افزایش تاب آوری در محیط کار

سازمان‌های تاب آور در موقعیت‌های سخت و آشفتگی‌ها به‌عنوان الگوی تاب آوری در جامعه شناخته شده‌اند

تاب آوری در محیط کار را می‌توان فرآیند تحلیل و ارزیابی سازمانی، خلق چشم‌انداز آینده و توسعه کارها، ابتکاری برای دستیابی به اهداف کلان سازمان تلقی نمود

موفقیت به توانایی کارکنان برای سازگاری و حتی رشد در هنگام مقابله با استرس و تنش‌ها وابسته است.

در دنیای امروزی رویدادهای غیرقابل پیش‌بینی و ناگوار ازجمله بیماری‌ها، مرگ عزیزان، بلایای طبیعی و سایر رویدادهای استرس‌آور زندگی بسیار اتفاق می‌افتند. بر این اساس زندگی همیشه طبق خواسته هیچ‌یک از ما پیش نمی‌رود و در این میان اکثر انسان‌ها خودشان را با این تغییرات ناخوشایند سازگار می‌کنند.
امروزه به دلیل پیچیدگی‌های سازمانی و محیط کسب‌وکار که با سطح بالایی از عدم اطمینان و ریسک همراه‌اند، سازمان‌ها درصدد مدیریت و کاهش ریسک زنجیره تأمین خود هستند.
حتی بیشتر سازمان‌های امروزی برای مواجهه با محیط پیرامون خود، نیازمند انعطاف‌پذیری، مهارت و عملکرد نوآورانه‌اند. بدین سبب یکی از راهکارهای مقابله با ریسک‌ها و تأثیرگذاری عملکرد نوآورانه، افزایش تاب‌ آوری در محیط کار است.

در سال‌های اخیر یکی از مفاهیم بسیار مهم نظری و کاربردی در مدیریت سازمانی، تاب آوری در آشفتگی‌های سازمان بوده است. در همین راستا سازمان‌های تاب آور در موقعیت‌های سخت و آشفتگی‌ها به‌عنوان الگوی تاب آوری در جامعه شناخته شده‌اند و همچنین توجه بسیاری را نیز به خود جلب کرده‌اند. زیرا تاب آوری در مدیریت، توانمندسازی و تغییر و تحول اثر مستقیم و معنا‌داری دارد.

بدین جهت قطعاً هر فردی بنا بر شرایط خاص، ویژگی‌های شخصیتی، نوع مشکل یا موارد دیگر، واکنش‌های متفاوتی را نسبت به مشکلات خود بروز می‌دهد. بنابراین اگر در کنترل احساسات خود و مدیریت شرایط مهارت کافی نداشته باشید، قطعاً مشکلات بر شما غلبه کرده و اوضاع از چیزی که هست دشوار‌تر خواهد شد. درنتیجه همه افراد نیاز دارند که تاب آوری خود را افزایش دهند و به کمک پرورش این مهارت با مشکلاتشان روبه‌رو شوند.

منظور از تاب آوری چیست؟

آیا تابه‌حال درباره مفهوم تاب آوری چیزی به گوشتان خورده است؟ آیا منظور از این اصطلاح را می‌دانید؟ تاب آوری به‌عنوان یک قدرت روحی هنگام مواجه شدن با استرس و سختی است و راهکاری ذهنی جهت قدرت بخشیدن به افراد بوده که باعث می‌شود این افراد هنگام سختی‌ها و مشکلات زندگی از درون نشکنند.
فردی که از این ویژگی در خود برخوردار است و آن را تقویت می‌نماید، به‌راحتی می‌تواند از همه حوادث، فقدان‌ها و اتفاقات ناخوشایند زندگی عبور کند و در کشمکش روزهای سخت زندگی دوام و تاب بیاورد.
افراد تاب آور می‌توانند با استفاده از مهارت‌ها و نقاط قوت خود در مقابله با مشکلات و چالش‌های زندگی مقاومت کنند و طوری همه‌چیز را کنترل نمایند که بازگشت به روند عادی زندگی ممکن گردد. درکل تاب آوری توانایی افراد برای مقابله با ریسک‌ها و خطرهای موجود در محیط زندگی شخصی و کاری است. یا به‌نوعی انعطاف‌پذیری افراد دربرابر مشکلات محیطی است.

امروزه در بیشتر سازمان‌ها، کارکنان تمایل بیشتری به مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌های سازمانی دارند. بدین سبب تاب آوری کارکنان در شرایط دشوار محیط کاری باعث خواهد شد که نتایج مثبتی را در سازمان به‌همراه داشته باشد.

افراد تاب آور چه تفاوتی با دیگران دارند؟

افراد تاب آور، شخصیتی مقاوم دربرابر استرس و تنش‌ دارند و درس‌های ارزشمندی از تجربیات دشوار زندگیشان می‌گیرند. این افراد به‌جای ناامیدی یا فرار از مشکلات، با مشکلات زندگی روبه‌رو می‌شوند و در موقعیت‌های پراسترس و آسیب‌زا این احساس را دارند که می‌توانند راه مناسبی را برای حل مشکلات خود پیدا کنند.
هرگز این بدان معنا نیست که آن‌ها نسبت به سایر افراد ناراحتی یا اضطراب کمتری را تجربه می‌کنند. بلکه این موضوع نشان از این است که افراد تاب آور از مهارت‌های خود برای رو‌به‌رور شدن با چنین مشکلاتی، به‌گونه‌ای استفاده می‌کنند که موجب تقویت و رشد آن‌ها می‌گردد و قوی‌تر از قبل می‌شوند.
بحث تاب آوری در مورد افرادی به‌کار برده می‌شود که در معرض خطر قرار گرفته‌اند، اما هرگز دچار اختلال نمی‌شوند. زیرا به خودشان متکی هستند و در موقعیت‌های دشوار واکنش‌های مناسب از خود نشان می‌دهند. افراد تاب آور نسبت به موقعیت‌ها آگاه بوده و آگاهانه و هشیارانه عمل می‌کنند و احساسات و هیجانات خود را به‌خوبی می‌شناسند و می‌توانند به شیوه سالم آن‌ها را مدیریت نمایند. از طرفی دیگر احساسات و رفتارهای اطرافیانشان را نیز درک کرده و درنتیجه در برخود با محیط و اطرافیانشان تأثیر مثبتی می‌گذارند.
حل مسئله ازجمله مهارت‌های کلیدی افراد با تاب آوری بالا است.
به‌طورکلی این‌گونه افراد به‌خوبی می‌دانند که نمی‌توانند از بسیاری مشکلات اجتناب نمایند، اما می‌توانند در برابر آن‌ها منعطف بوده و اشتیاقشان را برای سازگار شدن با تغییرات حفظ کنند. همچنین افراد تاب آور از مهارت‌های همچون حل مسئله به‌درستی استفاده می‌کنند. به‌طوری‌که ضمن تشخیص علت مسائل، قادر هستند با پیدا کردن راه‌حل اثربخش بر موقعیت و آینده خودشان تأثیر مثبتی داشته باشند. به‌خصوص در شرایط سازمانی زمانی که بحران و ناآرامی پدیدار می‌گردد، تاب آوری کارکنان افزایش یافته و می‌توانند با استفاده از فنون حل مسئله، به راه‌حل‌های امن و مطمئن‌تر دست یابند. درنتیجه افراد با تاب آوری بالا هرگز احساس ناامیدی، شکست و یا حس ضعیف بودن ندارند و معمولاً می‌توانند به سرعت خودشان را بازیابی نمایند.

چرا داشتن تاب آوری در محیط کار اهمیت دارد؟

تاب آوری از جهات بسیاری در سود سازمانی نقش دارد و دربرابر استرس و بحران مقاومت ایجاد می‌کند. زیرا همه افراد باانگیزه بیشتر قادر هستند با تغییرات کنار بیایند و کم‌تر در معرض فرسودگی شغلی قرار بگیرند. روانشناسان همیشه سعی داشته‌اند که این قابلیت بشر را برای سازگاری و غلبه بر خطرات و سختی‌ها افزایش دهند.
همچنین تاب آوری در محیط کار با سلامت کارمندان ارتباط تنگاتنگی دارد و سلامت کارمندان را بهبود می‌بخشد که درنهایت با بهبود سلامت روان افراد، غیبت آن‌ها کاهش یافته و عملکردشان نیز بهبود می‌یابد.
امروزه جامعه برای اینکه تاب آور باشد، بر خدمات فراهم شده توسط سازمان‌ها متکی است. چراکه می‌خواهد آن‌ها را به برنامه‌ریزی، پاسخ و بازیابی برای موقعیت‌های اضطراری و بحران‌ها آماده‌تر سازد. ازطرفی سازمان‌ها بخشی از جامعه بوده و بسیاری از عملیات روزانه جوامع بر دوش آن‌ها است.

از همه مهم‌تر اینکه سازمان‌ها در طول دوره‌های پاسخ و بازیابی در پی یک بحران، بسیار مهم و حیاتی هستند. بدین سبب به‌منظور اطمینان از بقای سازمان‌ها و کم کردن اختلال ناشی از یک بحران در جریان رایج اجتماعی، تاب آور بودن برای سازمان‌ها کلید اصلی و حیاتی است. علاوه‌بر ارتباطی که در بین جامعه‌ی تاب آور و سازمان‌های تاب آور وجود دارد، میان تاب آوری سازمان‌ها و مزیت رقابتی آن‌ها نیز ارتباط مستقیمی حاکم است.

مزیت مهم کسب‌وکارها با تاب آوری بالا
سازمان‌های تاب آور در مواقعی که کسب‌وکار در شرایط عادی قرار دارد، قدرت رقابتی بیشتری دارند. به‌طوری‌که ارتقاء تاب آوری منجربه رشد کارکنان در به‌ دست آوردن تفکر و مهارت‌های خود مدیریتی بهتر و دانش بیشتر خواهد شد.
بنابراین اصلی‌ترین نتیجه کاربردی به وجود آمده از درون پژوهش‌های تاب آوری، این است که می‌توان توانمندی افراد را ارتقاء داد. به‌صورتی‌که این افراد به احساس هویت، توانایی تصمیم‌گیری، هدف‌گذاری و باور به آینده شغلی دست پیدا کنند و بتوانند از این راه نیازهای اولیه انسانی خودشان را برای صداقت، رابطه خوب با دیگران، چالش، قدرت در شرایط طاقت‌فرسا و رشد فردی تأمین نمایند.

اقدامات مؤثر برای افزایش تاب آوری در محیط کار کدام‌اند؟
چگونه تاب آوری داشته باشیم؟ چگونه تاب آوری خود را افزایش دهیم؟ قطعاً تاب آوری نقش به‌سزایی در موفقیت و رشد افراد در زندگی و محیط کار دارد. تاب آوری توسط بیشتر افراد به‌عنوان مقاومت بازیابی پس از شکست، سازش با شرایط جدید، تغییرات و ادامه راه در تلاقی با ناملایمات و مشکلات تعریف شده است.
ازطرفی این بحث در کسب‌وکار بسیار پرمعنا بوده و زمانی‌که با اشتباهاتمان در کسب‌وکار و شغل خود رو‌به‌رو می‌شویم، نیاز به همگام شدن با تغییرات و یا چالش‌های پیش روی خود هستیم تا بتوانیم از پس آن‌ها به‌راحتی بربیاییم. بدین سبب اگر به افزایش تاب آوری خوب فکر نکنید، ممکن است دچار استرس و فرسودگی شغلی شوید. در ادامه می‌خواهیم با چند تکنیک با شما صحبت کنیم تا بتوانید برای تقویت و افزایش تاب آوری در محیط کار بر روی آن‌ها تمرکز نمایید.

۱ـ به بازسازی افکار خود بپردازید
افراد تاب آور هراسی از موقعیت‌های منفی و پیچیده نداشته و با دیدی واقع‌بینانه به مقابله با آن موقعیت‌ها می‌پردازند. به‌طوری‌که بهتر است به‌جای اینکه مشکلات را غیرقابل حل بدانید، بر روی پرورش و تقویت افکار خودتان کار کرده و با مشکلات کنار بیایید. بدون شک می‌توانید با یافتن راه‌حل‌های کوچک مشکلاتتان را حل نمایید و تغییرات مثبتی را در زندگی خود پدید آورید. همیشه سعی نمایید که امیدوار و مثبت اندیش باشید و بدانید که با تمرکز بر روی پندار مثبت، قطعاً افکار منفی از شما دور خواهند شد. به‌طورکلی کنترل ذهن خود را در دست داشته باشید و بدانید این خود شما هستید که باید مسیر ذهن و افکارتان را مشخص نمایید.

۲ـ اهدافتان را به‌طور شفاف تعیین نمایید
یکی از شاخصه‌های کلیدی و مهم در تاب آوری کارکنان، توانایی هدف‌گذاری در زندگی و محیط کاری است. مسلماً شرایط سخت، پرتنش و استرس‌زا هستند و گاهاً شرایطی دارند که ممکن است هرگز به‌طور کامل حل و رفع نشوند. در این‌گونه مواقع با واقع‌بینی و داشتن اهداف مشخص باید گام‌به‌گام بخش‌های کوچکی از بحران‌ها را حل نمایید. با اینکه مشکل مدنظر به‌طور کامل حل نمی‌گردد، ولی حل قسمتی از آن موجب خوشنودی و رضایت شما خواهد شد و شرایط را برای ادامه دادن آسان می‌نماید.


۳ـ اقدام قاطعانه انجام دهید

قطعاً مشکلات همیشه در مسیر زندگی وجود خواهند داشت. اما اگر منتظر بمانید که خودشان خودبه‌خود حل گردند، مطمئن باشید که هرگز چنین اتفاقی نخواهد افتاد. چراکه مشکلات و بحران‌ها برای حل شدن نیاز به اقدامات قاطعانه دارند. بدین سبب باید همیشه جسورانه رفتار کنید و بعد از تصمیم‌گیری دقیق، بدون اتلاف وقت، سراغ عملی کردن تصمیم خود بروید. سعی کنید که در مقابله با چالش‌ها شجاع و جسورانه رفتار نمایید و با تمرکز بر توانایی‌های خود عمل مناسب را قاطعانه انجام دهید.
۴ـ خوش‌بین باشید
خوش‌بینی در میان بحران و سختی‌های زندگی کار چندان آسانی نیست. یکی از ضروری‌ترین و سخت‌ترین شاخصه‌های افزایش تاب آوری در محیط کار خوش‌بینی است. شما باید همیشه در فرازونشیب‌های زندگی و محیط کاری امید خود را حفظ نمایید و خوش‌بین باشید. حتی باید این موضوع را به‌خوبی درک نمایید که مشکلات موقتی هستند و شما با تکیه بر توانایی‌های خودتان بالاخره روزی بر این مشکلات غلبه خواهید کرد. بدین سبب با خوش‌بین بودن و برخورداری از نگرش مثبت آسان‌تر می‌توانید از سختی‌ها و مشکلات سربلند بیرون بیایید.

۵ـ مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود ببخشید
بشر از دیرباز تا به الان سختی‌هایی را که به‌تنهایی قادر به حلشان نبوده، با کار تیمی حل کرده است. از این جهت برای داشتن ذهنیت تاب آور، برقراری ارتباطات اجتماعی سازنده با دیگران تأثیر به‌سزایی دارد.
ایجاد روابط اجتماعی مستحکم میان همکاران در محیط کاری باعث خواهد شد تا از یکدیگر مهارت‌هایی را بیاموزید و ذهن خودتان را برای تشخیص فرصت‌ها بیشتر باز نمایید. هنگامی‌که روابط اجتماعی سازنده‌تری دارید به‌راحتی می‌توانید نظرات و ایده‌های خود را بدون ترس از قضاوت دیگران بیان نمایید و از فعالیت‌هایتان لذت کافی برده و از موقعیت‌های سخت و بحرانی به نحواحسن بگذرید.

۶ـ تلاشگر و مسئولیت‌پذیر باشید
مسئولیت‌پذیری و تلاش کردن یکی دیگر از شاخصه‌های مهم تاب آوری کارکنان است که در تحکیم شخصیت اجتماعی فرد نیز اثر چشمگیری دارد. هر فردی مطمعناً در زندگی و حرفه شغلی خود شکست‌ها و تلخی‌هایی را تجربه کرده است. از این جهت عده‌ای از افراد هنگام مواجهه با مشکلات و موقعیت‌های تنش‌زا همیشه سعی دارند که خود را کنار کشیده و دیگران را مقصر جلوه دهند. این‌گونه افراد هیچ‌گاه مسئولیت‌پذیر نیستند و با این دیدگاه منسوخ و شرم‌آور هرگز مشکلاتشان حل نخواهد شد.
بنابراین شما باید مسئولیت کارهایی را که برعهده دارید و یا انجام می‌دهید را بپذیرد. حتی اگر کاری را به اشتباه انجام دادید حتما با قبول مسئولیت آن با تصمیم‌های متناسب و تغییر روند، به تلاش برای جبران جریان پیش‌آمده بپردازید.

۷ـ مدیریت استرس را یاد بگیرید
بدون شک استرس مسئله‌ای است که در همه‌ی انسان‌ها کم‌وبیش وجود دارد. اما شما باید راه‌های مدیریت استرس را به‌خوبی بلد باشید تا بتوانید در شرایط سخت و بحرانی تاب آوری کافی داشته باشید. چراکه مدیریت استرس در سلامت جسم و روان افراد تأثیر قابل توجهی دارد. برای این کار شما باید تمریناتی ازجمله بازسازی شناختی و آگاهی، تمرینات تنفسی، تمرینات فیزیکی، نوشتن و بلند خواندن، یادگیری حل مسئله، برقراری ارتباط اثربخش و … را انجام دهید که با ورزیدگی و ممارست می‌توانید به این موارد تسلط یابید.

با انجام این تمرین‌ها آمادگی لازم برای رویارویی با موقعیت‌های بحرانی و استرس‌زا را خواهید داشت. هرگز فراموش نکنید که بحران‌ها و چالش‌ها، فرصت‌هایی برای آزمودن و ارزیابی توانایی‌های شما هستند. بنابراین حتما استرس را کنترل نمایید و با اعتمادبه‌نفس بیشتر و تکیه‌بر توانایی‌هایتان از چالش‌هایی که در مسیر شغلی و زندگی شما قرار دارند، سربلند بیرون بیایید.

۸ـ تا می‌توانید مهارت حل مسئله را در خودتان تقویت کنید
بدون شک داشتن مهارت و توانایی حل مسئله تأثیر بسیار مثبتی بر کسب‌وکار و زندگی شخصی شما دارد. اینکه تشخیص داده شود که در یک محیطی مشکلی وجود دارد و راه‌حلی برای تغییر یا بهبود آن ارائه شود و یا رویکردهایی برای تأثیرگذاری آن اعمال گردند، قطعاً تاثیر بسیاری در افزایش تاب آوری کارکنان خواهد داشت. اگر بتوانید با تمرین، مهارت‌های حل مسئله در محیط کار را در خودتان پرورش دهید، می‌توانید نشان دهید که چقدر در برخورد با مسائل آمادگی دارید.

درچنین حالتی به جایگاهی خواهید رسید که نه ‌تنها دیگر از ایجاد مشکل هراسی ندارید، بلکه می‌توانید با تصمیم‌گیری منطقی، هوشمندانه و بی‌طرفانه، رضایت‌بخش‌ترین راهکار را برای مشکلاتتان پیدا نمایید. همچنین تحقیقات نشان داده است کسانی‌که قادر به ارائه راهکار برای یک مشکل هستند، در هنگام مواجهه با چالشی جدید، بهتر از افراد دیگر می‌توانند با مشکلات کنار بیایند. به‌طورکلی بهتر است که استراتژی‌های مختلف را بررسی کرده و بر ایجاد یک روش منطقی برای حل مسائل و بحران‌ها تمرکز کنید.

۹ـ رهبری دلسوز باشید
برای اینکه در بحران‌ها و مشکلات کسب‌وکارتان تاب آورتر شوید، مسئله مهم جلب حمایت و همراهی کارکنان و تیم کاری و بودن رهبری دلسوز است. زمانی‌که نیروی انسانی شما از شغلشان راضی باشند و منفعت خودشان را در منفعت رساندن به کسب‌وکارش بداند، از همه توان روحی و جسمی خود برای رسیدن به اهداف کسب‌وکار استفاده می‌نماید. رهبری دلسوزانه جهت تقویت انعطاف‌پذیری کارکنان امری بسیار ضروری است. پس صحبت کارکنان و هم‌تیمی‌های خود را بدون قضاوت درباره آن‌ها به‌خوبی گوش گرده و درصورت نیاز به آن‌ها کمک نمایید.

به‌طوری‌که حتما به کارمندانتان نشان دهید به‌همان اندازه که اهداف سازمان، سود و رشد کسب‌وکار برایتان مهم است، به فکر رفاه آن‌ها نیز هستید. مشارکت‌های کارکنانتان را تأیید کرده و به آن‌ها بازخورد دهید. زیرا این کار پایه و اساس رابطه محکم‌تر میان شما و تیم کاریتان را فراهم می‌نماید. درنتیجه برای روز مبادا، پیش از آنکه روزهای بحرانی از راه برسند، حمایت تیم کاری خود را با رهبری دلسوزانه جلب نمایید.

۱۰ـ فرهنگ تاب آوری را در کسب‌وکارتان جا بیندازید

یک راهکار مهم دیگر برای افزایش تاب آوری کارکنان، ایجاد فرهنگ آموزش است. زیرا آموزش تاب آوری، عملکرد شغلی و مشارکت کاری را بالا می‌برد. تاب آوری را می‌توان با اطلاعیه‌ای در سطح سازمانی و افزایش حمایت کارمندان ایجاد کرد. بهتر است مدیران را آموزش دهید تا اهمیت حمایت از سلامت روان کارمندان خود را درک نمایند و سبک مدیریتی قابل‌اعتماد را در سازمان رونق دهند. چراکه رهبر یا سرپرست تیم می‌تواند جو مناسب را برای تیم خودش ایجاد کرده و با نشان دادن مداوم رفتارها، توسعه فرهنگی را تسهیل کند و رفتارهای تاب آوری کارمندان را تقویت نمایند.
ازطرفی دیگر نیز فایده آموزش تاب آوری برای یک تیم در این است که به اعضای تیم کمک می‌کند تا درک گروهی را تقویت کنند و موجب همبستگی و هماهنگی مثبت تیم می‌گردد. درنتیجه به‌منظور توسعه تاب آوری هر تیم، شایسته است که آموزش‌های تاب آوری تیمی، انجام گیرد.

سخن نهایی
تاب آوری در محیط کار را می‌توان فرآیند تحلیل و ارزیابی سازمانی، خلق چشم‌انداز آینده و توسعه کارها، ابتکاری برای دستیابی به اهداف کلان سازمان تلقی نمود. چراکه تاب آوری، توانایی و ظرفیت سازمان در مواجهه با بحران‌ها و چالش‌ها و توانایی بازگشت به شرایط عادی است که یکی از عوامل اصلی بقای سازمانی در شرایط بحرانی به‌شمار می‌آید. شاید بیشتر افراد فکر کنند که کلید موفقیت در محیط کاری، کار کردن در ساعت‌های طولانی‌مدت باشد. ولی در محیط‌های کار مدرن که رقابت و تغییر سازمانی شدید است، موفقیت به توانایی کارکنان برای سازگاری و حتی رشد در هنگام مقابله با استرس و تنش‌ها وابسته است.
بدین سبب ضروری ا‌ست که سازمان‌ها برای بقا و تداوم کسب‌وکارشان به مؤلفه تاب آوری مجهز باشند. زیرا به آن‌ها کمک خواهد کرد تا به سبب برنامه‌ریزی، آمادگی و رفتارهای پیشگیرانه با بحران‌ها و مشکلات به‌طور تأثیرگذار مقابله نمایند. از آنجایی‌که تاب آوری یک مهارت بوده و همانند هر مهارت دیگری با تمرین قابل یادگیری است، افرادی که تاب آوری بالایی ندارند نیز می‌توانند آن را به‌خوبی یاد بگیرند و بدانند که چگونه در شرایط سخت افزایش تاب آوری را رقم بزنند.