هر آنچه لازم است در مورد کبد چرب بدانید

کبد چرب به استئاتوز کبدی نیز معروف است. این عارضه زمانی اتفاق می افتد که چربی در کبد جمع می شود. داشتن مقادیر کمی چربی در کبد طبیعی است، اما مقادیر بیش از حد آن می تواند به یک عارضه سلامتی تبدیل شود.کبد دومین اندام بزرگ بدن ماست. این اندام به فرآوری مواد مغذی از مواد غذایی و نوشیدنی کمک می کند و مواد مضر خون را فیلتر می کند.چربی زیاد در کبد باعث التهاب کبد می شود، اتفاقی که می تواند به کبد آسیب برساند و جای زخم (اِسکار) ایجاد کند.

این جای زخم در موارد شدید می تواند منجر به نارسایی کبد شود.هنگامی که کبد چرب در فردی ایجاد شود که الکل زیادی می نوشد، تحت عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شناخته می شود.کبد چرب در کسی که الکل زیادی نمی نوشد تحت عنوان بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) شناخته می شود. مطابق اظهارات محققان در مجله جهانی گوارش، NAFLD بین 25 تا 30 درصد از مردم ایالات متحده و اروپا را تحت تأثیر قرار می دهد.

علائم کبد چرب

کبد چرب در بسیاری از موارد علائم قابل توجهی ایجاد نمی کند. با این حال ممکن است در فرد مبتلا به کبد چرب احساس خستگی به وجود آید یا در سمت راست بالای شکم خود احساس ناراحتی یا درد کند.

برخی از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب دچار عوارضی از جمله اسکار کبدی می شوند. اسکار کبد تحت عنوان فیبروز کبدی نیز شناخته می شود. اگر فردی به فیبروز شدید کبدی مبتلا شود، این وضعیت تحت عنوان سیروز شناخته می شود.

سیروز ممکن است علائمی مانند موارد زیر ایجاد کند:

• فقدان اشتها

• کاهش وزن

• ضعف

• خستگی

• خون دماغ شدن

• خارش پوست

• زردی در پوست و چشم

• خوشه هایی از رگهای خونی زیر پوستی شبکه-مانند

• درد شکم

• تورم شکم

• تورم پاها

• بزرگ شدن پستان در مردان

• گیجی

دلایل کبد چرب

کبد چرب زمانی ایجاد می شود که بدن چربی زیادی تولید کند یا به اندازه کافی چربی را متابولیزه نکند. در این حالات چربی اضافی در سلولهای کبدی ذخیره می شود و اینجاست که چربی در کبد تجمع یافته و باعث بیماری کبد چرب می شود.این تجمع چربی می تواند در اثر علل مختلفی ایجاد شود.به عنوان مثال، نوشیدن بیش از حد الکل می تواند باعث بیماری کبد چرب الکلی شود. این حالت اولین مرحله از بیماری کبدی مرتبط با الکل است.

علت بیماری کبد چرب در افرادی که زیاد الکل نمی نوشند کمتر شناخته شده است، با این حال یکی یا چند مورد از عوامل زیر ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند:

• چاقی

• قند خون بالا

• مقاومت به انسولین

• وجود مقادیر بالای چربی - به ویژه تری گلیسیرید - در خون

علل کمتر شایع بروز این بیماری عبارتند از:

• بارداری

• کاهش سریع وزن

• برخی از انواع عفونت ها، مانند هپاتیت C

• عوارض جانبی برخی از داروها مانند متوترکسات (Trexall)، تاموکسیفن (Nolvadex)، آمیودورون (Pacerone) و والپروئیک اسید (Depakote)

• قرار گرفتن در معرض سموم خاص

همچنین ممکن است برخی ژن ها خطر ابتلا به کبد چرب را افزایش دهند.

تشخیص کبد چرب

پزشک برای تشخیص احتمال ابتلای شما به کبد چرب سابقه پزشکیتان را ثبت می کند، یک معاینه بدنی از شما به عمل می آورد و یک یا چند آزمایش را تجویز می کند.

سابقه پزشکی

اگر پزشک شما مشکوک به کبد چرب شود، احتمالاً از شما س سوالاتی در رابطه با موارد زیر خواهد پرسید:

• سابقه پزشکی خانوادگی شما، شامل هرگونه سابقه بیماری کبدی

• مصرف الکل و سایر عادت های زندگی شما

• هرگونه عارضه پزشکی ای که ممکن است داشته باشید

• هر گونه دارویی که ممکن است مصرف کنید

• تغییرات اخیر در وضعیت سلامتی شما

در صورتی که اخیرا خستگی، از دست دادن اشتها یا علائم توضیح ناپذیر دیگری را تجربه کرده اید، آنها را به پزشک خود اطلاع دهید.

معاینه بدنی

پزشک ممکن است برای بررسی التهاب کبد، شکم شما را مالش یا فشار دهد. اگر کبد شما بزرگ شده باشد، پزشک ممکن است از این طریق بتواند آن را احساس کند.با این حال ممکن است کبد شما ملتهب شود بدون آنکه حجیم شده باشد. پزشک شما ممکن است نتواند از راه معاینه بدنی تشخیص دهد که کبد شما ملتهب است.

آزمایش خون

در بسیاری از موارد تشخیص بیماری کبد چرب پس از ملاحظه بالا رفتن سطح آنزیم های کبدی موجود در خون طی آزمایش خون صورت می پذیرد. به عنوان مثال، پزشک شما ممکن است آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آزمایش آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را برای بررسی وضعیت آنزیم های کبدی تجویز کند.آزمایش این آنزیم ها ممکن است در صورت بروز علائم یا نشانه های بیماری کبدی - یا صرفا به عنوان بخشی از آزمایشات معمول خون - توصیه شود.

افزایش آنزیم های کبدی نشانه التهاب کبد است. بیماری کبد چرب یکی از عوامل احتمالی التهاب کبد است، اما تنها عامل ممکن برای بروز چنین عارضه ای نیست.در صورت مثبت بودن آزمایش آنزیم های کبدی، پزشک احتمالاً آزمایش های دیگری را برای شناسایی علت التهاب تجویز می کند.

بررسی های مربوط به تصویربرداری

پزشک شما ممکن است از یک یا چند آزمایش تصویربرداری زیر برای بررسی چربی اضافی یا سایر مشکلات کبدی استفاده کند:

• معاینه سونوگرافی

• سی تی اسکن

• اسکن ام آرآی

پزشک همچنین ممکن است یک آزمایش موسوم به الاستوگرافی گذرای تحت کنترل ارتعاش (VCTE ، FibroScan) تجویز کند. این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه گیری سفتی کبد استفاده می کند. این تست می تواند به بررسی جای زخم (اِسکار) احتمالی در کبد کمک کند.

نمونه برداری (بیوپسی) از کبد

نمونه برداری از کبد بهترین روش برای تعیین وخامت بیماری کبد در نظر گرفته می شود.پزشک در طی بیوپسی کبد یک سوزن را در کبد فرو می کند و یک قطعه از بافت کبدی را برای بررسی خارج می کند. تیم پزشکی طی این نمونه برداری به شما بی حسی موضعی می دهند تا درد را کاهش دهند.این آزمایش می تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید که آیا به بیماری کبد چرب و همچنین اسکارهای کبدی مبتلا هستید یا خیر.

درمان کبد چرب

در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان بیماری کبد چرب تایید نشده است. برای تولید و آزمایش داروها برای درمان این بیماری تحقیقات بیشتری لازم است.در بسیاری از موارد، تغییر سبک زندگی می تواند به معکوس کردن روند بیماری کبد چرب کمک کند. به عنوان مثال پزشک ممکن است به شما موارد زیر را توصیه کند:

• محدود کردن یا اجتناب از مصرف الکل

• اقدام برای کاهش وزن

• ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی

پزشک ممکن است در صورت بروز عوارض، اقدامات بیشتری را توصیه کند. به عنوان مثال برای درمان سیروز ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

• تغییر سبک زندگی

• مصرف برخی داروها

• عمل جراحی

سیروز می تواند منجر به نارسایی کبدی شود. اگر به نارسایی کبدی مبتلا شوید، ممکن است به پیوند کبد نیاز پیدا کنید.

درمانهای خانگی

تغییر شیوه زندگی اولین اقدام درمانی برای بیماری کبد چرب است. بسته به شرایط و عادات زندگی شما، ممکن است موارد زیر به شما کمک کنند:

• کاهش وزن

• کاهش مصرف الکل

• اتخاذ یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی که کالری اضافی، چربی اشباع شده و چربی های ترانس کمی داشته باشند

• انجام ورزش در بیشتر روزهای هفته حداقل به مدت 30 دقیقه

برخی شواهد نشان می دهد که مکمل های ویتامین E ممکن است به جلوگیری یا درمان آسیب کبدی ناشی از بیماری کبد چرب کمک کند. با این حال برای اثبات این گفته تحقیقات بیشتری لازم است. همچنین لازم به ذکر است که در ارتباط با مصرف بیش از حد ویتامین E برخی خطرات برای سلامتی امکان پذیر است.

همیشه قبل از شروع به مصرف یک مکمل جدید یا داروی طبیعی با پزشک خود مشورت کنید. برخی از مکمل ها یا داروهای طبیعی ممکن است کبد شما را تحت فشار قرار دهند یا با داروهایی که مصرف می کنید تداخل ایجاد کنند.

رژیم غذایی برای بیماری کبد چرب

اگر به بیماری کبد چرب مبتلا هستید، ممکن است پزشکتان شما را تشویق کند که رژیم غذایی خود را برای کمک به درمان بیماری و کاهش خطر عوارض آن تنظیم کنید. به عنوان مثال پزشک ممکن است به شما توصیه کنند موارد زیر را رعایت کنید:

• اتخاذ نوعی رژیم غذایی که سرشار از گیاه باشد، از جمله سرشار از میوه، سبزیجات، حبوبات و غلات درسته.

• محدود کردن مصرف کربوهیدراتهای فرآوری شده مانند شیرینیجات، برنج سفید، نان سفید، و سایر غلات فرآوری شده

• محدود کردن مصرف چربی های اشباع شده که در گوشت قرمز و بسیاری از محصولات حیوانی وجود دارد

• خودداری.از مصرف چربی های ترانس که در بسیاری از غذاهای میان وعده ای فرآوری شده وجود دارد

• خودداری از مصرف الکل

پزشک ممکن است شما را تشویق کند که برای کاهش وزن کالری رژیم خود را کاهش دهید.

انواع بیماری کبد چرب

دو نوع بیماری کبد چرب وجود دارد: غیرالکلی و الکلی.

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) شامل کبد چرب غیرالکلی ساده، استئو هپاتیت غیر الکلی (NASH) و کبد چرب حاد بارداری (AFLP) است.

بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شامل AFLD ساده و استئو هپاتیت الکلی (ASH) است.

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)

بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) هنگامی رخ می دهد که در کبد افرادی که الکل زیادی نمی نوشند چربی جمع شود.

اگر چربی اضافی در کبد دارید و سابقه مصرف زیاد الکل ندارید، پزشک ممکن است شما را مبتلا به NAFLD تشخیص دهد.

اگر همراه با تجمع چربی هیچ التهاب یا عارضه دیگری وجود نداشته باشد، این بیماری به عنوان کبد چرب غیرالکلی ساده شناخته می شود.

استئو هپاتیت غیرالکلی (NASH)

استئو هپاتیت غیرالکلی (NASH) نوعی NAFLD است. این عارضه زمانی است که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب کبد همراه باشد.

اگر چربی اضافی در کبد داشته باشید، کبد شما ملتهب نباشد و سابقه استفاده از الکل زیاد ندارید، ممکن است پزشک شما را مبتلا به NASH تشخیص دهد.

در صورت عدم درمان، NASH می تواند باعث ایجاد زخم در کبد شود. این امر در موارد شدید می تواند منجر به سیروز و نارسایی کبدی شود.

کبد چرب حاد بارداری (AFLP)

کبد چرب حاد بارداری (AFLP) یک عارضه نادر اما جدی دوران بارداری است. علت دقیق آن هنوز مشخص نیست.

وقتی AFLP رخ دهد، معمولاً در سه ماهه سوم بارداری علائم خود را ظاهر می کند. در صورت عدم درمان، AFLP خطرات جدی برای سلامتی مادر و نوزاد در حال رشد به وجود می آورد.

اگر مبتلا به AFLP باشید، پزشک از شما خواهد خواست که کودکتان را در اسرع وقت به دنیا آورید. ممکن است لازم شود تا چندین روز پس از زایمان کماکان از مراقبت های بعدی برخوردار شوید.

در AFLP، سلامت کبد شما احتمالاً طی چند هفته پس از زایمان به حالت طبیعی برمی گردد.

بیماری کبد چرب الکلی (ALFD)

نوشیدن زیاد الکل به کبد آسیب می رساند. هنگامی که زیاد الکل بنوشید، کبد نمی تواند چربی را به خوبی تجزیه کند. این امر می تواند باعث تجمع چربی شود که به کبد چرب الکلی معروف است.

بیماری کبد چرب الکلی (ALFD) اولین مرحله از بیماری کبدی مرتبط با الکل است.

اگر همراه با تجمع چربی هیچ التهاب یا عارضه دیگری وجود نداشته باشد، این بیماری به عنوان کبد چرب الکلی ساده شناخته می شود.

استئو هپاتیت الکلی (ASH)

استئو هپاتیت الکلی (ASH) نوعی AFLD است و زمانی اتفاق می افتد که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب کبد همراه باشد. این حالت نیز تحت عنوان هپاتیت الکلی شناخته می شود.

اگر چربی اضافی در کبد دارید، کبد شما ملتهب است و مقدار زیادی الکل می نوشید، ممکن است پزشک شما را مبتلا به ASH تشخیص دهد.

اگر ASH به خوبی درمان نشود، می تواند باعث ایجاد زخم در کبد شود. اسکار شدید کبد تحت عنوان سیروز شناخته می شود. سیروز می تواند منجر به نارسایی کبد شود.

برای درمان کبد چرب الکلی، پرهیز از مصرف الکل مهم است. اگر به الکل معتادید یا به سوء مصرف الکل مبتلا هستید، ممکن است پزشکتان مشاوره یا سایر روش های درمانی را به شما توصیه کند

عوامل خطرزا

نوشیدن مقادیر زیاد الکل شما را در معرض خطر ابتلا به کبد چرب قرار می دهد.

همچنین ممکن است نسبت به افراد فاقد موارد زیر در معرض خطر بالاتری از ابتلا به کبد چرب قرار داشته باشید:

• چاق باشید

• مقاومت به انسولین داشته باشید

• دیابت نوع 2 داشته باشید

• سندرم تخمدان پلی کیستیک داشته باشید

• استعداد ژنتیکی

• باردار باشید

• سابقه عفونت های خاصی مانند هپاتیت C داشته باشید

• داروهای خاصی مانند متوترکسات (Trexall)، تاموکسیفن (Nolvadex)، آمیودورون (Pacerone) و والپروئیک اسید (Depakote) مصرف کنید.

• سطح کلسترول بالایی داشته باشید

• سطح تری گلیسیرید بالایی داشته باشید

• سطح قند خون بالایی داشته باشید

• سندرم متابولیک داشته باشید

اگر سابقه خانوادگی بیماری کبد چرب دارید، احتمال آن وجود دارد که خودتان نیز به آن مبتلا شوید.

مراحل کبد چرب

کبد چرب می تواند طی چهار مرحله پیشرفت کند:

• کبد چرب ساده. در این مرحله تجمع چربی اضافی در کبد رخ داده است.

• استئو هپاتیت. در این مرحله علاوه بر چربی اضافی، التهاب در کبد نیز وجود دارد.

• فیبروز. در این مرحله التهاب در کبد باعث ایجاد زخم شده است.

• سیروز. در این مرحله زخم کبد به طور گسترده ای انتشار یافته است.

سیروز یک بیماری است که بالقوه تهدید کننده زندگی می باشد و می تواند باعث نارسایی کبد شود. همچنین ممکن است غیرقابل برگشت باشد. به همین دلیل بسیار مهم است که در وهله اول از پیشرفت آن جلوگیری کنیم.برای جلوگیری از پیشرفت کبد چرب و ایجاد عوارض بعدی، برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک خود را دقیق دنبال کنید.

نقش ژنتیک

با توجه به نقش اثبات‌شده ژنتیک در بروز و پیشرفت بیماری کبد چرب غیرالکلی، انجام تست ژنتیکی به‌ویژه در افرادی که سابقه خانوادگی بیماری‌های کبدی، چاقی مقاوم به درمان، یا ابتلا به کبد چرب در سنین پایین دارند، می‌تواند بسیار سودمند باشد. با بررسی ژن‌های مهم در این بیماری از جمله PNPLA3، TM6SF2، GCKR و سایر ژن‌های با اهمیت در متابولیسم بدن از طریق آزمایش‌های ژنتیکی تخصصی می توان به استعداد افراد در ابتلا به این بیماری و سایر بیمارهای زمینه ای مانند چاقی و قلبی عروقی پی برد. معمولاً این آزمایش به سادگی با یک نمونه بزاق یا خون قابل انجام هستند. این آزمایش‌ها با شناسایی ریسک ژنتیکی فرد، امکان مداخلات زودهنگام مانند اصلاح سبک زندگی، کنترل عوامل متابولیک و پیشگیری از پیشرفت بیماری به مراحل شدیدتر را فراهم می‌سازند. از این رو، توصیه می‌شود در موارد انتخاب‌شده، تست ژنتیکی به‌عنوان بخشی از ارزیابی جامع کبد چرب مدنظر قرار گیرد

پیشگیری

برای پیشگیری از کبد چرب و عوارض احتمالی آن، رعایت یک سبک زندگی سالم شامل موارد زیر مهم است.

• مصرف الکل را محدود کنید یا به کل از آن اجتناب کنید.

• وزن سالمی داشته باشید.

• یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی بخورید که دارای چربی های اشباع نشده، چربی های ترانس و کربوهیدرات های فرآوری شده کمی باشد.

• برای کنترل قند خون، سطح تری گلیسیرید و سطح کلسترول خود اقدامات لازم را در پیش گیرید.

• اگر مبتلا به دیابت هستید، از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک خود پیروی کنید.

• حداقل 30 دقیقه ورزش را در بیشتر روزهای هفته لحاظ کنید.

انجام موارد فوق همچنین می تواند به بهبود سلامت کلی شما کمک کند.

چشم انداز

کبد چرب در بسیاری از موارد با تغییر سبک زندگی قابل برگشت است و در صورت عدم درمان، می‌تواند به سیروز، سرطان کبد یا نارسایی کبدی منجر شود. تشخیص زودهنگام از طریق آزمایش‌های خون در آزمایشگاه، به‌ویژه بررسی آنزیم‌های کبدی، نقش مهمی در پیشگیری از پیشرفت بیماری دارد. پیروی از توصیه‌های پزشک و اصلاح شیوه زندگی، بهترین راه برای کنترل و بهبود وضعیت کبد است.