ذهن آگاهی چیست؟ ذهن آگاهی یا Mindfulness یک تمرین برای آگاه شدن از زمان "حال" و "حضور در لحظه" بدون قضاوت و با تمامیت است. این تمرین به افزایش آگاهی و تمرکز بر روی تنفس، حس کردن تک تک اجزای بدن و حضور در لحظه کمک میکند.
رسانه ها، به ویژه شبکه های اجتماعی، می توانند تأثیرات مثبت و منفی بر روی ذهن آگاهی و تاب آوری یا resiliency داشته باشند.
ضمن اینکه بهوشیاری می تواند به کاهش نشخوار فکری در رسانه های اجتماعی کمک کند تا افراد کمتر به پست های قبلی خود در رسانه های اجتماعی فکر کنند و بیشتر روی لحظه حال تمرکز کنند(چنوی جی یو ، 2020).
سطوح بالاتر ذهن آگاهی با اعتیاد به رسانه های اجتماعی ارتباط منفی دارد.
دکترمحمدرضا مقدسی مدیر و موسس خانه تاب آوری در ادامه اضافه میکند ریشه ذهن آگاهی به فلسفه شرقی برمی‌گردد و هر فردی میتواند با تمرینات آن از مزایای آگاهی و تمرکز لذت ببرد.
این تمرین از طریق مدیتیشن و تمرینات ذهنی انجام می‌شود، که با حضور در لحظه، تمرکز بر حال و جدا کردن ذهن از گذشته و آینده، فرد را به ذهن آگاهی هدایت میکند و قدرت آگاهی و تمرکز او را افزایش میدهد.
ذهن آگاهی تعمد به توجه در لحظه حال است ، ذهن آگاهی شاید بنوعی اینجا و اکنون بودن است و نقش مهمی در پرورش تاب آوری دارد.
تاب آوری که به عنوان توانایی بازیابی و انطباق با استرس، ناملایمات یا تروما تعریف می شود، برای حفظ رفاه ذهنی و عاطفی در موقعیت های چالش برانگیز بسیار مهم است.
رابطه بین مایندفولنس و تاب آوری به طور گسترده در ادبیات تحقیق مطالعه شده است.
تحقیقات ارتباط قوی بین شیوه های ذهن آگاهی و توانایی تنظیم احساسات، کاهش خستگی عاطفی و افزایش تاب آوری روانی را نشان داده است.
آموزش مایندفولنس با افزایش تاب آوری، شفقت به خود و ظرفیت مقابله با شرایط نامطلوب، در نهایت بهبود عملکرد شغلی و کاهش تأثیر منفی محیط‌های کاری سخت همراه بوده است( پیگون و همکاران، 2021).
این پژوهش و سایر مطالعات همسو اثرات مثبت ذهن آگاهی را بر تاب آوری کادر درمان را تایید و بر اهمیت تاب آوری در کاهش خستگی عاطفی و افزایش تعهدات شغلی تاکید کرده است.
ذهن آگاهی برای افزایش رفاه فردی و کیفیت زندگی، با نتایج امیدوارکننده در روابط زوجین هم موثر بوده است ذهن‌آگاهی به طور بالقوه میتواند کیفیت رابطه درک شده بین همسران را بهبود بخشد( وینتر و همکاران 2021).
ذهن‌آگاهی این ظرفیت را دارد که بعنوان ابزاری ارزشمند در مشاوره،درمان و توسعه تاب آوری زوجین مورد استفاده قرار بگیرد.
ادبیات تحقیق از این ایده حمایت میکند که شیوه‌های ذهن آگاهی نقش مهمی در تقویت تاب آوری ، هم در سطح فردی و هم در زمینه روابط صمیمانه همسران دارند.
آموزش ذهن آگاهی مبتنی بر تاب آوری، روش‌های مختلفی وجود دارد که به افراد کمک میکند تا مهارت‌های لازم برای مواجهه با چالش‌ها و استرس را تقویت کنند.
آموزش تکنیک‌های ذهن آگاهی و یادگیری و تمرین مدیتیشن ، تمرینات تن آرامی و ریلکسیشن ، حتی آموزش مدیریت استرس میتواند در توسعه تاب آوری و تقویت ذهن آگاهی موثر باشد.
آموزش تاب آوری مبتنی بر ذهن آگاهی به افراد کمک میکند تا با چالش‌ها و مشکلات زندگی به شکل سازنده‌تری مواجه شوند. این آموزش‌ها شامل موارد زیر است:
تکنیک‌های عملی برای غلبه بر استرس
در این آموزش‌ها، روش‌های مختلفی برای کاهش استرس و تنش آموزش داده می‌شود. تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن و آرامسازی به افراد کمک میکند تا بتوانند با چالش‌های زندگی مقابله کنند.
توسعه ذخایر شناختی و هیجانی
آموزش تاب آوری به افراد کمک میکند تا ذهنیت رشد خود را توسعه دهند و از ذهنیت انجماد و ایستایی فاصله بگیرند. این امر به آن‌ها امکان میدهد تا با تحولات و تغییرات ناخواسته با آغوش باز مواجه شوند.
بهبود سازگاری سازمانی و توسعه شغلی
تسهیلگری تاب آوری در محیط کار و مشاغل به افراد کمک میکند تا رفتارهای سازمانی خود را برای موفقیت و ارتقای شغلی بهتر بشناسند و عملکرد بهتری داشته باشند. تاب آوری، افراد را در سازگاری سازمانی و توسعه شغلی هدایت و حمایت میکند.
آموزش تاب آوری مبتنی بر ذهن آگاهی به افراد کمک میکند تا با چالش‌ها و مشکلات زندگی به شکل سازنده‌تری مواجه شوند و از سختی‌ها سبقت بگیرند.
این آموزش‌ها شامل تکنیک‌های عملی برای کاهش استرس، توسعه ذخایر شناختی و هیجانی و بهبود سازگاری سازمانی و توسعه شغلی است.
تحقیقات نشان داده است که ذهن آگاهی می تواند تاب آوری را افزایش دهد و منجر به مکانیسم های مقابله بهتر و کاهش فرسودگی شغلی شود.
با ادغام ذهن آگاهی در زندگی روزمره، افراد می توانند توانایی خود را برای عبور موفقیت آمیز از موانع، کاهش استرس، و تقویت رفاه عاطفی افزایش دهند، که در نهایت منجر به زندگی متعادل تر و سازگارتر در زمان های چالش برانگیز می شود.
مشخص شده است که تمرین تاب آوری مبتنی بر ذهن آگاهی (MBRT) دارای مزایای متعددی است،
مزایای اصلی Mindfulness-based resilience training یا تاب آوری مبتنی بر ذهن آگاهی چیست ؟ در پاسخ به این سوال میتوان به مواردی به قرار زیر اشاره داشت :
1. کاهش فرسودگی شغلی: نشان داده شده است که MBRT فرسودگی شغلی را در بین اولین پاسخ دهندگان کاهش می دهد، که نشان دهنده پتانسیل آن در کاهش تأثیر منفی عوامل استرس زا شغلی است.
2. تاب آوری تقویت شده: MBRT تاب آوری روانشناختی را افزایش می دهد، که یک مکانیسم کلیدی در محدود کردن تأثیر استرس و کاهش بروز فرسودگی شغلی است.
3. افزایش ذهن آگاهی: MBRT ذهن آگاهی را افزایش می دهد، که عاملی حیاتی در افزایش تاب آوری و کاهش فرسودگی شغلی است.
تنظیم عاطفی و اعتماد به نفس: مشخص شده است که آموزش ذهن آگاهی تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بر تاب آوری، اعتماد به نفس و تنظیم احساسات در بین ورزشکاران داشته است.
6. مکانیسم‌های مقابله و کاهش استرس : تمرین‌های ذهن آگاهی، مانند تکنیک‌های زمینه‌سازی، مدیتیشن ذهن‌آگاهی، مدیتیشن اسکن بدن، و آرامسازی پیشرونده عضلات، می‌توانند با کاهش اضطراب و استرس و بهبود مهارت‌های تنظیم هیجانی به ایجاد انعطاف‌پذیری کمک کنند.
7. نروپلاستیسیته و عملکرد مغز: تمرین ذهن آگاهی می تواند منجر به تغییراتی در عملکرد مغز شود که نشان دهنده پتانسیل آن در سیم کشی مجدد مغز برای مقابله بهتر با استرس و ناملایمات است.
8. توسعه بهباشی : مطالعات نشان داده است که ذهن آگاهی بهباشی عاطفی را بهبود می بخشد، به ویژه هنگامی که تحت شرایط استرس زا قرار می گیرید یا با شرایط روانی ویژه ای مانند افسردگی یا اضطراب دست پنجه نرم می کنید.
9. افزایش خودآگاهی و شفقت به خود: آموزش کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی باعث افزایش شفقت به خود در بین متخصصان مراقبت های بهداشتی شده است که نشان دهنده پتانسیل آن در ارتقای خودآگاهی و همدلی است.
10. ارتقای سلامتی عمومی: بررسی ها نشان میدهد که مدیتیشن و ذهن آگاهی دارای مزایای متعددی بر سلامتی و رفاه روانی و جسمی است که میتوان به تقویت سیستم ایمنی، بهبود خلق و خو و کاهش پریشانی روانی اشاره کرد.
به طور خلاصه، آموزش تاب آوری مبتنی بر ذهن آگاهی طیف وسیعی از مزایایی را ارائه می دهد که می تواند تاب آوری را افزایش دهد، فرسودگی شغلی را کاهش دهد و بهزیستی کلی ذهنی و جسمی را بهبود بخشد.
