سومین فضانورد از ماموریت فضایی آپولو ۱۱، همان پرواز تاریخ‌ساز و خارق‌العاده‌ای که برای اولین بار پای بشریت را به سطح ماه رساند، از آن دسته انسان‌هایی است که برعکس همکار بسیار صاحب‌نام خود نیل آرمسترانگ، کمتر می‌توان رد نامش را در ادبیات و فرهنگ عامه و حتی میان علاقه‌مندان به نجوم و اخترفیزیک مشاهده کرد. نقش کالینز در سفر فضایی آپولو ۱۱، او را به یکی از خاص‌ترین و در عین حال فراموش‌شونده‌ترین فضانوردانی که به ماه سفر کرده‌اند تبدیل کرده؛ تا حدی که حتی ریچارد نیکسون، رییس‌جمهور وقت ایالات متحده هم نام او را در پیام تبریکش پس از فرود موفقیت‌آمیز ماموریت آپولو از قلم انداخت.
کالینز در ۳۱ اکتبر ۱۹۳۰ در شهر رم ایتالیا زاده شد. پدرش افسر ارتش ایالات متحده بود و او نیز در ادامه‌ی همین مسیر، به آکادمی ارتش آمریکا پیوست و پس از آن، به‌خاطر علاقه‌اش به پرواز، عضو نیروی هوایی ارتش شد و به‌عنوان خلبان آزمایشی جنگنده خدمت کرد. درنهایت انگیزه‌های او برای تبدیل شدن به یک فضانورد بود که باعث شد در سال ۱۹۶۳ و از سوی ناسا، برای عضویت در برنامه‌های فضایی آمریکا برگزیده شود. کالینز طی دوران حرفه‌ای خود در ناسا، دو سفر فضایی انجام داد. نخستین سفر او مربوط به فضاپیمای «جمینای ایکس» بود که در سال ۱۹۶۶ انجام شد. این سفر بخشی از برنامه آماده‌سازی فضانوردان برای اعزام آپولو ۱۱ محسوب می‌شد و کالینز به‌عنوان خلبان این فضاپیما در آن شرکت داشت. دومین سفر و نقطه‌ی برجسته‌ی کارنامه کالینز هم خود ماموریت تاریخی آپولو ۱۱ و سفر به کره ماه بود. ماموریتی که طی آن، کالینز به همراه دو همکار دیگر خود، نیل آرمسترانگ و باز آلدرین، اولین فرود موفقیت‌آمیز انسان بر روی سطح ماه را در ژوئن سال ۱۹۶۹ رقم زد.
اما چه چیزی لقب «فراموش‌شده» را برای کالینز به ارمغان آورد؟ پاسخ این پرسش را می‌توان در اعزام آپولو ۱۱ و شرح وظایف کالینز جستجو کرد. فضاپیمای آپولو ۱۱ از دو بخش تشکیل شده بود. بخش اول سفینه‌ی فرماندهی «کلمبیا» بود که می‌بایست در مداری دور ماه گردش می‌کرد و بخش دوم هم سفینه‌ی ماه‌نشین «عقاب» بود که از سفینه‌ی فرماندهی جدا می‌شد و فضانوردان را در سطح ماه فرود می‌آورد. نیل آرمسترانگ و باز آلدرین، دو فضانوردی بودند که در سفینه عقاب قدم بر ماه گذاشتند و مایکل کالینز، کسی بود که در بخش فرماندهی باقی ماند تا مسئولیت هدایت سفینه‌ی فرماندهی و حفظ ارتباط با کره زمین و همین‌طور حفظ ارتباط با دو همکار خود روی سطح ماه را برعهده داشته باشد. در واقع او تنها عضو از تیم سه نفره آپولو ۱۱ بود که پایش را روی ماه نگذاشت.
آرمسترانگ و آلدرین حدود شش ساعت پس از فرود ماه‌نشین عقاب بر سطح ماه، از سفینه خارج شدند تا پیاده‌روی و کاوش خود روی ماه را آغاز کنند. لحظات پایین آمدن نیل آرمسترانگ از سفینه و قدم نهادن او بر ماه به‌طور زنده از شبکه‌های تلویزیونی سراسر جهان پخش می‌شد. او در اولین جمله‌ی خود پس از قدم گذاشتن بر سطح ماه گفت: «این گامی کوچک برای یک انسان و جهشی بزرگ برای بشریت است». صدایی که در آن لحظه برای همه‌ی انسان‌ها قابل شنیدن بود به‌جز یک نفر: مایکل کالینز! کالینز شنیدن این کلمات را از دست داد چرا که در آن ساعات، سفینه‌ی کلمبیا طی گردش مداری خود به نیمه‌ی تاریک ماه رسیده بود و ارتباطش را با ماه‌نشین عقاب و همین‌طور با زمین به‌طور کامل از دست داده بود. البته که این مسئله، پیش‌بینی‌شده و طبیعی بود اما این چیزی از تنهایی ژرف و همه‌جانبه‌ای که کالینز در آن ساعات تجربه می‌کرد نمی‌کاست. او این لحظات را چنین توصیف کرده است: «من حالا تنهایم، واقعا تنها، و حقیقتا از هرگونه زندگی که تاکنون می‌شناختم دورافتاده‌ام. اگر بخواهم بشمارم، تعداد سه میلیارد نفر به‌علاوه دونفری خواهد بود که آن‌طرف ماه هستند و یک نفر که فقط خدا می‌داند در این سمت ماه تنها مانده است.»
پروسه‌ی جداشدن سفینه‌ی عقاب از ماژول فرماندهی، فرود روی ماه، پیاده‌روی و کاوش سطح ماه، جمع‌آوری نمونه، بلند شدن از سطح ماه و بازگشت دوباره به سفینه‌ی فرماندهی حدود ۲۱ ساعت به طول انجامید. یکی از ماندگارترین تصاویر بجامانده از ماموریت آپولو ۱۱، تصویری است که مایکل کالینز هنگام این بازگشت ثبت کرده است. در این قاب، سفینه‌ی عقاب را می‌بینیم که بر فراز ماه در حال حرکت است و در پس‌زمینه نیز خانه‌ی زیبا و لاجوردی‌رنگ خودمان، کره‌ی زمین است که بر پهنه‌ی بیکران آسمان می‌درخشد. لذا می‌توان چنین گفت که به‌نوعی، مایکل کالینز تنها انسانی است که در این تصور حضور ندارد.
کالینز در مصاحبه‌هایی که پس از اتمام ماموریت انجام داد، در توصیف منظره‌ای که حین گردش به دور ماه از آن دیده بود چنین گفت: «ماه کل یک پنجره را پر می‌کرد و کاملا سه‌بعدی بود. نورها بسیار روشن‌تر و تاریکی‌ها بسیار تیره‌تر بودند. مرز بین آن‌ها کاملا آشکار بود. خورشید در پشت ماه قرار داشت و نور آن از لبه‌های ماه فرو می‌ریخت. این باشکوه‌ترین منظره‌ای است که می‌توانید در زندگی ببینید.» و همین‌طور در مورد احساسی که تماشای زمین از آن فاصله در او برانگیخت: «چیزی که واقعا مرا شگفت‌زده کرد، حس شکنندگی بود که در مورد زمین پیدا کردم و تا به امروز هم علت آن را نمی‌دانم. من حس کردم که آن کوچک، درخشان، زیبا، آشنا و شکننده است.» او همچنین در مورد نقش خود در ماموریت آپولو ۱۱ گفته: «اگر بگویم که در ماموریت آپولو ۱۱ من مهمترین نقش را ایفا کردم، دروغ یا حماقت خواهد بود. اما می‌توانم صادقانه بگویم از نقشی که در آن ماموریت ایفا کردم عمیقا راضی هستم».
کالینز در سال ۲۰۲۱، در سن ۹۰ سالگی و پس از مدت‌ها مبارزه با سرطان درگذشت. خانواده‌ی کالینز در بیانیه‌ای نوشتند: «او واپسین روزهایش را با آرامش در کنار خانواده‌اش سپری کرد. مایک همواره با متانت و فروتنی با چالش‌های زندگی مواجه شد و در مقابل واپسین چالش خود نیز این‌گونه ایستاد. بسیار زیاد دلتنگ او خواهیم شد.» و علاوه‌بر این، استیو جورجیک، سرپرست ناسا، در وصف کالینز گفت: «امروز این کشور مایکل کالینز، پیشکسوتی واقعی و حامی دیرین اکتشافات فضایی را از دست داد. به‌عنوان خلبان ماژول فرماندهی آپولو ۱۱، برخی او را تنهاترین مرد در تاریخ نامیدند؛ درحالی که همکارانش برای نخستین بار روی ماه قدم گذاشتند، او به کشورمان در دستیابی به نقطه‌ی عطفی برجسته کمک کرد. اقدامات او در پشت صحنه یا در مقابل دیدگان، میراث کالینز همواره به‌عنوان یکی از رهبرانی که نخستین گام‌های آمریکا را در کیهان برداشتند، جاویدان خواهد بود.»
رستایی باشید!
-مصطفی تهاجمی
