این آزمایش به عنوان دقیق ترین روش با دقت 99/99 درصد با مطالعه ژنتیک هر فرد و مقایسه آن با ژنتیک افراد دیگر امکان شناسایی رابطه بین آنها را ممکن می سازد مانند رابطه ی بین پدر بیولوژیک و فرزند (تحت عنوان Paternity test یا ابوت شناخته می شود)، رابطه مادر بیولوژیک و فرزند (تحت عنوان Maternity test شناخته می شود)، رابطه خواهرها و برادرها، رابطه عموها و عمه ها، رابطه پدر بزرگ و مادربزرگ با نوه ها و ...
آزمایشگاه ژنتیک DNA افراد را که از پدر و مادر خود به ارث می برند توالی یابی میکند و با بررسی یکسری نواحی مشخص روی کروموزوم ها ارتباط نسبی بین افراد را اثبات یا رد میکند.
نمونه گیری DNA می تواند از داخل دهان، خون یا از جنین انجام شود.
این آزمایش با آزمایش "تبار شناسی ژنتیکی" متفاوت است. در تبار شناسی به طور کلی تبار یا ریشه ی اجدادی افراد مشخص می شود، در حالی که در این آزمایش به طور اختصاصی رابطه ی بین دو فرد تعیین می شود.
تعیین هویت به طور کلی با یکی از سه هدف زیر درخواست می گردد:
اهداف حقوقی: توسط نهاد دولتی درخواست می شود مانند پزشکي قانوني، پليس جنايي، مهاجرت
رفع عدم قطعیت و ابهام از هویت فرد
اهداف پزشکی: تأیید هویت افراد به منظور تأیید داشتن بیماری ژنتیکی شایع در خانواده
مثال هایی از درخواست تعیین هویت:
تأیید رابطه والد- فرزندی (در مورد فرزندی که والدش فوت کرده است از اقوام مرتبط با والد مانند عمو و عمه و خاله و دایی و پدربزرگ و مادربزرگ نمونه گیری میشود)
بررسی نمونه های جمع آوری شده از صحنه های جرم
جستجوی افراد گمشده خانواده
تشخیص و تفکیک دوقلوهای همسان در موارد حقوقی، پزشکی یا تعیین هویت (در دوقلو های همسان هم تفاوت هایی در DNA آنها وجود دارد)
اثبات جابجایی نوزاد پس از تولد
اثبات کودک ربایی
تشخیص هویت از روی آثار باقیمانده از بدن اجساد در سوانحی نظیر سیل و زلزله، آتش سوزیها، سوانح هوایی و زمینی، جنگ ها و ...
افزودن نام والدین به شناسنامه فرزند
رسیدگی به مسائل در طول پرونده های قضایی مربوط به حمایت از کودک، حضانت کودک، مزایای تامین اجتماعی یا حقوق ملاقات والدین
ایجاد تابعیت برای فرزند متولد شده در خارج از کشور
اخذ ویزای مهاجرتی
کمک به کودک برای دسترسی به برخی مزایای دولتی
روشن شدن مسائل ارث
تایید اینکه شخصی والد ژنتیکی کودک نیست
کمک به کودک برای شناخت والدین ژنتیکی و اصل و نسب خود
جمع آوری اطلاعات در مورد سابقه پزشکی خانوادگی کودک
رفع کنجکاوی، کسب اطمینان یا ایجاد آرامش در مورد روابط ژنتیکی
شناسایی روابط خویشاوندی به منظور اطمینان از به ارث بردن یک بیماری ژنتیکی شایع در خانواده
آزمایش خون: نمونه خون از افراد مورد آزمایش گرفته می شود.
سواپ دهانی یا گونه: یک اپلیکاتور یا سواپ پنبه ای در قسمت داخلی گونه در دهان کشیده می شود و سلول های برداشته شده داخل لوله آزمایش جمع آوری می شود. از آنجایی که DNA افراد در سلولهای روی گونهها و سلولهای خونی یکسان است، این روش هم به اندازه آزمایش خون دقیق است.
نمونه گیری از جنین:
تست غیرتهاجمی تعیین پدر قبل از تولد (NIPP: Non-Invasive Prenatal Paternity Test): این آزمایش DNA جنین موجود در خون زن باردار در سه ماهه اول بارداری را تجزیه و تحلیل می کند و با نمونه DNA سلول های پدر بالقوه مقایسه می شود. این تست خطری برای مادر و سقط جنین ندارد. در برخی موارد، نتایج NIPPT ممکن است نیاز به تأیید با روشهای دیگری مانند آزمایش DNA مستقیم جنین داشته باشد تا دقت و قطعیت بیشتری حاصل شود.
نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS): بین هفته 10 تا 13 بارداری نمونه کوچکی از بافت جفت برداشته می شود. آزمایشگاه DNA جنین را با DNA مادر و پدر بالقوه مقایسه می کند. این روش با خطر جزئی سقط جنین همراه است.
آمنیوسنتز: بین هفته های 15-20 بارداری مقدار کمی مایع آمنیوتیک ار داخل رحم خارج می شود. DNA نمونه مایع با DNA مادر و پدر بالقوه مقایسه می شود. این آزمایش اندکی خطر سقط جنین را افزایش می دهد.
مدارک لازم جهت انجام آزمایش چه مواردی هستند؟
مدارک شناسایی معتبر
سند ازدواج، صیغه نامه یا طلاق نامه
دستور مقام قضایی (در صورتی که درخواست از طرف نهاد دولتی باشد.)
امضای رضایت نامه از طرف افراد واجد شرایط یا والدین یا وکیل حقوقی افراد
نحوه ی بررسی نمونه ها در آزمایشگاه به چه صورت است؟
در بررسی نمونه، DNA پدر یا مادر فرضی (یا هر شخص اولی) با نمونه فرزند (یا هر شخص دومی) مقایسه میشود. پس از توالی یابی DNA این مقایسه توسط چندین مارکر ژنتیکی انجام میگیرد. هنگام مقایسه بین مارکرها اگر فرزند حتی در یک ناحیه با پدر یا مادر فرضی تفاوت داشته باشد، رابطه خویشاوندی تأیید نمی شود.
بررسی این مارکرها که با PCR انجام می شود؛ عبارتند از:
بررسی SNP (Single Nucleotide Polymorphism)الگوهای تک نوکلئوتیدی که مختص هر فرد بوده و از پدر و مادر به ارث میبرد.
بررسی توالی های تکراری DNA به نام STR (Short tandem Repeat)
تعداد این تکرارها در نواحی اینترون (غیر کد شونده) ژن در افراد مختلف متفاوت است و این تفاوت می تواند به عنوان مبنای تمیز و تشخیص DNA افراد مختلف به کار گرفته شود. از آنجاکه هر فرد نیمی از ژن های خود را از پدر و نیم دیگر را از مادر دریافت می کند بنابراین تکرار این توالی ها در فرزند مشابه والدین است. در برخی موارد، DNA کودک با DNA هر دو والدین ژنتیکی مقایسه می شود تا دقت بیشتری در نتایج آزمایش ارائه شود.
برای این منظور حداقل 15 تا 16 مارکر مورد مقایسه قرار میگیرند.
روش های با قدرت تشخیص کمتری هم هستند که عبارتند از:
بررسی ميتوکندري: اندامک داخل سلولي و داراي ماده ژنتيکي است ولي توارث مادري دارد و از مادر به فرزندان (چه دختر و چه پسر) به ارث ميرسد. اگر افراد داراي مادر مشترک يا جد مادري مشترک باشند داراي علايم يکساني بر روي ميتوکندري خود خواهند بود.
بررسی STR هاي کروموزوم Y: کروموزوم Y در مردان وجود دارد و فقط از پدر به پسران منتقل مي شود. لذا از اين روش مي توان قرابت افراد ذکور يا مردان خانواده را مشخص کرد. مثلا رابطه عموزادگي و امثالهم
چه زمانی نتایج آزمایش تعیین هویت آماده می شود؟
آماده سازی و تجزیه و تحلیل نتایج معمولا 3-5 روز کاری و در موارد پیچیده تر 3-4 هفته زمان میبرد.
تفسیر نتایج به چه صورت است؟
احتمال "صفر" به معنی نبود هیچگونه قرابت بین دو فرد است و احتمال 99.99 یا بالاتر به معنی تأیید قرابت بین دو فرد مورد آزمایش است.
