شمارش WBC مشتمل بر دو بخش است. در بخش اول آن تعداد کل WBC (لکوسیت ها) در هر mm3 خون وریدی محیطی شمارش می شود. در بخش دوم یا بخش شمارش افتراقی، درصد هر یک از انواع لکوسیت های موجود در همان نمونه تعیین می شود. افزایش درصد هر یک از انواع لکوسیت ها را می توان به آسانی با بررسی مرفولوژی گسترده خون محیطی، یا شمارشگرهای خود کار سلولی شناسایی نمود. هرچند دامنه مقادیر طبیعی تعداد کل لکوسیت ها وسیع می باشد، اما بسیاری از بیماری ها سبب پیدایش مقادیر غیر طبیعی لکوسیت می گردند.
افزایش شمارش کل ( لکوسیتوز : شمارش WBC بیشتر از 10000 ) اغلب نشاندهنده ی عفونت، التهاب، نکروز بافتی یا نئوپلاسم لوسمیک است. تروما یا تنش های جسمی یا روانی موجب افزایش شمار WBC می گردند. در بعضی عفونت ها، به ویزه سپسیس، شمارش WBC ممکن است آن چنان افزایش یابد که به حدی مشابه سطح ان در لوسمی برسد. به چنین پدیده یی واکنش "لوکوموئید" گویند که به دنبال درمان موفقیت آمیز عفونت به سرعت فروکش می کند.
کاهش تعداد کل WBC (لکوپنی : شمارش WBC کمتر از 4000) در بسیاری از اشکال نارسایی مغز استخوان پدید می آید (به عنوان مثال در پی شیمی درمانی یا پرتودرمانی ضد نئوپلاسم، بیماری های ارتشاحی مغز استخوان، عفونت های شدید، کمبودهای تغذیه ای، بیماری های خود ایمن).
کار اصلی گلبول های سفید مبارزه با عفونت و واکنش علیه اجسام یا بافت های بیگانه می باشد. پنج نوع گلبول سفید را می توان به آسانی به سطح گسترده روتین خونی شناسایی نمود. این سلول ها به ترتیب فراوانی عبارتند از : نوتروفیل ها، لنفوسیت ها، منوسیت ها، ائوزینوفیل ها و بازوفیل ها. همه انواع گلبول های سفید همانند گلبول های قرمز از سلول ریشه یی "چند ظرفیتی" مغز استخوان سرچشمه می گیرند، اما پس از منشا گرفتن از این سلول، هر رده سلولی به طور جداگانه تمایز می یابد. سپس بالغ ترین گلبول های سفید وارد گردش خون می شوند.
گلبول های سفید را به دو دسته گرانولوسیت ها تقسیم می کنند. گرانولوسیت ها شامل نوتروفیل ها، بازوفیل ها، ائوزینوفیل ها می شوند. نوتروفیل ها دارای هسته های چند قسمتی هستند، از این رو گاهی به آنها لکوسیت های پلی مورفونوکلئر (PMNs یا پلی ها) نیز می گویند.دامنه ی طبیعی شمارش مطلق به سن، جنس و نزاد بستگی دارد. به عنوان مثال دامنه طبیعی شمارش مطلق نوتروفیل ها برای مردان افریقایی – امریکایی 1400 – 7000 سلول در میکرولیتر می باشد.
نوتروفیل ها فراوان ترین نوع گرانولوسیت ها می باشند که طی 14-7 روز تولید شده و تنها به مدت 6 ساعت در گردش خون می مانند. کار اصلی نوتروفیل فاگوسیتوز (کشتن و هضم میکروارگانیسم ها) می باشد. عفونت های حاد باکتریال و تروما موجب تحریک تولید نوتروفیل و افزایش شمارش گلبول های سفید می گردد. در صورت تحریک شدید تولید نوتروفیل، اشکال اولیه و نارس نوتروفیل ها نیز اغلب وارد گردش خون می شوند. به این شکل نارس "باند" یا "سلول های استاب" گویند. به چنین پدیده یی در تولید گلبول های سفید که نشانه وجود عفونت حاد باکتریال می باشد، "انتقال به چپ" گویند.
بازو فیل ها ( یا ماست سل ها ) و به ویزه ائوزینوفیل ها در واکنش های آلرژیک شرکت می کنند. این سلول ها قادر به فاگوسیتوز کمپلکس های آنتی ژن – آنتی بادی می باشند. با فروکش آلرژی، شمار ائوزینوفیل ها نیز کاهش می یابد. ائوزینوفیل ها و بازوفیل ها واکنشی به عفونت های ویروسی یا باکتریال نشان نمی دهند. سیتوپلاسم بازوفیل ها حاوی هپارین، هیستامین و سروتونین است. این سلول ها با نفوذ بافتی (مثلا در کهیرهای پوست) در واکنش های حساسیتی شرکت نموده و به دنبال آن موجب واکنش های التهابی می گردند. عفونت های انگلی نیز می توانند سبب تحریک تولید این سلول ها گردند.
سلول های غیر گرانولوسیتی (آگرانولوسیت ها) شامل لنفوسیت ها و منوسیت ها (که شمارش آن شامل هیستوسیت ها نیز می شود) می گردند. این سلول ها فاقد دانه های سیتوپلاسمی بوده و هسته یی منفرد، گرد و کوچک دارند. لنفوسیت ها را به دو دسته تقسیم می کنند : سلول های T (در تیموس بالغ می شوند) و سلول های B (در مغز استخوان بالغ می شوند). سلول های T عمدتا در واکنش های ایمنی نوع سلولی شرکت می کنند، در حالی که سلول های B در ایمنی هومورال (تولید آنتی بادی) مشارکت دارند. سلول های T شامل سلول های کشنده، سرکوبگر و سلول های کمکی T4 می شوند. کار اصلی لنفوسیت ها مبارزه با عفونت های مزمن باکتریال و عفونت های حاد ویروسی است. در شمارش افتراقی، سلول های T و B از یکدیگر متمایز نمی شوند و از این رو این شمارش شامل هر دو این سلول ها می شود.
منوسیت ها نیز سلول های بیگانه خواری می باشند که به همان روش نوتروفیل ها با باکتری ها مقابله می کنند. این سلول ها طی فاگوسیتوز، خون را از ذرات حاصل از نکروز و میکروارگانیسم ها پاک می سازند. منوسیت ها انترفرون تولید می کنند که نوعی محرک ایمنی درون زای بدن می باشد. منوسیت ها در مقایسه با نوتروفیل ها سریع تر ساخته می شوند و زمان طولانی تری نیز در گردش خون باقی می مانند.
WBC و شمارش افتراقی بخش روتین از شمارش کامل خون است. انجام متوالی شمارش گلبول های سفید و شمارش افتراقی نه تنها ارزش تشخیصی دارد، بلکه از نظر پیش آگهی نیز حائز اهمیت است. به عنوان مثال افزایش مداوم شمارش WBC (و به خصوص نوتروفیل ها) می تواند نشاندهنده ی وخامت فرایند عفونت (مانند آپاندیسیت) باشد. کاهش مجدد شمار WBC به محدوده طبیعی، به دنبال افزایش قبلی آن، نشانه بهبود عفونت است. کاهش شدید تعداد WBC درحدی پایین تر از دامنه طبیعی می تواند نشانگر نارسایی مغز استخوان باشد. با کاسته شدن از تعداد گلبول های سفید در بیماران تحت شیمی درمانی ممکن است منع ادامه شیمی درمانی توصیه گردد.
شمارش مطلق از حاصلضرب شمارش افتراقی (%) در تعداد کل گلبول های سفید به دست می آید. برای مثال شمارش مطلق نوتروفیل ها (ANC) برای تعیین احتمال واقعی خطر ابتلای بیمار به عفونت مفید است. ANC را از حاصلضرب تعداد WBC در درصد نوتروفیل ها و باند ها محاسبه می نمایند :
(درصد باند + درصد نوتروفیل) ANC = WBC *
چنانچه ANC کمتر از 1000 باشد بیمار را باید جهت محافظت، از دیگران جدا نمود، زیرا به شدت دچار ضعف ایمنی می باشد و در معرض خطر بالای ابتلا به عفونت قرار دارد.
برای مطالعه ادامه این مطلب بزن روی لینک زیر:
http://rahsagroup.com/Test/WBC
