تاب آوری رسانه چیست؟
در دنیای پر از تحولات امروز، مفهوم تاب آوری رسانه (Resilience Media) به عنوان یکی از مهم‌ترین رویکردها در حوزه ارتباطات و رسانه مطرح شده است. تاب آوری رسانه به ظرفیت سازمان‌ها و نهادهای خبری برای مقابله با بحران‌ها، تغییرات سریع محیطی، فشارهای سیاسی و اقتصادی و همچنین تأثیرگذاری منفی شبکه‌های اجتماعی اشاره دارد. در واقع، این مفهوم شامل توانایی رسانه‌ها در حفظ عملکرد مؤثر، ارائه اخبار معتبر و کسب کشش لازم برای مقاومت در برابر عوامل تهدیدکننده است. تاب آوری رسانه در جوامع دموکراتیک و حتی در کشورهای در حال توسعه اهمیت بسزایی دارد.
ابعاد مدیریتی تاب آوری رسانه
بنیانگذار رسانه تاب آوری دکتر محمدرضا مقدسی در ادامه آورده است یکی از ابعاد اصلی تاب آوری رسانه، بعد مدیریتی است. این بعد شامل برنامه‌ریزی استراتژیک، مدیریت منابع انسانی و مالی و همچنین توانایی تصمیم‌گیری سریع در مواقع بحران است. رسانه‌هایی که دارای ساختارهای مدیریتی قوی هستند، می‌توانند به راحتی با تغییرات محیطی سازگار شوند. این سازگاری اغلب از طریق ایجاد فرهنگ انعطاف‌پذیری در داخل سازمان، تقویت رهبری تحلیلی و افزایش همکاری بین بخش‌ها صورت می‌گیرد. این نوع مدیریت به رسانه‌ها کمک می‌کند تا در مقابل فشارهای داخلی و خارجی مقاومت کنند.
ابعاد مدیریتی تاب‌آوری رسانه شامل توانایی پیش‌بینی، آمادگی، مقاومت و خودتنظیمی در برابر شوک‌ها و تغییرات محیطی است. این ابعاد شامل برنامه‌ریزی استراتژیک، مدیریت منابع انسانی و مالی، بهره‌گیری از فناوری نوین، تقویت ظرفیت نهادی و ارتقای انعطاف‌پذیری سازمانی می‌شود. همچنین، توجه به جریان اطلاعات، حفظ اعتماد عمومی، مدیریت بحران و یادگیری از تجربیات گذشته از دیگر مؤلفه‌های کلیدی هستند. تاب‌آوری رسانه در شرایط نااطمینانی، به ویژه در حوادث غیرمترقبه مانند بحران‌های اجتماعی یا اقتصادی، نقش حیاتی در ادامه عملیات و حفظ اعتبار رسانه ایفا می‌کند.
بعد فناورانه تاب آوری رسانه
با گسترش فناوری‌های دیجیتال و هوش مصنوعی، بعد فناورانه تاب آوری رسانه اهمیت بیشتری یافته است. رسانه‌ها باید زیرساخت‌های لازم برای مقابله با حملات سایبری، نفوذ به سیستم‌های اطلاعاتی و همچنین انتشار اخبار جعلی را فراهم کنند. استفاده از سیستم‌های امنیتی قوی، به‌روزرسانی مداوم ابزارها و آموزش کارکنان در زمینه امنیت دیجیتال از جمله راهکارهایی است که به رسانه‌ها در افزایش تاب آوری کمک می‌کند. این بعد همچنین شامل توانایی استفاده از فناوری‌های نوین برای افزایش کیفیت خدمات رسانی به مخاطبان است.
بعد محتوایی تاب آوری رسانه
محتوا همواره ستون فقرات رسانه‌ها محسوب می‌شود. در مفهوم تاب آوری رسانه، بعد محتوایی به معنای حفظ استحکام در ارائه اخبار دقیق، موضوعی و بی‌طرفانه است. در دنیایی که اخبار جعلی و دسیسه‌آمیز در حال گسترش است، رسانه‌هایی که به اصول حرفه‌ای گزارش‌دهی و رعایت اخلاق رسانه‌ای پایبند باشند، موفق‌تر هستند. این بعد شامل آموزش مستمر خبرنگاران، نظارت بر کیفیت محتوا و ایجاد مکانیزم‌های بازخورد از مخاطبان نیز می‌شود.
بعد اجتماعی و اخلاقی تاب آوری رسانه
رسانه‌ها نقش عمده‌ای در شکل‌دهی افکار عمومی و تقویت اعتماد جامعه دارند. این بعد از تاب آوری رسانه به تعامل رسانه با جامعه، رعایت حقوق انسانی، توجه به تنوع فرهنگی و مقابله با تبعیض‌ها مربوط است. رسانه‌های تاب آور از طریق ایجاد فضایی امن برای بیان نظرات متنوع و تشویق مردم به مشارکت فعال در امر رسانه‌ای، می‌توانند اعتماد عمومی را حفظ کنند. این امر در مقابل فشارهای سیاسی و اجتماعی بسیار موثر است.
بعد اقتصادی و پایداری مالی
بعد اقتصادی یکی از ارکان اساسی تاب آوری رسانه است. بسیاری از رسانه‌ها به دلیل مشکلات مالی نمی‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند. بنابراین، داشتن منابع درآمدی متنوع، مدیریت بهینه هزینه‌ها و جذب سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت از عوامل اصلی در این بعد است. رسانه‌هایی که بتوانند درآمدهای خود را بدون وابستگی به منبع خاصی تأمین کنند، در برابر تغییرات اقتصادی مقاوم‌تر هستند. این نوع استقلال مالی به رسانه‌ها کمک می‌کند تا در بلندمدت بقا داشته باشند و نقش خود را در جامعه به خوبی ایفا کنند.
خاتمه کلام و در مجموع، تاب آوری رسانه یک مفهوم چندبعدی است که دربرگیرنده ابعاد مدیریتی، فناورانه، محتوایی، اجتماعی و اقتصادی است. رسانه‌هایی که در تمامی این ابعاد قوی باشند، قادر خواهند بود در شرایط بحرانی و تغییرات سریع جامعه، عملکرد خود را حفظ کنند و به عنوان منبع موثق اطلاعاتی باقی بمانند. این مفهوم در دورانی که اعتماد به رسانه‌ها در حال کاهش است، اهمیت بیشتری پیدا کرده و باید در دستور کار تمامی نهادهای رسانه‌ای قرار گیرد.
