محمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری و مترجم 30 عنوان کتاب تاب آوری در یادداشتی برای برنا از نکاتی کاربردی برای تاب آوری کودکان نوشت.
به گزارش خبرگزاری برنا از تهران ؛ تاب آوری و توانایی کودکان در زندگی معمول از اهمیت ویژه ای برخوردار است این موضوع آنجا اهمیت دو چندان پیدا میکند که زیست خانوادگی و اجتماعی کودکان با بحران نیز مواجه شود از همین رو نگاهی خواهیم داشت به متغیرهای روانشناختی و هیجانات متداول کودکان در دوران بحران که عبارتند از ترس، اضطراب و نگرانی. برخلاف تصورات باطل ما کودکان در اغلب موارد بخوبی از آنچه که در گذر است و حتی بر دلایل آن نیز آگاهی کافی دارند. آنها اعمال محدودیت در مدارس، مهدکودک ها و دوره های آموزشی و معاشرت های خانوادگی و اجتماعی را بخوبی فهمیده و درک میکنند.
اینجا و اکنون سعی شده است به نقش والدین در تاب آوری کودکان و اینکه والدین چگونه می توانند به فرزندان خود کمک کنند تا شرایط بحران را بهتر سپری کنند نکاتی کاربردی ارایه شود.
شما نیز میتوانید با مطالعه و بهره مندی از آنچه که در اینجا میخوانید، از میان پیشنهادات آنهایی را را انتخاب کنید که برای خانواده و کودک شما متناسب تر است.
مدتی است که جهان به بحران بیماری کرونا دچار شده و تأثیر این بحران توسط همه احساس می شود. فرزندان شما نیز به خوبی از آنچه درحال رخ دادن است آگاه هستند و به احتمال زیاد تلاطم هیجانی فراوانی را تجربه می کنند. در شرایط کنونی رایج ترین هیجان ملموس برای کودکان، ترس، نگرانی، استرس و اضطراب است. آنها ممکن است از بیماری یا فوت ناگهانی مادربزرگشان دچار وحشت شوند یا از اینکه دیگر مثل گذشته دوستانشان را در مدرسه نمیبینند نگران شوند.
بعضی از کودکان ممکن است بخاطر تعویق و تعلیق در تکالیف مدرسه خود دچار نگرانی و اضطراب شوند انتظار میرود خانواده ها و معلمان در این خصوص بتوانند نقش مثبتی را ایفا نمایند عده ای دیگری از دانش آموزان ممکن است بعلت عدم برخورداری از اینترنت یا گوش های هوشمند و ناتوانی خانواده ها در تامین این هزینه های مضاعف نتوانند تکالیفی را که برای آنها تعیین شده است بصورت آنلاین و بدون پشتیبانی دوستان و معلمان خود انجام دهند این عزیزان و فرزندان کشور عزیزمان هم شایسته توجهات بیشتری هستند.
برخی از کودکان ممکن است به دلیل ابهام حاکم بر شرایط، سرعت و میزان بالای تغییرات زندگی در یک بازه زمانی کوتاه تحت فشار قرار گیرند. برای برخی دیگر این فشار استرس زا درباره از دست رفتن چیزهایی است که آنها را شاد می کرده، چیزهای مثل معاشرت و بازی و با دوستان و همکلاسی ها، کلاس های ورزشی، مهمانی های خانوادگی و مواردی دیگر از این دست.
همچنین کودکان ممکن است دچار ترس مبهمی شوند که علت آن را ندانند و نتوانند درباره آن توضیحی ارائه کنند اما فقط بازتابی باشند از ترس، نگرانی و اضطرابی را که اطرافیان در آنها بوجود آورده اند.
اکنون سوال این است چگونه می توانیم به کوکان کمک کنیم تا در این شرایط چالش برانگیز روحیه ای همانند گذشته داشته باشند؟
اولین قدم شما این است که بر خود مسلط شوید
اگر بتوانید با مهارت و تسلط کافی این خودتان و این وضعیت را مدیریت کنید، فرزندانتان نیز مثل شما موفق خواهد بود. فراموش نکنید که شما مانند یک آینه در نقش الگوی آنها هستید. و هر کاری انجام دهید، آنها نیز از شما الگوبرداری می کنند.
با فرزندتان صحبت کنید
در وضعیت کنونی که همه (شما، اخبار، همکلاسی های فرزندتان، معلمان آنها) درباره ویروس کرونا صحبت و یا اظهار نظر میکنند. بایستی یقین داشته باشید که فرزندتان اطلاعات صحیح و کامل دریافت و در اختیار دارد کرده شایسته است اطمینان حاصل کنید که آنها داستان هایی عجیب و غریب و غیر واقعی برپایه اطلاعاتی نادرست نیستند. در صورت اشتباه بودن اطلاعات، حتماً آنها را با تصحیح کرده و به نحوی که فرزندتان شما را تنها منبع قابل اعتماد خودش بداند. همچنین می توانید درباره اتفاقات خوبی که در حال رخ دادن است صحبت کنید، بدین طریق چرخه اخبار بد را بشکنید و موجب دلگرمی و تاب آوری ایشان باشید نمونه هایی از رویدادهای مثبت کنونی مثل: کاهش چشمگیر موارد جدید ابتلا، تلاش سرسختانه دانشمندان برای یافتن واکسن کرونا و … همیشه میتوانند موجب دلگرمی باشند.
تماشای اخبار را محدود کنید
اگرفرزندتان نیز بهمراه شما اخبار تماشا می کند، شایسته آن است اطمینان حاصل کنید این اخبار برای کودکان مخرب نیست. مانند اخبار منتخب مدارس. همچنین یک بار تماشای اخبار در روز کافی است. به یاد داشته باشید که اغلب بخش های خبری برای کودکان غیر ضرور و حتی مخرب است. هر خبری مناسب سن کودکان نیست و ممکن است باعث ترس، نگرانی و اضطراب کاذب در آنها شود. به آنچه درباره شرایط خانواده به فرزندتان می گویید و آنچه او می شنود بسیار دقت کنید.
آیا لزومی دارد فرزندتان بداند مادر ممکن است شغل خود را از دست بدهد؟ آیا او باید بداند که شما تحت فشار وام هستید؟ توصیه آن است که وضعیت خانه و خانواده را تا حد ممکن طبیعی و امن نگه دارید.
از فاجعه سازی، سختگیری های بی دلیل و فشار بیش از حد به خود یا آنها خودداری کنید
گویی همه ما در قایق بحران کرونا هستیم و از هرجایی که این وضعیت تمام شود، قایق را ترک خواهیم کرد. اگر اینترنت شما برای یادگیری آنلاین فرزندتان در خانه کافی نیست، آیا بجای آن می توانند کتاب بخوانند. اگر شما باید درخانه کار کنید به این معنا که نمی توانید در انجام تکالیف مدرسه همراهی شان کنید، پس بگذارید بازی کنند. مهمترین چیز این است که اوقات خوبی را در کنار آنها بگذرانید و یادآور شوید: این نیز باید بگذرد.
یادآور این نکته باشید که بهرحال زندگی در جریان است فرزندتان را تشویق کنید که به روال عادی زندگی ادامه دهد
حفظ ساختار طبیعی زندگی روزانه تا جای ممکن و باتوجه به شرایط موجود می تواند از ابهام حاکم بر اوضاع بکاهد و این امر به ایجاد احساس امنیت در کودک کمک می کند. لازم نیست معیارهای سخت گیرانه ای در این زمینه داشته باشید، حفظ روال عادی زندگی تا حد ممکن، برای خانواده شما مفید و کارآمد است.
اکنون و از زاویه ای دیگر نگاهی خواهیم داشت به اینکه چگونه میتوان شرایط بهتری را برای کودکان فراهم کرد.
شما هم به یقین میتوانید پس از مطالعه متن همانگونه که در قسمت پیشین هم اشاره شد از میان پیشنهادات و توصیه های ما آنچه را که با فضای خانوادگی شما و حال و هوای فرزندتان تناسب بیشتری دارد انتخاب و بکار بندید:
۱- در مورد اهمیت خودمراقبتی و حفاظت فردی با فرزندتان صحبت کنید. کودکان در شرایط بحران هم باید از حداقل های غذایی اما سالم برخوردار باشند و ورزش کنند. اگر در قرنطینه خانگی هستید می توانید آنها را تشویق کنید که بصورت آنلاین ورزش کنند. بعلاوه خواب بموقع و کافی امری ضروری است زیرا می تواند به غلبه بر ترس و وحشت کودک کمک کند. احترام به خویشتن و تمرین شفقت نسبت به خود نیز از مهارتهای لازم و آموزه های بسیار مهم هست.
۲- شادمانی در شکرگزاری و قدر شناسی است شایسته آن است که خود و فرزندانمان قدردانی و سپاسگزاری را تمرین کرده و بیاموزیم. این کار چندان دشوار نیست اما بسیار کارساز و موثر است. می توانید این کار را به صورت خانوادگی هنگام پذیرایی نیم وعده ویا صرف غذا تمرین کنید بدین صورت که وقتی همه اعضای خانواده با همدیگر هستند، شما سه چیز را که قدردان و شکر گزار آن هستید و باعث شادی شما می شود با صدای بلند اعلام و بیان کنید. بخاطر داشته باشیم وقتی در شرایط دشواری گرفتار میشویم زار زدن، آه و ناله بسیار راحت و متداول است. اما اگر در تمرینات شکرگزاری پشتکار و استمرار داشته باشید به یقین از آن نتایج فوق العاده ای می گیرید.
۳ – در مورد ذهن آگاهی با فرزندتان صحبت کنید. در صورت امکان، او را تشویق کنید که روزانه و بطور مرتب تمرینات ذهن آگاهی را تمرین کند. تمرینات ذهن آگاهی بصورت خلاصه به اینجا و اکنون خلاصه و محدود میشود، اینکه ما اکنون اینجاییم بسیار سهل و ممتنع است، بسیار ساده به نظر میرسد اما در واقع در اکنون بودن و اینجا بودن مهارتی است که جز با تمرین و ممارست حاصل نخواهد شد، اینجا و اکنون بودن ما را از شر حسرت و تأسف گذشته و اضطراب و ترس از آینده نجان میدهد، شما میتوانید به او کودکان کمک کنید بر زمان حال و اصطلاحاً “اینجا و اکنون”تمرکز کنند، این کار با تأکید بر تمرکز و افزایش آگاهی از حواسی که در لحظه تجربه می شود، براحتی تمرین پذیر و میسر است. به عنوان مثال: “اکنون چه طعمی احساس می کنید؟ لمس اشیا چه احساسی دارد؟ چه بویی را استشمام می کنید؟ وزش باد روی صورت شما چه حسی دارد؟ “
۴- از ارتباطات اجتماعی فرزندتان حمایت و اطمینان حاصل کنید. این موضوع مخصوصاً برای بچه های بزرگتر و نوجوانان حائز اهمیت است، گروه همسال و دوستانشان گاهی از هر چیزی مهم تر هستند و فکر ندیدن آنها در مدرسه روز به روز می تواند تلخ تر و ناراحت کننده تر باشد. آنها را تشویق کنید از طریق تلفن یا اپلیکشن های مختلف با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
۵ – هنگام صحبت با فرزندتان، به نگرانی های او گوش دهید و با آنها همراهی کنید. فقط بعد از شنیدن و گوش دادن به بچه هاست که می توانید برای کمک به آنها مفید و موثر باشید. یکی از راهکارهای موثر، توانایی مدیریت یا نفوذ است. از او بخواهید جهت کنترل نگرانی اش و یا تأثیر مثبت بر آن، نگرانی اش را بنویسد یا ترسیم کند. اگر توانایی کنترل یا تأثیر مثبت بر آن را ندارد، به فرزندتان پیشنهاد دهید که به کلی موضوع نگرانی اش را فراموش کند، این کار به چه معناست؟ اگر هیچ کاری وجود ندارد که بتوانند انجام دهند پس چرا بجای استرس و اضطراب زمانی را صرف احساس آرامش و آسودگی نکنند؟
اکثر کودکان ایام بحرانی را چالش برانگیز می دانند، اما این دوران برای بعضی دیگر به مسأله ای بزرگتر تبدیل می شود که نیاز به دریافت کمک های تخصصی و حرفه ای دارد. اگر فکر می کنید فرزند شما آسیب پذیرتر است و ممکن است در معرض آسیب باشد مراجعه و دریافت کمک از متخصصین را به تعویق نیندازید.
بسیاری از روانشناسان کودک و درمانگران، مشاوران و مددکاران اجتماعی خدمات آنلاین و یا تلفنی هم ارائه میدهند. اگر به مشاوره یا راهنمایی نیاز دارید حتماً به متخصصین و اهل فن مراجعه و اقدام کنید .
