تقویت تاب آوری مبتنی بر آموزش است
به قلم دکتر محمدرضا مقدسی
از آنجا که همواره عوامل متعددی سلامت فردی و اجتماعی را مورد تهدید و هجوم قرار می دهد و در پاره ای از موارد هم حتی مدیریت و کنترل این تهدیدات بسیار سخت و ناممکن است. و حتی در برخی موارد قابل پیش بینی هم نبوده، به همین جهت توان و ظرفیت مقابله و مواجهه با آنها نیز تعبیه و تدارک دیده نشده است. لذا به نظر میرسد بخش عمده پایداری اجتماعی در توسعه تاب آوری که متضمن قدرت مقابله با تهدیدات پیش بینی نشده را نیز در خود جای داده است.
از این منظر توسعه تاب آوری به منزله توسعه پایداری اجتماعی دارای جایگاه ویژه و بصورت خاص مورد توجه است که از قضا هر دو مفهوم نیز بسیار مجاور و همپوشان هستند.
مدیریت عوامل ریسک و تهدیدات اجتماعی شامل (طلاق، اعتیاد، فقر مزمن، بیماریهای سخت درمان و بی درمان، بلایا و تصادفات و …) در واقع چیزی جدای از تاب آوری و پایداری اجتماعی نیست. و درست به همانگونه که عواملِ تهدید رشد میکنند، سازمانهای متولی و چه بسا خانواده ها و تمامی آحاد اجتماع نیز بایستی به توسعه و تقویت تاب آوری توجه فرمایند یا به عبارت دیگر تمامی فعالیت ها در مواجهه با آسیب های اجتماعی بایستی بر تقویت تاب آوری و پایداری متمرکز شود، چرا که همواره بخشی از صدمات و آسیب های اجتماعی از حوزه مدیریت و کنترل سازمانهای متولی خارج خواهند بود و شایسته آن است که از این منظر هم به عایدات حاصله از توسعه تاب آوری کمی بیشتر تأمل کنیم.
تاب آوری جسمانی چگونه توصیف میشود و مزایای آن چیست ؟
تسهیلگری تاب آوری چگونه سلامت اجتماعی را افزایش میدهد؟
از آنجا که تقویت تاب آوری مبتنی بر آموزش است، انتظار میرود سازمان های دولتی، مردم نهاد و مهمتر از همه وزرات آموزش و پرورش در توسعه پایداری و تقویت تاب آوری بیش از پیش ایفای نقش نمایند چرا که مدارس پایگاه پایداری اجتماعی هستند و تقویت تاب آوری از مطالبات جدی جوامع در حوزه سلامت بشمار می آید.
باور غالب این است که در توانمندسازی اقشار آسیب دیده و آسیب پذیر چالش خاصی وجود ندارد و در اغلب موارد با سازمانهای تجهیز شده و با اندکی توجه و تزریق اعتبارات بیشتر موفق به انجام وظیفه (توانمندسازی و باز آفرینی) خواهیم بود و صد البته از بهینه سازی مشارکت و فعالیت سازمانهای مردم نهاد نیز در این عرصه نمیتوان غافل بود.
بنابراین توانمندسازی و بازیابی سلامت توانخواهان و مددجویان و سامان دهی مجدد ایشان مسأله حادی نیست، مشکل جدی تسری و انتشار آسیب است که در واقع چیزی جز فقدان تاب آوری نیست و این نشان میدهد در حوزه توسعه تاب آوری تعلل صورت گرفته و این سازه روانشناختی و اجتماعی شایسته توجه بیش از این است.
تاب آوری از این منظر هم، دارای جایگاه ویژه ای در (پیشگیری) خواهد بود که ضرورت توجه بیش از پیش به آن کاملاً هویداست. برنامه های ارتقاء سلامت، پیشگیری و پایداری اجتماعی چنانچه با توسعه تاب آوری همراه نباشند فاقد هر گونه اعتبار و ارزش خواهند بود. سازه ای که در روزهای سخت در معرض صدمه بودن کارآمد و کارساز است، تاب آوری است.
و اما در حوزه امداد و مددکاری اجتماعی شاید بتوان گفت تنها توجه و تأکید بر زیر ساخت های اقتصادی و مساعدت و حمایت های مالی تضمین کننده پایداری نیست، اگرچه در این جهت نیز هر اقدامی شایسته استقبال و توجه است اما بهرحال از اثربخشی این مداخلات و حمایت ها در (توانمندسازی و تقویت تاب آوری) نیز بایستی اطمینان یافت، چرا که رفع موانع به تنهایی متضمن پایداری اجتماعات نیست و اهمیت تاب آوری در همین نکته ظریف نهفته است که همیشه بخشی از آفات و تهدیدات قابل پیش بینی نیست. این موضوع همانگونه که در حوزه سلامت روان و بهزیستیِ روانشناختی حایز اهمیت است، در سلامت و پایداری اجتماعی نیز دارای جایگاه شایان توجه است.
تاب آوری برگشت پذیری نیست تاب آوری دارایی نیست تاب آوری رویکردی تقلیل گرا نیست تاب آوری بمعنای خوگیری با عامل مزاحم نیست تاب آوری بمعنای تن دادن به ذلت و تسلیم شدن و سازش هم نیست. هم چنین میتواند رویداد محور نباشد.
تاب آوری انقلاب خرد ورزی است که خط تولید آن مدیریت است و ابزار گسترش آن هم آموزش است تاب آوری خوشبختی جدید است .
تسهیلگری و کوچینگ تاب آوری در سطوح فردی منجر به افزایش و تقویت آن است.
تاب آوری تمرین پذیر است این تمرینات مبتنی بر حداقلی از ظرفیت های ژنتیکی است اما برای توسعه آن ضرورتی ندارد که مصیبت و شکست های مکرر تجربه کنیم اگرچه این سازه روانشناختی بنوعی قدرت مقابله انسان با مشکلات را نمایندگی میکند و یکی از بهترین پیش بینی کننده های سلامت بشمار می آید
اما بایستی در نظر داشت که تاب آوری فضلیت نیست ختم کلام اینکه تاب آوری ضامن تعادل و پایداری است اما پایداری نیست تاب آوری میتواند پاسخ مثبت فرد و یا سازمان و جامعه به مشکلات باشد.
منبع : www.resiliency.ir
