تاب‌آوری فرایندی فعال از دوام‌آوری و اثبات خود و بالندگی در پاسخ به بحران‌ها و چالش‌هاست
تاب‌آوری فرایندی است که مشخص می‌کند یک نفر چقدر می‌تواند با شرایط استرس‌زا به خوبی سازگاری پیدا کند.
تحمل کردن ناملایمات زندگی و تاب‌آوری در برابر مشکلاتی که همه ما کم و بیش با آن درگیر هستیم باعث می‌شود تا بتوانیم با شرایط استرس‌زا به خوبی سازگار شویم و خود و زندگیمان را به وضعیت قبل از این شرایط برگردانیم و یا حداقل نگذاریم وضعیت از آنچه هست بدتر شود. مشکلات خانوادگی و کاری، مشکلات مالی و اقتصادی، طلاق و جدایی، فقدان و یا از دست دادن عزیزان و اطرافیان، بیماری، بلایای طبیعی و... برخی از عواملی هستند که باعث می‌شود تا فشار روحی و روانی به افراد وارد شود و اگر توانایی تاب‌آوری در برابر مشکلات نباشد، ادامه زندگی بسیار ملال‌آور خواهد بود.
دکتر علیرضا زرندی، روانشناس و روان‌درمانگرپویشی، معتقد است تاب‌آوری فرایندی است که مشخص می‌کند یک نفر چقدر می‌تواند با شرایط استرس‌زا به خوبی سازگاری پیدا کند. او می‌گوید: استرس‌ها و اضطراب‌هایی که نیاز ما را تشدید می‌کنند ممکن است به‌صورت مشکلات خانوادگی یا مشکل در ارتباط با اطرافیان، مشکلات اجتماعی، مشکلات در محل کار یا حتی مشکلات مالی ظاهر شود. تحمل کردن، برخی اوقات به‌معنای تسلیم شدن و بخشی از تاب‌آوری است، تاب‌آوری هم قابلیت بازگشت به حالت اول است تا ثبات و بنیه انسان بیشتر شود.
تاب‌آوری فرایندی فعال از دوام‌آوری و اثبات خودبالندگی در پاسخ به بحران‌ها و چالش‌هاست که در دل آن انعطاف‌پذیری وجود دارد. انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری نقش به‌سزایی در موفقیت و رشد افراد دارد. تاب‌آوری توسط بیشتر افراد به‌عنوان توانایی بازیابی پس از شکست، سازگاری با شرایط جدید، تغییرات و ادامه راه در مواجهه با ناملایمات تعریف شده است. افرادی که در مواجهه با مشکلات و فجایع آرام هستند، دارای ویژگی‌ای هستند که تاب‌آوری نامیده می‌شود. این افراد می‌توانند از مهارت‌ها و نقاط‌قوت خود برای مقابله با مشکلات و چالش‌ها استفاده کنند.
تاب‌آوری یا تسلیم شدن
زرندی در پاسخ به این سؤال که آیا تاب‌آوری به‌معنای تسلیم شدن است، می‌گوید: تحمل کردن برخی اوقات به‌معنای تسلیم شدن است و تسلیم شدن هم بخشی از تعریف تاب‌آوری است. اما تاب‌آوری قابلیت بازگشت به حالت اول است که در اثر آن ثبات و بنیه فرد بیشتر می‌شود. تاب‌آوری فرایندی فعال از دوام‌آوری و اثبات خود و بالندگی در پاسخ به بحران‌ها و چالش‌هاست؛ فرایندی که محوری‌ترین موضوع در آن انعطاف‌پذیری است اما بسیاری افراد به اشتباه تصور می‌کنند تاب‌آوری به‌معنای آسیب‌پذیری است. درحالی‌که زمانی که یک فرد تاب‌آور است به‌معنای این نیست که فردی آسیب‌پذیر است بلکه فردی است که می‌تواند در حالت‌هایی که قرار می‌گیرد دچار فروپاشی نشود و به حالت قبل برگردد و از فشار روحی و روانی که تحمل کرده بهترین استفاده را ببرد و واکنش‌های مناسب‌تری نسبت به دیگر افراد در موقعیت‌های مشابه نشان دهد.
به‌گفته این روانشناس، تاب‌آوری یک ظرفیت انسانی است که همه انسان‌ها به اندازه خودشان از این ظرفیت برخوردارند اما این مسئله به این معنا نیست که ظرفیت تاب‌آورانه آنها منجر به رفتارهای تاب‌آورانه می‌شود؛ چرا که تاب‌آوری نیازمند آموزش رسمی است. منظور از آموزش رسمی هم آموزش در مدرسه نیست بلکه اگر فرهنگ جامعه‌ای بستر تاب‌آورانه داشته باشد، این تاب‌آوری به فرد نیز منتقل می‌شود. پس تاب‌آوری در دل ناکامی‌ها به‌وجود می‌آید و بر اثر قرار گرفتن در شرایط سخت و ناپایدار تولید می‌شود، به این شرط که بهینه و در راستای توانایی‌های افراد باشد و فرد بر اثر ناکامی‌ها دچار فروپاشی نشود و منابع حمایتی هم کنار او باشند تا بتوانند دست او را بگیرند.
تاب‌آوری یا تحمل زورگویی
تفاوت بین تاب‌آوری و زیر بار حرف زور رفتن بستگی به ادراک انسان‌ها دارد. تاب‌آوری در راستای سازگاری با موقعیت است و منافع فرد را تامین می‌کند. اگر مقابل حرف زور ایستادن در راستای منافع فرد باشد می‌تواند از مولفه‌های تاب‌آوری باشد اما برخی اوقات هم شاهد این هستیم که برخی افراد نمی‌توانند در مقابل حرف زور مقاومت کنند و به اشتباه از آن به‌عنوان تاب‌آوری یاد می‌کنند.
زرندی تأکید می‌کند: میزان تاب‌آوری در افراد با یکدیگر متفاوت است، گاهی اوقات میزان تاب‌آوری یک کودک بیشتر از یک فرد بالغ است. گاهی اوقات هم تاب‌آوری در موقعیت‌های مختلف برای یک فرد متفاوت است مثلا مردی در محل کار تاب‌آوری بالایی دارد و می‌تواند مشکلات را به سرانجام برساند اما در مکالمه با همسرش ۲دقیقه هم نمی‌تواند تحمل کند. پس تاب‌آوری الزاما به سن و سال، موقعیت اجتماعی، جنسیت و شغل افراد و... ربطی ندارد. با وجود این تاب‌آوری و همه مفاهیم روانی می‌توانند در خدمت سازگاری، بقا و رضایت از بقا باشند تا فرد بتواند نیازهایش را تامین کند. پس وقتی افراد رفتارهای تاب‌آورانه داشته باشند احتمال بقای آنها بیشتر شده و در موقعیت قربانی قرار نمی‌گیرند، در نتیجه نه تسلیم می‌شوند و نه فرومی‌پاشند. اما افرادی که توانایی تاب‌آوری ندارند اگر در فعالیت‌های خود شکست بخورند توانایی ادامه دادن فعالیت خود را ندارند و مدام از اینکه در کارهایشان موفق نمی‌شوند شکایت می‌کنند.
مسئولیت‌پذیری با تاب‌آوری
افرادی که تاب‌آور هستند افرادی مسئولیت‌پذیر بوده و سرزنش‌کننده نیستند. اینها افرادی هستند که می‌توانند تهدیدها را به فرصت تبدیل کنند و شوق زندگی دارند و می‌توانند با وجود مشکلاتی که دارند، زندگی خود را جلو ببرند. بنابراین تاب‌آوری چیزی بیشتر از زنده ماندن و گریختن از مصیبت است. افراد بازمانده از مشکلات و مصیبت‌ها لزوما افرادی انعطاف‌پذیر نیستند و حتی ممکن است در موضع قربانی هم قرار بگیرند. پس هم افرادی که از دل بلایا بیرون می‌آیند لزوما تاب‌آور نیستند بلکه افرادی تاب‌آور محسوب می‌شوند که مسیر زندگی را با رضایت دنبال می‌کنند.
تاب‌آوری روانی
افرادی که تاب‌آوری روانی از خود نشان می‌دهند، قابلیت‌هایی دارند که آنها را قادر می‌سازد در طول بحران آرام و متمرکز بمانند و بدون اینکه نکات منفی روی آنها اثر بگذارد، به‌کار خود ادامه دهند.
تاب‌آوری عاطفی
افراد با درجات تحمل مختلف می‌توانند از نظر عاطفی با استرس و ناملایمات کنار بیایند. برخی افراد کم و بیش به تغییر حساس هستند و نحوه واکنش یک فرد به یک موقعیت می‌تواند احساسات او را به‌هم‌بریزد. افرادی که از نظر عاطفی تاب‌آور هستند، بهتر می‌توانند احساسات خود را کنترل کنند.
تاب‌آوری اجتماعی
تاب‌آوری اجتماعی به توانایی گروه‌هایی از مردم برای واکنش به موقعیت‌های نامطلوب مانند بلایای طبیعی، اعمال خشونت‌آمیز و مشکلات اقتصادی اشاره دارد
