اصول حسابداری مجموعه‌ای از قواعد و استانداردهای کلی است که به عنوان پایه و اساس انجام عملیات حسابداری در نظر گرفته می‌شوند. این اصول به حسابداران کمک می‌کنند تا اطلاعات مالی را به شیوه‌ای منظم، دقیق و قابل اعتماد ثبت و گزارش کنند. در ادامه به مهم‌ترین اصول حسابداری اشاره می‌شود:
بر اساس این اصل، دارایی‌ها باید به‌صورت تاریخی و بر اساس هزینه‌ای که برای کسب آن‌ها پرداخت شده است، در دفاتر حسابداری ثبت شوند. این اصل باعث می‌شود اطلاعات مالی بر اساس واقعیت‌های عینی و قابل اثبات ارائه شوند.
مثال: اگر شرکتی یک ساختمان به مبلغ ۱ میلیارد تومان خریداری کند، این ساختمان باید به ارزش ۱ میلیارد تومان در دفاتر ثبت شود، حتی اگر ارزش بازار آن بیشتر یا کمتر باشد.
این اصل بیان می‌کند که هزینه‌ها باید در همان دوره‌ای که درآمدهای مرتبط با آن‌ها شناسایی می‌شوند، ثبت شوند. این اصل به ایجاد ارتباط منطقی بین درآمدها و هزینه‌ها کمک می‌کند و سودآوری واقعی یک دوره را نشان می‌دهد.
مثال: اگر شرکتی در یک دوره فروش انجام دهد، هزینه‌های مرتبط با آن فروش (مانند هزینه تولید یا حمل و نقل) باید در همان دوره ثبت شوند.
بر اساس این اصل، درآمد باید زمانی شناسایی شود که تحقق یافته باشد، یعنی کالا یا خدمات به مشتری تحویل داده شده و دریافت وجه آن قطعی باشد. این اصل از ثبت درآمدهای احتمالی یا غیرواقعی جلوگیری می‌کند.
مثال: اگر شرکتی کالایی را به صورت نسیه بفروشد، درآمد حاصل از فروش باید در زمان تحویل کالا ثبت شود، نه زمانی که وجه آن دریافت می‌شود.
این اصل بیان می‌کند که تمام اطلاعات مالی مربوط و مهم باید به طور کامل و شفاف در گزارش‌های مالی افشا شوند. این کار به کاربران گزارش‌های مالی (مانند سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان) کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند.
مثال: اگر شرکتی قرارداد مهمی منعقد کرده یا ریسک مالی قابل توجهی دارد، این اطلاعات باید در گزارش‌های مالی ذکر شود.
بر اساس این اصل، روش‌ها و رویه‌های حسابداری باید در طول زمان ثابت باشند تا امکان مقایسه گزارش‌های مالی در دوره‌های مختلف فراهم شود. اگر تغییری در روش‌ها ایجاد شود، باید دلایل آن توضیح داده شود.
مثال: اگر شرکتی از روش خاصی برای محاسبه استهلاک استفاده می‌کند، باید در دوره‌های بعدی نیز از همان روش استفاده کند، مگر اینکه دلیل موجهی برای تغییر وجود داشته باشد.
این اصل بیان می‌کند که در شرایط عدم اطمینان، حسابداران باید رویکرد محافظه‌کارانه داشته باشند. به این معنا که درآمدها و دارایی‌ها نباید بیش از حد برآورد شوند، در حالی که هزینه‌ها و بدهی‌ها نباید کمتر از واقع برآورد شوند.
مثال: اگر شرکتی در مورد وصول مطالبات خود شک دارد، باید ذخیره‌ای برای مطالبات مشکوک‌الوصول ایجاد کند.
بر اساس این اصل، اطلاعاتی که تأثیر قابل توجهی بر تصمیمات کاربران گزارش‌های مالی دارند، باید افشا شوند. اطلاعات کم‌اهمیت نیازی به افشا ندارند.
مثال: اگر اشتباهی در ثبت یک هزینه کوچک رخ دهد، ممکن است نیازی به اصلاح آن نباشد، زیرا تأثیر قابل توجهی بر گزارش‌های مالی ندارد.
این اصل بیان می‌کند که تمام معاملات مالی باید بر اساس یک واحد پولی مشترک (مانند ریال، دلار یا یورو) ثبت و گزارش شوند. این اصل باعث می‌شود اطلاعات مالی قابل مقایسه و اندازه‌گیری باشند.
مثال: تمام معاملات یک شرکت ایرانی باید بر اساس ریال ثبت شوند، حتی اگر برخی از معاملات به دلار انجام شده باشند.
بر اساس این اصل، فعالیت‌های مالی یک سازمان باید در دوره‌های زمانی مشخص (مانند ماهانه، سه‌ماهه یا سالانه) گزارش شوند. این اصل به ایجاد چارچوبی برای گزارش‌دهی منظم کمک می‌کند.
مثال: شرکت‌ها موظفند گزارش‌های مالی سالانه خود را به سازمان‌های مربوطه ارائه دهند.
این اصل بیان می‌کند که اطلاعات مالی باید قابل اعتماد و مبتنی بر شواهد عینی باشند. اطلاعاتی که بر اساس حدس و گمان یا تخمین‌های غیرواقعی باشند، نباید در گزارش‌های مالی گنجانده شوند.
مثال: ثبت درآمد باید بر اساس اسناد و مدارک معتبر مانند فاکتور فروش انجام شود.
اصول حسابداری به عنوان چارچوبی برای انجام عملیات حسابداری و تهیه گزارش‌های مالی عمل می‌کنند. رعایت این اصول باعث می‌شود اطلاعات مالی دقیق، قابل اعتماد و قابل مقایسه باشند و به تصمیم‌گیری‌های مالی کمک کنند. این اصول در سراسر جهان پذیرفته شده‌اند و پایه‌ای برای استانداردهای حسابداری بین‌المللی (IFRS) و اصول پذیرفته شده حسابداری (GAAP) هستند.
