تاب آوری از طریق یک سری از عوامل حمایتی رخ می دهد. عوامل حمایتی ویژگی های منحصر به فردی جوانان بوده و ویژگی و شاخصه افرادی که در زندگی جوانان حضور دارند ؛ جوانان را قادر می سازد که تجربیات منفی را از سر بگذرانند.( لیزر و نیکتوریا ، 2011 میلادی ) .
خیلی وقتها بین آنچه که به نظر یک مربی و یا درمانگر بررسی میکند و آنچه که به نظر جوانان مطلوب یا ضروری است ؛ تضادی وجود دارد . علاوه بر این همیشه واضح نیست که آیا این عوامل فرد را از عواقب منفی محافظت می کنند یا صرفا احتمال عواقب مثبت تر را بهبود میبخشند. ( لیزر و نیکتورا ؛ 2011 میلادی ) .
در مطالعات بین المللی لیزر در مورد تاب آوری , وی متوجه شد که عوامل حمایتی کمتر جهانی بوده و بیشتر مرتبط به مرحله رشد ؛ جنسیت و اخلاقیات و فرهنگ هستند . ( آبوکاری و لیزر ؛ 2012 میلادی ؛ بوکل و لیزر ؛ 2015 میلادی ؛ لیزر ؛ 2008 میلادی ؛ لیزر و لوستر و اوشیو ؛ 2007 میلادی ؛ لیزر و لوستر و اوشیو ؛ 2007 میلادی ؛ لیزر ؛ اوشیو, لوستر؛ تانکا و نینومیا؛ 2004 میلادی ؛ لیزر و نیکتوریا , 2011 میلادی )
بنابراین برنامه هایی که تنها عوامل خاص حمایتی را آموزش میدهند ممکن است برای برخی از افراد بدرد بخور نباشند. احتمال زیاد بسیاری از عوامل حمایتی بصورت هماهنگ از یک جوان خاص حمایت میکنند. اما ترکیب این عوامل حمایتی ممکن است برای آن فرد خاص در جامعه و فرهنگ خاص منحصر به فرد باشند.
بنابراین آموزش روانشناسی و حمایت از عوامل حمایتی خاص باید با آگاهی از خانواده و جامعه و زمینه فرهنگی جوانان انجام شود. عوامل حمایتی ممکن است برای فرد درونی شده یا در محیط فردی وی قرار داشته باشند.
عوامل حمایتی در درون جوانان شامل انعطاف پذیری شناختی و توانایی شناختی و هویت مثبت و تعهد به یادگیری و جنسیت و زیبایی فیزیکی و خلق و خوی خوش و توانایی برای جذب حمایت اجتماعی و خود شکوفایی و کنترل درونی و شوخ طبعی و معنویت و ایمان و حس هدفمندی و خوشبینی و هوش احساسی و محافظه کاری هستند. ( لیزر و نیکتورا ؛ 2011 میلادی ) . این عوامل حمایتی درونی ممکن است ویژگی های درونی تر فردی بوده و کمتر احتمال دارد با مشاوره کسب شوند . اما برخی از آنها را میتوان برای حمایت از جوانان در زمان نیاز استخراج و بیرون کشید.
عوامل حمایتی بیرونی شامل مواردی چون سطح تحصیلات و آموزش مادر , ثبات اقتصادی خانواده ؛ احساس امنیت و تعهد والدین به یکدیگر و همکاری آنها درانجام وظیفه پدر و مادری روابط مادر با جوان روابط پدر و مادر با جوان ؛ احساس مفید بودن ؛ کمک در انجام کارهای خانه , حمایت خانواده گسترده , وجود مربیان و ره نما در مدرسه جوان و فعالیتهای فوق برنامه در جامعه و احساس تعلق در خانه و در مدرسه ,محل کار ؛ لذت از مدرسه؛ حمایت دوستان و مددکاری اجتماعی و سرمایه های اجتماعی هستند . ( لیزر و نیکتورا, 2011 میلادی ) این عوامل حمایتی از فرد در تاب آور شدن حمایت می کنند.
تعدادی از این عوامل حمایتی میتوانند برای جوانان از طریق مشاوره و کلاس های آموزش والدین و یا آموزش روانی و ایجاد فرصتهایی برای جوانان برای ارتباط با دیگران افزایش یابند. بنابراین برای تاب آوری جوانان یک تیم و گروه لازم است.
عوامل خطر
عوامل خطر اختلالات و مشکلات و معایبی هستند که جوانان تجربه میکنند. عوامل خطر برای هر فرد منحصر به فرد هستند ؛ اما بسیاری از افراد به نظر تاثیرات مضر تر و آسیب رسان تری را تجربه میکنند . ( آبوکاری و لیزر ؛ 2012 میلادی ؛ بوکل و لیزر , 2015 میلادی , لیزر؛ 2008 میلادی ؛ لیزر ؛ لوستر و اوشیو؛ 2007 میلادی , لیزر ؛ لوستر و اوشیو 2007 میلادی b ؛ لیزر و اشوی ,لوستر ؛ تانکا و نینومیا ؛ 2004 میلادی ؛ لیزر و نیکتورا, 2011 میلادی )عوامل خطر داخلی شامل موارد ذیل هستند: جنسیت , سن , تاخیر در رشد یا ناتوانی های یادگیری , میزان کم تولد ؛ تشخیص سلامت روان ,تاریخچه آزار فیزیکی و جنسی و احساسی یا مورد غفلت قرار گرفتن , استفاده ازمواد مخدر؛ اختلالات خوردن , جرم و جنایت , پایین بودن طبقه اجتماعی و اقتصادی در مقایسه با اطرافیان جوان , توقعات پایین برای آینده , دستاوردهای پایین تحصیلاتی و آکادمیک , بدخلقی ؛ بیماری شدید یا مزمن در کودکی ( لیزر و نیکتورا؛ 2011 میلادی).
بسیاری از این عوامل خطر درونی ممکن است فرصتهایی برای جوانان برای کار با افراد حرفه ایی فراهم بیاورند و امید آن است که آثار آسیب های بلند مدت عوامل خطر بر جوانان را کاهش دهند. بهرروی مشارکت در سیستم خدمات انسانی می تواند یک عامل خطر هم باشد ( ورنر و اسمیت ؛ 1992 میلادی ) ؛ در صورتی که این مداخلات به نحو ضعیفی انجام شود و پیامدهای منفی اضافه ایی را با خود به همراه داشته باشند.
عوامل خطر محیطی در زیست اجتماعی جوانان پیامدهای منفی دارد. عوامل خطر محیطی شامل افسردگی والدین یا ناراحتی روحی و سطح پایین تحصیلات مادر ؛ دسترس نبودن مادر و والدین ؛ نا آگاهی والدین از فعالیتهای جوانان , عدم وجود روابط و دلبسته به مراقب, شاهد خشونت های داخلی بودن ؛ ناهماهنگی های زناشویی ؛ فاصله بین خواهران و برادران و والدین معتاد , تفاوتهای شخصیتی با والدین و تعداد افراد خانواده و زندگی در یک خانواده پر جمعیت ؛ نقل و انتقالات متعدد؛ بی خانمانی , خشونت نسبت به همسالان یا بزرگترها ؛ بیگانگی نسبت به همشاگردی ها یا بزرگتران؛ مشکل در دوست یابی ؛ زورگویی و قلدری یا مورد سو استفاده قرار گرفتن توسط والدین ومعلمان یا دیگر مراجع قدرت ؛ خشونت و یا فعالیت باندها در محله , نداشتن خانه مناسب , نداشتن الگوی مناسب از آن جمله اند. تمام این عوامل خطر خسارات زیادی به بار می آورد؛ برخی از این عوامل بر اساس شدت و ترکیب عوامل قدرت منفی تری نسبت به دیگران دارند.
خطرات به نظر آثار فزاینده ایی دارند . ( بوگنشنایدر ؛ 1998 میلادی ؛ لیزر و نیکتورا, 2011 میلادی ؛ لینبرگ و اونگر؛ 2008 میلادی , مستن ؛ 2014 میلادی ؛ رولف ؛ مستن , سیچیت؛ نوچترلین و وینتروب ؛ 1992؛ اونگر؛ 2004 میلادی, ورنر؛ 1994 میلادی ) ورنر ( 1994 میلادی ) گزارش می کند که دو سوم کودکان در بررسی وی با چهار عامل خطر یا بیشتر تا سن 10 سالگی مشکلات رفتاری یا یادگیری از خود نشان دادند . گارمزی متوجه رابطه بین تعداد عوامل استرس زا و اختلالات روانی در کودکان شد. ( 1993 میلادی ) او متوجه شد که یک عامل فشار زا احتمال اختلالات روانی را تا 1% افزایش داد. دو عامل استرس آور احتمال اختلالات روانی را تا 5% برای کل 6% افزایش داد و نهایتا چهار یا چند عامل استرس زا احتمال اختلال روانی را تا 21% برای کل 33% برای کسانی که 4 استرس یا بیشتر را تجربه میکنند را افزایش داد. ( گارمزی , 1993 میلادی ) بنابراین کار به هدف کاهش عوامل خطر می تواند برای جوانان بسیار مفید باشد.
عوامل خطر تاثیرات سودمندی هم دارند. برای رشد میزانی از خطر لازم است ( گور و اکنرود ؛ 1996 میلادی ؛ لیزر و نیکتورا ؛ 2011 میلادی ؛ لیبنبرگ و اونگار؛ 2008 میلادی ؛ مستن ، 2014 میلادی ) در تحقیق سرنوشت ساز خود در مورد افسردگی او متوجه شد که برخی از خطرات استقلال اجتماعی و عملکرد بهتر را موجب میشوند. باندورا 1997 میلادی باور دارد که تنها از طریق چالش های زندگی موفقیت به دست میآید. این آگاهی که جهان مکان کاملی نیست ؛ ممکن است عملکرد فردی را بهبود دهد. بنابراین کودکان و جوانانی بشدت توسط مراقبان خود از پیامدهای منفی محافظت می شوند ؛ تاب آوری کمتری را نشان می دهند , چرا که مجبور نبوده اند با چالش ها یا نومیدی های خود سازگار شوند.
استرس
مفهوم استرس هم برای تاب آوری مهم است . تاب آوری به یک فرایند دینامیک و سازگاری مثبت با سختی ها و چالش های مهم اشاره میکند. دو مفهوم در این زمینه شرایط حیاتی هستند : ( 1 ) در معرض تهدیدات یا سختی ها شدید قرار داشتن (2 ) رسیدن به سازگاری مثبت علیرغم شداید عمده در فرایند رشد ( لوتر؛ سیچیت ؛ بکر؛ 2000 میلادی ؛ صفحه 543 )
بنابراین تاب آوری فقط وقتی رخ میدهد که استرس وجود داشته باشد و تاب آوری زمانی که هیچ استرسی نیست ؛ معنایی ندارد. این نکته مهمی است , چرا که بدان معناست که حمایت از جوانان از همه تاثیرات منفی بیرونی , که عملا تلاشی غیر ممکن است , مانع از رشد سالم جوان می شود. جوانانی که تاب اورتر هستند, مجبور بوده اند که با سختی های زیادی در زندگی کنار بیایند. ( لیزر و نیکتورا؛ 2011 میلادی ) .
بهرحال هر جا که استرس زیاد باشد , فرد نمیتواند از عوامل حمایتی که در اختیار دارد؛ استفاده کند. بنابراین عدم وجود استرس برای رشد سالم خوب نیست؛ و استرس زیاد هم برای رشد سالم مضر است.
برگرفته از کتاب روشهای نوین تاب آوری و بهزیستی جوانان
