمامی اشخاص حقوقی طبق ماده ۴۹ برنامه سوم توسعه که اقدام به جذب نیرو از مراکز خدمات اشتغال وزارت کار و امور اجتماعی بنمایند تا سقف مالیات بر حقوق دریافتی کارکنان جدید از پرداخت مالیات معاف می باشند .
سرمایه گذارانی که در مناطق کمتر توسعه یافته سرمایه گذاری نمایند طبق ماده ۵۰ برنامه سوم توسعه از معافیت از حقوق و عوارض دولتی برخوردار خواهند شد .
طبق بند ب ماده ۱۱۳ برنامه سوم توسعه کالاها و خدمات صادر شده مشمول پرداخت مالیات نمی شوند .
طبق بند د ماده ۱۶۳ برنامه سوم توسعه تمامی هزینه های پرداخت شده اشخاص حقوقی به منظور تعمیر ، تجهیز و ساخت فضاهای مذهبی و مساجد باید توسط اداره دارایی به عنوان مالیات پذیرفته و از حساب مالیات کسر شود .
طبق ماده ۱۶۹ برنامه سوم توسعه به منظور تامین امکانات و حمایت های قانونی و اعتباری از ورزش و فعالیت های ورزشی در طول سال های اجرای برنامه سوم توسعه مبالغی که در این راستا و به این منظور برای تکمیل فضاها ، اماکن و باشگاه های ورزشی و … و به منظور کمک به سازمان تربیت بدنی پرداخت شود می تواند از هزینه های مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی کسر شود .
مطابق ماده ۱۷۵ برنامه سوم توسعه و در راستای تحقق آرمان های امام خمینی (ره) و با عنایت به تاکید رهبر معظم انقلاب هزینه هایی که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی غیر دولتی صرف تقویت و توسعه پایگاه های بسیج شود از مبلغ کل مالیات آنها کم خواهد شد و دولت هم باید یک درصد از سود ناخالص کلیه شرکت های دولتی و شرکت های تابعه و شبه دولتی و وابسته به آنها و شرکت هایی همچون شرکت ملی نفت ایران ، شرکت ملی ذوب آهن و … صرف امور بسیج نماید .
موضوع معافیت مالیاتی تبصره ۲ ماده ۱۳۲ قانون مالیات های مستقیم شامل حال شرکت های تولید فناوری اطلاعات نیز خواهد شد .
طبق تبصره ۳ ماده ۱۳۸ قانون مالیات های مستقیم کلیه اشخاص حقوقی واقع در اصفهان ، اراک ، مشهد ، تبریز ، اهواز و شیراز که کارخانه های خود را به شعاه ۱۲۰ کیلومتری شهر های اصلی و در شهرک های صنعتی قرار دهند از پرداخت ۵۰ درصد مالیت معاف خواهند بود .
طبق ماده ۱۳ قانون چگونگی اداه مناطق آزاد اقتصادی کلیه شرکت های فعال که در این مناطق راه اندازی شوند از موقع بهره برداری مشمول ۲۰ سال معافیت مالیاتی خواهند شد .
شرکت های ادغامی با شرکت های بزرگتر طبق بند الف ماده ۴۰ قانون برنامه چهارم توسعه سرمایه شرکتی که از ادغام این شرکت ها به وجود بیاید تا سقف مجموع سرمایه شرکت های ادغام شده از پرداخت مالیات معاف خواهد بود .
در نتیجه شرکت های تعاونی به شرح خدمات و فعالیت های زیر از پرداخت کل مالیات خود معاف خواهند بود :
شرکت های تعاونی مصرف مخصوص کارکنان موسسات دولتی
شرکت های تعاونی مسکن مخصوص کارکنان موسسات دولتی
شرکت های تعاونی مصرف مخصوص کارکنان موسسات غیر دولتی
شرکت های تعاونی حوزه صیادان
شرکت های تعاونی مخصوص دانشجویان
شرکت های تعاونی مربوط به دانش آموزان
شرکت های تعاونی تولیدی روستایی متشکل از افراد خود روستا
تعاونی های مصرف و مسکن مخصوص کارکنان دولتی و موسسات غیر دولتی باید منحصرا متشکل از این افراد باشد و تنها مشغول به تهیه ملزومات و مسکن برای افراد عضوی باشد که توانایی خرید خانه را نداشته و یا فاقد منزل بوده و از پس هزینه های زندگی و خرید ملزومات مورد نظر با استناد به موارد قانونی بر نیایند . در صورت محرز شدن خلاف این موضوع تعاونی متخلف محسوب خواهد شد .
همچنین اعضاء تعاونی های مسکن نباید دارای خانه بوده و به محض خانه دار شدن عضو خانه دار شده باید نسبت به سهم خود در تعاونی مالیات خود را پرداخت نماید . در شرکت های تعاونی تولیدی روستایی هم باید حتما اعضا از بین خود روستای مربوطه انتخاب شده باشند در غیر اینصورت افرادی که روستایی نباشند باید به نسبت سهم خود مالیاتشان را پرداخت نمایند .برای این منظور باید نام تمامی افراد غیر روستایی توسط هیئت مدیره ظرف مدت یک ماه به اداره دارایی ارائه شود .
استفاده از معافیت مالیاتی مشمول شرکت ها و تعاونی های مختلف خواهد شد که بهتر است قبل از ارائه دفاتر خود اطمینان حاصل نمایید که در صورت مشمول بودن بتوانید از این حق خود استفاده نمایید.
