سلامتی نوزادان برای هر پدر و مادری اولویت اول است. یکی از بیماریهایی که اگر زود تشخیص داده نشود، میتواند باعث آسیبهای جدی به رشد مغزی و جسمی کودک شود، کمکاری مادرزادی تیروئید است. در این مقاله، به زبان ساده توضیح میدهیم که این بیماری چیست، چرا اهمیت دارد، چگونه تشخیص داده میشود و چه اقداماتی باید برای درمان آن انجام داد.
غدهی تیروئید یک غدهی کوچک پروانهایشکل است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده، هورمونهایی تولید میکند که برای رشد مغز، رشد جسمی، تنظیم سوختوساز بدن، و عملکرد طبیعی بسیاری از اعضای بدن بسیار مهم هستند.
کمکاری مادرزادی تیروئید یعنی نوزاد با غدهی تیروئیدی به دنیا میآید که به اندازهی کافی هورمون تولید نمیکند. این کمکاری ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد، مانند:
نبود کامل غدهی تیروئید
رشد ناقص یا جابهجا بودن غده
اختلالات ژنتیکی یا آنزیمی در ساخت هورمون تیروئید
در سالهای اول زندگی، مغز نوزاد برای رشد طبیعی به هورمون تیروئید نیاز دارد. اگر این هورمون به مقدار کافی در بدن نباشد، ممکن است عوارض جدی و غیرقابل برگشتی مثل:
عقبماندگی ذهنی
کندی رشد
مشکلات گفتاری و حرکتی
به همین دلیل، تشخیص و درمان زودهنگام بسیار ضروری است.
در روزهای اول زندگی، بیشتر نوزادان مبتلا به کمکاری تیروئید علائم مشخصی ندارند و کاملاً طبیعی به نظر میرسند. اما در صورت عدم تشخیص، ممکن است بهتدریج علائمی مانند موارد زیر ظاهر شود:
خواب زیاد و بیش از حد
زردی طولکشیده
یبوست
گریهی کمجان
تورم زبان یا صورت
شکم بزرگ و بادکرده
کاهش رشد
به همین دلیل، آزمایش غربالگری بعد از تولد بسیار مهم است.
در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر، بین روز سوم تا پنجم پس از تولد، چند قطره خون از پاشنه پای نوزاد روی کاغذ مخصوصی به نام نوار گاتری گرفته میشود. سپس میزان هورمون TSH در این نمونه بررسی میشود.
اگر TSH بالا باشد، نشاندهندهی کمکاری تیروئید است و نیاز به آزمایشهای تکمیلی و تأیید دارد.
درمان این بیماری بسیار ساده ولی حیاتی است:
مصرف روزانه قرص لووتیروکسین سدیم (هورمون تیروئید مصنوعی)
بهتر است درمان حداکثر تا دو هفتهی اول زندگی آغاز شود.
دارو باید دقیقاً طبق دستور پزشک، و در زمان معین مصرف شود.
کودک بهطور منظم باید برای آزمایش خون مراجعه کند تا دوز دارو تنظیم شود.
با شروع زودهنگام درمان، بیشتر کودکان میتوانند زندگی کاملاً طبیعی داشته باشند.
در برخی موارد، کمکاری تیروئید دائمی است و کودک باید تا آخر عمر دارو مصرف کند. اما در برخی دیگر، ممکن است موقتی باشد و پزشک پس از چند سال، با قطع دارو و آزمایش مجدد، دربارهی ادامه یا قطع درمان تصمیم بگیرد.
پیگیری آزمایش غربالگری نوزاد: حتماً نتیجه را از مرکز بهداشت یا درمانگاه پیگیری کنید.
مصرف دقیق دارو: قرص را میتوان له کرده و با کمی آب یا شیر مادر به نوزاد داد.
عدم قطع خودسرانه دارو: حتی اگر کودک علائم خاصی ندارد.
مراجعه منظم برای پیگیری درمان: آزمایشهای منظم و ویزیتهای پزشکی بسیار مهم هستند.
صبوری و حمایت: کودک شما میتواند رشد طبیعی داشته باشد، فقط کافی است درمان را جدی بگیرید.
کمکاری مادرزادی تیروئید یک بیماری پنهان ولی قابلدرمان است. غربالگری نوزادان و آگاهی والدین نقش مهمی در پیشگیری از عوارض آن دارد. اگر نوزاد شما نیاز به درمان دارد، نگران نباشید. با پیگیری دقیق، مصرف منظم دارو و مراقبت مستمر، فرزندتان میتواند مانند سایر کودکان رشد کند و آیندهای سالم داشته باشد.
