در این مقاله قصد داریم اطلاعات بیشتری در مورد علت سیاه شدن روغن موتور ارائه نماییم و به این سوال پاسخ دهیم که وقتی روغن موتور تیره می شود آیا همیشه به این معنی است که زمان تعویض آن فرا رسیده است؟ در اینجا به اختصار می توان گفت سیاه شدن روغن موتور همیشه به این معنی نیست که زمان تعویض آن فرا رسیده است و عوامل متعددی وجود دارد که می تواند باعث تیره شدن روغن موتور گردد که در ادامه به آنها می پردازیم.
روغن موتور، دوده ناشی از احتراق موتور را به دلیل خاصیت پاک کنندگی جذب می کند و سیاه می شود.
پس اگر بعد از مدتی روغن موتور خودرو شما تغییر رنگ نداد و سیاه نشد نگران شوید و در اسرع وقت آن را تعویض کنید.
چرا که دوده بر روی قطعات متحرک موتور رسوب کرده و باعث روغن سوزی، ساییدگی قطعات و لطمه به موتور می شود.
روغن از زمان شروع به کار موتور در معرض اکسیده شدن و تجزیه حرارتی قرار می گیرد و مواد افزودنی آن مانند پاک کننده ها نیز مصرف و در مرور زمان قدرت روان کاری و پاک کننده گی و جذب ناخالصی ان کاهش میابد.
– چرخه های حرارتی گرم و سرد شدن روغن موتور به طور نرمال، می تواند یکی از عوامل تیره شدن روغن موتور باشد.
جهت روشن شدن این موضوع بهتر است مثالی بزنیم، صبحگاهان هنگام رانندگی به سمت محل کار، موتور خودرو شما بعد از مدتی به دمای نرمال کارکرد موتور می رسد (معمولاً 90 درجه سانتیگراد تا 104 درجه سانتیگراد) و درنتیجه روغن موتور گرم می شود و در زمان پارک خودرو در مقصد، در حالیکه خودرو شما در پارکینگ قرار دارد، روغن به تدریج خنک می گردد و در زمان بازگشت به خانه روغن موتور دوباره در هنگام رانندگی در طول مسیر به سمت خانه، در معرض گرمای موتور قرار گرفته و گرم می شود و این روند هر روز تکرار می گردد و در طی این روند، با هر بار گرم شدن روغن موتور پدیده اکسیداسیون روغن موتور روی می دهد و حرارت زیاد موتور هم واکنش اکسیداسیون روغن موتور را تسریع می کند که در نتیجه رنگ روغن موتور تیره می شود. پدیده اکسیداسیون زمانی اتفاق می‌افتد که مولکول‌های اکسیژن با مولکول‌های روغن واکنش می‌کنند و باعث تجزیه شیمیایی بخشی از روغن می‌شوند، درست همانطور که اکسیژن هوا باعث قهوه‌ای شدن یک سیب بریده شده و یا زنگ‌زدگی قطعات آهنی می‌شود.
– برخی از مواد افزودنی موجود در روغن موتور در برابر گرما بیشتر مستعد تیره شدن هستند و تغییر رنگ این مواد افزودنی بدون آنکه اثر مخرب جدی داشته باشند می تواند باعث تیره شدن رنگ روغن موتور در کوتاه مدت شود.
همچنین لازم به ذکر است، مواد افزودتی موجود در فورمولاسیون روغن موتور، خاصیت شویندگی و پخش کنندگی آلودگی ها را دارند و در واقع باعث پاک شدن آلودگی ها از سطوح داخلی موتور و هدایت آلودگی های روغن به سمت فیلتر روغن می گردند که این عملکرد مواد افزودنی، باعث تمیز شدن موتور و حمل ذرات آلودگی ها به سمت فیلتر روغن می گردد. فیلتر های جدید روغن موتور، بخشی از ذرات دوده معلق در روغن موتور را که به هم چسبیده اند و ذرات بزرگتری با ابعاد بیش از دو میکرون را تشکیل میدهند، جذب و فیلتر می نماید ولی ذرات دوده با قطر کمتر از دو میکرون همچنان در روغن موتور باقی می مانند و باعث تیرگی رنگ روغن موتور می شوند.
– روغن موتور در مسیر جریان خود در درون موتور با هر چیزی که در این مسیر وجود دارد و از جمله رسوباتی که از قبل روی قطعات داخلی موتور تشکیل شده است، در تماس قرار می گیرد.
و از آنجایی که رسوبات کربن سیاه رنگ هستند، مدت زمان زیادی طول نمی کشد که رنگ روغن بدلیل ورود این ذرات رسوب سیاه رنگ به روغن، به سمت تیره شدن می رود.
– بیشتر مردم گمان دارند تشکیل دوده، بیشتر در موتورهای دیزلی اتفاق می افتد، اما واقعیت این است که موتورهای بنزینی نیز در صورتیکه درست تنظیم نگردند، در زمان احتراق بنزین می توانند دوده تولید کنند.
و به ویژه موتورهای با سیستم سوخت تزریق مستقیم بنزین. دوده محصول جانبی احتراق ناقص است و از آنجایی که ابعاد ذرات دوده کمتر از یک میکرون می باشد، باعث سایش جدی قطعات موتور نمی شوند (برای مقایسه می توان اشاره نمود که قطر موی انسان تقریباً 70 میکرون است).
خیر! این تصور که سیاه شدن روغن نشانه خراب شدن و یا کیفیت بد آن است تصور اشتباهی است که در بین مصرف کنندگان رایج شده است.
چنانچه پس از مدتی کارکرد رنگ روغن تغییری نکند یا اصطلاحا سیاه نشود این موضوع می تواند نشان دهنده نامرغوب بودن روغن باشد.
با پیشرفت تکنولوژی ساخت موتورها، شرایط کارکرد موتور از لحاظ افزایش دور، نسبت تراکم بالا، دمای احتراق بیشتر، فشار زیادتر به یاتاقان های ثابت و متحرک بیشتر شده است.
لذا در این راستا سازندگان روغن موتور را براین داشته است تا روغن هایی متناسب با تکنولوژی موتورها یا زمان تعویض بیشتر تولید نمایند.
امروزه با توجه به استاندارد های زیست محیطی، تبخیر و کاهش سطح روغن موتور محدود شده است و سرریز روغن به منظور تامین کسری روغن موتور کاهش یافته است.
از آنجا که در بازار انواع روغن ها با درجات و کیفیت های مختلف موجود می باشد، پیشنهاد می شود با رجوع به دستور العمل کارخانه سازنده خودرو، نسبت به استفاده از روغن توصیه شده و تعویض به موقع آن با توجه به نکات بیان شده، اقدام نمایید.
انتخاب روغن مناسب، تضمین کننده عمر طولانی و راندمان بالای موتور برای انتخاب یک روغن موتور خوب، عوامل و پارامترهای مختلفی باید مدنظر قرار گیرد.
یک روغن موتور مرغوب، دارای گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار پایین بوده و توانایی روانکاری بخش های مختلف و قطعات متحرک موتور را دارا است.
با توجه به توضیحات فوق می توان نتیجه گرفت که تیره شدن رنگ روغن الزاما به منزله فرا رسیدن زمان تعویض روغن نیست. با وجود این از دیر باز، اغلب مردم گمان می کنند که تیره شدن رنگ روغن موتور همیشه نشانه فرسوده شده یا اشباع شدن بیش از حد روغن موتور از آلاینده ها است، در صورتیکه همانطور که در بالا توضیح داده شد، تغییر رنگ روغن موتور می تواند ناشی از عواملی نظیر سیکل طبیعی گرم و سرد شدن روغن موتور و یا ذرات دوده موجود در سیستم باشد.
اگر موتور دیزل شما مجهز به سیستم چرخش مجدد گاز اگزوز (EGR) باشد، دوده موجود در اگزوز مجدداً به مبادی ورودی موتور خودرو هدایت می شود و به عبارت دیگر ذرات دوده دائماً به محفظه احتراق موتور بازگردانده می شود و سپس راه خود را به روغن موتور باز می کنند. فیلتر روغن معمولا می تواند ذرات آلاینده با اندازه 20 میکرون و بزرگتر را حذف کند و فیلتر تکمیلی مرحله دوم نیز می تواند ذرات آلودگی با ابعاد تا 2 میکرون را به هم طور موثر حذف کند، ولی در نهایت این مجموعه فیلترها قادر نخواهند بود ذرات دوده با ابعاد کوچکتر از 2 میکرون را جذب و فیلتر کنند و این ذرات کوچک دوده با ابعاد کمتر از 2 میکرون می توانند رنگ روغن را تیره نمایند.
مطمئن ترین راه جهت تعیین این موضوع که آیا روغن موتور به پایان عمر خود رسیده است یا خیر نمونه گیری از روغن و انجام آنالیز شیمیایی روغن در یک آزمایشگاه معتبر است. آنالیز شیمیایی یک نمونه روغن، وضعیت روغن، میزان وجود آلاینده ها در روغن و میزان رقیق شدن روغن در اثر نشت سوخت به داخل آن را نشان می دهد و در نهایت وضعیت کیفیت روغن مشخص می گردد. اگر آزمایشگاهی برای انجام آنالیز روغن در دسترس نباشد، توصیه می شود در مسافت های طولانی بر اساس توصیه سازنده خودرو که در دفترچه راهنمای خودرو درج شده است، نسبت به تعویض روغن برحسب کیلومتر طی شده خودرو اقدام نمود.
نتیجه: کارشناسان توصیه می نمایند، صرفا به بازدید چشمی روغن موتور جهت تشخیص وضعیت روغن موتور اکتفا نشود زیرا این رویکرد می تواند به دور ریختن زود هنگام روغن موتور و افزایش هزینه ها منجر شود.
