ریحانه رادی
ریحانه رادی
خواندن ۹ دقیقه·۳ سال پیش

۷ بازنشسته دوست داشتنی

دنیای نرم افزارها با سرعت شگفت آوری به پیش می‎رود. در دو دهه گذشته پیوسته نرم افزارهایی معرفی و وارد بازار شده‎اند و تعدادی نیز بازنشسته و کنار گذاشته شده‎اند. علتش هم این بوده که عملکرد خوبی نداشته‎اند، یا به دلایل متنوع توسعه‎شان متوقف شده یا گزینه بهتری جای آنها را گرفته است. معمولا بیشتر این نرم افزارها خیلی زود فراموش می‎شود. اما در میان آنها نرم افزارهایی است که هنوز به یاد آوردن‎شان برای ما جالب و خاطره انگیز است، زیرا فعلا هیچ نرم افزاری به خوبی آنها عرضه نشده، یا اولین نرم افزارهایی بودند که در زمان آشنایی با دنیای رایانه و فناوری دیجیتال با آنها آشنا شده‎ایم. بیش از ۴۰ سال از راه‎اندازی غول رایانه ای بزرگ جهان یعنی مایکروسافت می‎گذرد که در پیشینه خود میراثی از نرم افزارها را به جا گذاشته است. اخیرا مایکروسافت اعلام کرد به زودی برنامه مرورگر اینترنت اکسپلورر نیز به جمع نرم افزارهای منقرض شده این شرکت خواهد پیوست. تقریبا پنج سال پیش مایکروسافت در ویندوز ۱۰، برنامه اج (Edge) را به عنوان مرورگر جدید خود معرفی کرد. از همان زمان می‎شد حدس زد اینترنت اکسپلورر ۱۱ آخرین نسخه ارائه شده خواهد بود تا این که مایکروسافت به طور رسمی اعلام کرد از ۲۶ مرداد ۱۴۰۰ اینترنت اکسپلورر پس از ۲۵ سال برای همیشه کنار گذاشته خواهد شد. به همین مناسبت سراغ نرم افزارهایی رفته‎ایم که روزگاری اقبال زیادی به آنها می شد اما بعدا از صفحه روزگار محو شدند.

مایکروسافت فوتو ادیتور (Microsoft Photo Editor)

مایکروسافت فوتو ادیتور، برنامه ای ساده و کاربردی بود که برای ویرایش عکس‎های عادی استفاده می‎شد. همراه با مایکروسافت آفیس ۹۷ در سال ۱۳۷۹ ارائه شد و تا ویندوز ایکس پی(XP) حضور داشت. اما در مایکروسافت آفیس ۲۰۰۳ برنامه دیگری به نام (Microsoft Office Picture Manager) جایگزین آن شد که ویژگی‎های اندکی برای تصحیح و ویرایش تصویر داشت. گرچه پیکچر منیجر تمام قابلیت‎های فوتو ادیتور را مانند برجسته‎سازی تصویر، کاهش نویز، مدل رنگی RGB، گزینه دقت گاما، روتوش و پوشش‎دهی تیره نداشت، در مقابل امکان اشتراک گذاری تصاویر از طریق ایمیل یا فرستادن مستقیم عکس‎ها به ورد (Word)، پاور پوینت و اکسل را ممکن می‎کرد.

ویژگی‎های اصلی پیکچر منیجر نیز شامل تصحیح رنگ، برش، برعکس کردن، تغییر اندازه تصویر و چرخش بود. ویژگی‎های دیگری مثل تنظیم روشنایی، کنتراست، سایه رنگ و میزان اشباع یا غلظت رنگ‎ها، فشرده سازی تصویر و از بین بردن قرمزی چشم در عکس‎ها از قابلیت‎های پیشرفته‎تر آن بود. این برنامه در سال ۱۳۹۲ بازنشسته شد و در حال حاضر مایکروسافت آفیس از ابزار ویرایشگر تصویر در نسخه‎های خود استفاده نمی‎کند و کاربران باید ویرایشگر تصویری مستقل بارگزاری کنند.

اگر هنوز هم با فوتو ادیتور خاطره دارید و دوست دارید از آن استفاده کنید، می‎توانید از نسخه قابل حمل (Portable) آن روی درایو USB یا کارت SD استفاده کنید.

ادوبی مدیا پلیر (Adobe Media Player)

اگر فیلم جالبی را در یکی از صفحه های وب ببینیم، چرا یک نرم افزار چند رسانه‎ای نداشته باشیم تا بتوانیم فیلم‎های دلخواه خود را در آن جمع‎آوری و مدیریت کنیم بدون این‎که مرورگر وب، صفحه نمایش را شلوغ کند؟ این سوالی بود که یکی از کارمندان شرکت ادوبی از خودش می‎پرسید و به این ترتیب ادوبی مدیا پلیر در فروردین ۱۳۸۷ متولد شد.

ادوبی مدیا پلیر فایل‎های صوتی و تصویری را در فرمت‎های مختلف روی کامپیوترهای خانگی پخش می‎کرد و به کاربران خود اجازه می‎داد تا با محتوای رسانه‎ای خود تعامل داشته باشند و آن را مدیریت کنند. همچنین به پخش کننده‎های محتوا امکان ایجاد برند تجاری خود و تبلیغ آن را در محتوای شان می‎داد. ادوبی به هنگام تماشای فیلم‎ها چه به صورت آنلاین و چه به صورت آفلاین، تبلیغات را پخش می‎کرد. به علاوه این پخش کننده به کاربران امکان دنبال کردن وب‎کست‎های (پخش کننده‎های صوت و تصویر به صورت اینترنتی) تولیدکننده‎های مختلف را می‎داد تا هم به صورت آنلاین و هم پس از دانلود آفلاین تماشا کنند. صفحه اصلی گویا و ساده آن و امکان دسترسی سریع به قسمت‎های مختلف مانند فیلم‎های برجسته و ژانرهای محتوایی از دیگر ویژگی‎های خوب این اپلیکیشن بودند که در ۲۵ شهریور ۱۳۸۹ بازنشسته شد.

گوگل پلاس (+ G  یا + Google)

گوگل پلاس چهارمین تلاش گوگل برای ساخت شبکه‎ای اجتماعی پس از سه تجربه چندان ناموفق و کنار گذاشتن گوگل فرند کانکت (Google Friend Connect) در ۱۳۹۰، اورکات (Orkut) در سال ۱۳۹۳ و گوگل باز (Google Buzz) در ۱۳۹۸ بود. گوگل پلاس در ابتدای راه‎اندازی از تیر ۱۳۹۰ شبکه اجتماعی برای رقابت با دیگر شبکه‎های اجتماعی مانند فیسبوک و پیوند با دیگر محصولات گوگل مثل یوتیوب، گوگل درایو (Google Drive)، جیمیل، نقشه و تقویم گوگل بود. اما کم کم تبدیل به محصولی جانبی برای ثبت نام در دیگر سرویس‎های گوگل شد. به همین دلیل در سال‎های ابتدایی تعداد کاربران فعال آن به شدت رشد کرد اما زمان میانگینی که هر کاربر در این وبگاه می‎گذاراند کسر کوچکی در مقایسه با شبکه‎های اجتماعی رقیب بود. برای مقایسه از همان ابتدا این مقدار در گوگل پلاس ۳/۳ دقیقه و در فیسبوک ۷ساعت و نیم بود.

این پیام رسان قابلیت‎هایی مانند ارسال عکس، میزگردها، گروه‎های مختلف دوستانه (Circles)، گپ متنی و ویدئویی به نام هنگ اوتس (Hangouts)، رویدادها، برچسب گذاری موقعیت مکانی و... داشت. تا این که در بهمن ۹۷ بازنشسته شد. علتش تعامل اندک کاربران با آن (۹۰ درصد کاربران کمتر از پنج ثانیه از این وبگاه استفاده می‎کردند)؛ سختی برآورده کردن انتظارات کاربران و همچنین تشخیص نقصی در رابط با برنامه نویسی (API) بود که می‎توانست اطلاعات خصوصی کاربران را فاش کند. اما با این حال نشریه وال استریت ژورنال (Wall Street Jounal) در مقاله‎ای مدعی شد که در فروردین ۹۷ اطلاعات ۵۰۰ هزار کاربر مثل نام، نشانی ایمیل، آدرس، شغل، سن و جنسیت فاش شده است. اما گوگل به دلیل فشارهای نظارتی و جلوگیری از خدشه‎دار شدن اعتبارش آن را مخفی نگه داشت.

گوگل ریدر (Google Reader)

با گسترش استفاده از اینترنت نویسنده‎ها، عکاسان و خبرنگاران زیادی شروع به فعالیت وبلاگ نویسی کردند. با رشد وبلاگ‎ها، یافتن و دنبال کردن محتواهای خوب کار سختی به نظر می‎رسید و نیاز به بستری احساس می‎شد که محتوای مورد نظر ما را از میان وبلاگ‎ها و وبسایت‎ها جست‎وجو و جمع‎آوری کند.

گوگل ریدر، برنامه ای تحت وب و ابزاری کاربردی برای پیگیری اخبار و اطلاعات بود که توسط گوگل در مهر ۱۳۸۴ عرضه شد و کم کم جایگاه خود را بین کاربران به عنوان بستری برای خبرخوانی به دست آورد. امکان دسته‎بندی، تگ گذاری، اشتراک گذاری با دیگران، مرور اجمالی چند مورد به طور همزمان، افزودن محتوای ویدئویی از یوتیوب و گوگل ویدئو (Google Video)، جست وجو در تمام فیدها، ستاره‎دار کردن آیتم‎ها و بارگیری آیتم‎ها و خواندن آنها به صورت آفلاین از قابلیت‎های این نرم افزار بودند.

۲۳ اسفند ۹۱ بود که گوگل اعلام کرد به دلیل کم شدن استفاده کاربران، این برنامه به زودی بازنشسته می‎شود و به کاربران خود تا ۱۰ تیر ۹۲ فرصت داد تا اطلاعات خود را جابه‎جا کنند. اما ۴۸ ساعت پس از اعلام این خبر، ۵۰۰ هزار کاربر جدید به آن اضافه شد و سه میلیون نفر در دو هفته بعدی به آن پیوستند. درخواست‎های زیادی برای نگه داشتن گوگل ریدر فرستاده و صد هزار امضا جمع‎آوری شد. اما حدس زده می‎شود یکی از دلایل بسته شدن این برنامه که بازگو نمی‎شد، تشویق کاربران به استفاده از اپلیکیشن بازنشسته شده گوگل پلاس در آن زمان بود.

یاهو مسنجر (Yahoo! Messenger یا Y!M)

یاهو مسنجر از قدیمی‎ترین و از اولین برنامه ‎های پیام رسان جهانی بود که پس از ۲۰ سال بازنشسته شد. این سرویس در ابتدا با نام Yahoo! Pager در اسفند ۱۳۷۶ راه اندازی شد و سال بعد به یاهو مسنجر تغییر نام داد. کاربران می‎توانستند با یک شناسه یاهو (Yahoo ID) در آن عضو شوند و به دیگر سرویس‎های یاهو مثل «یاهو میل» دسترسی داشته باشند. امکان ارسال صدا، فایل، استفاده از وب‎کم، سرویس پیام رسان متنی و اتاق‎های گفت وگو (چت روم) از ویژگی‎های مختلف این پیام رسان نوستالژیک بودند.

یاهو مسنجر تا سال ۸۸ نزدیک به ۱۲۳ میلیون کاربر داشت اما با ورود تلفن‎های هوشمند و پلتفرم‎های پیام رسان فوری مانند واتس اپ و فیسبوک مسنجر (Facebook Messenger) توانستند از آن پیشی گیرند و این سرویس در تیر ۹۷ پایان کار خود را اعلام کرد. یاهو دلیلی برای توضیح پایان کار این پیام رسان ارائه نداد اما با توجه به تعداد زیاد پیام رسان های محبوب در بازار، می‎توان حدس زد احتمالا رقابت دشوار بوده است. شرکت یاهو پس از یاهو مسنجر، سرویس جدید دیگری را با نام یاهو توگدر (Yahoo Together) به بازار معرفی کرد که این سرویس نیز یک سال بعد تعطیل شد.  در اواخر دهه ۷۰ شمسی به دلیل رایگان بودن و آسانی استفاده از آن، یاهو مسنجر به یک نرم افزار محبوب، نه تنها بین عموم مردم بلکه بین تجار نفت و بازارهای مالی تبدیل شده بود و راه ارتباطی اصلی بین آنها بود.

کوتاه کننده لینک گوگل (Google URL Shortener یا goo.gl)

کوتاه کردن نشانی وب یکی از ترفندهای شبکه جهانی اینترنت است که در آن آدرس‎های طولانی وب کوتاه‎تر می‎شود و همچنان شما را مستقیم به صفحه مقصد هدایت می‎کند. با استفاده از کوتاه کننده‎های لینک علاوه بر زیباتر شدن لینک، تعداد کاراکترهای پیام‎های متنی کمتر می‎شود و برای یادداشت کردن نشانی وب از روی یک منبع چاپ شده، راحت‎تر است.

goo.gl سرویس کوتاه کننده لینک گوگل بود که از آذر ۱۳۸۸ در ابتدا به صورت نوار ابزاری در بالای صفحه‎ی گوگل استفاده می‎شد و در شهریور ۱۳۸۹ به صورت وبگاهی جداگانه درآمد. کاربران با ورود به حساب گوگل خود می‎توانستند به فهرست لینک‎هایی دسترسی داشته باشند که پیشتر کوتاه کرده بودند. به علاوه تجزیه و تحلیل بی‎وقفه اطلاعات شامل ترافیک در طول زمان، بهترین بازدیدکننده‎ها و پروفایل آنها ثبت می‎شد. برای حفظ امنیت، گوگل سیستم اسپم خودکار مانند فناوری فیلترینگ استفاده شده در جیمیل را هم اضافه کرده بود. گوگل به قصد جایگزینی این سرویس با سرویس فایربیس پویا لینک (FDL سرواژه Firebase Dynamic Links)، سرویس کوتاه کننده لینک خود را در فروردین ۱۳۹۸ بازنشسته کرد. ولی پیوندهایی که پیشتر با این سرویس ایجاد شده‎اند، همچنان به مقصد قبلی خود هدایت می‎شوند. FDLها نشانی‎های وب هوشمندی است که به شما امکان هدایت مخاطب‎تان را به هر مکانی چه در iOS یا اندورید یا برنامه‎های وب قرار می‎دهد.

مایکروسافت پینت (Microsoft Paint)

پینت از اولین ویرایشگرهای گرافیکی است که اولین نسخه آن با اولین نسخه ویندوز (ویندوز ۱.۰) در آبان ۱۳۶۴ عرضه شد و تا به امروز در تمام نسخه‎های ویندوز مایکروسافت وجود داشته است. به دلیل سادگی استفاده از آن، از همان اول به یکی از پرکاربردترین برنامه‎های ویندوز تبدیل شد و هنوز هم برای ویرایش‎های ساده تصاویر استفاده می‎شود. این برنامه ساده گرفیکی رایانه‎ای دارای دو حالت رنگی و دو رنگ سیاه - سفید است و فایل‎ها را در فرمت‎های BMP (Windows bitmap)، JPEG، GIF، PNG و TIFF باز و ذخیره می‎کند. به علاوه دارای چند عملکرد مثل حالت تمبر (stamp mode)، حالت دنباله کشیدن (trail mode)، اشکال منظم و تصاویر متحرک است که در بخش کمک (help) به آنها اشاره‎ای نشده است.

مایکروسافت از مرداد ۱۳۹۶، پینت را به فهرست قابلیت‎های منسوخ شده ویندوز اضافه و اعلام کرد که پینت دیگر به صورت پیش فرض روی ویندوز نصب نخواهد شد و از فروشگاه مایکروسافت (Microsoft Store) به صورت مستقل و رایگان قابل دانلود است. گرچه بعدا در ویندوز ۱۰، همچنان پینت و در کنار آن Paint ۳D قرار گرفت. Paint ۳D نسخه به‎روز رسانی شده پینت نبوده و امکان ساخت و ویرایش مدل‎ها و تصاویر سه بعدی را فراهم می‎کند.

مایکروسافت هنوز زمان رسمی حذف پینت را مشخص نکرده ولی چه کاربران ویندوز از این موضوع خوشحال شوند یا ناراحت، تاریخ بازنشستگی پینت که یکی از قدیمی ترین نرم افزارهاست، لحظه مهمی در تاریخ ویندوز خواهد بود.


روزنامه جام جم، شماره 5756، 25 شهریور 1399

مایکروسافتیاهو مسنجرفوتو ادیتورگوگل پلاسپینت
علاقه‌مند به روزنامه‌نگاری علمی
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید