حدود ده ماه از تشکیل این جمع (به ترتیب حروف الفبا: محمدعرفان آزادیستان، حمیدرضا تیموری، عادل شکیبایی، محمدعلی طائبی) میگذرد. جمعی که میخواست و میخواهد مسائل اقتصاد (خصوصاً اقتصاد ایران) را بفهمد. در این چند ماه کتاب حرفهایی با دخترم درباره اقتصاد محور جلسات ما بود. متنخوانی و بحث و بررسی موضوعات کتاب در دستور کارمان قرار داشت. حالا این کار به ایستگاه دوم رسیده است: متنخوانی و بحث و بررسی کتاب اقتصاد ما اثر شهید سید محمدباقر صدر.
قطعاً شهید صدر از نوابغ زمانه ماست. تلاشش برای طرح مبنایی اقتصاد اسلامی و نگاه عمیقش به «علل انحطاط و عقبماندگی مسلمانان» درخور ستایش است. رهبر انقلاب اسلامی درباره شهید صدر از الفاظی چون «عمود فکری برای نظام و جامعه اسلامی» و «نابغه» و «صاحب مکتب در اصول و فقه و فلسفه» استفاده کردهاند.
در جلسه اول از صفحه 13 تا 18 را مطالعه کردیم. خواندن پیشگفتار پژوهشگاه صدر را هم به عهده دوستان گذاشتیم. صدر در مقدمهاش به چاپ دوم کتاب، ارتباط اقتصاد با حیات امت اسلامی را تبیین میکند.
مهمترین بحث ایشان در این 5 صفحه: جهان اسلام درهای خود را بر روی زندگی اروپایی باز کرد و پیشوایی فکری و رهبری انسان اروپایی را قبول کرد و جایگاه خود را در یک «چارچوب تقلیدی» پیدا کرد.
پیروی از تجربه پیشرو انسان اروپایی به 3 صورت پشتسرهم از نظر زمانی در جهان اسلام خودنمایی کرد:
1. تبعیت سیاسی
2. تبعیت اقتصادی
3. تبعیت در شیوه: اشاره به نهضتهای آزادیبخش مسلمان داشتند که سعی کردند از نظر سیاسی و اقتصادی و از سیطره غرب خارج شوند. اما «نتوانستند در درک طبیعت مشکل خود که در عقبماندگی اقتصادی جلوهگر بود، از قالب فهم اروپایی بیرون روند».
شهید صدر تجارب نوین برای ساختن بنای اقتصادی در جهان اسلام را به دو تجربه «اقتصاد آزاد مبتنی بر اساس سرمایهداری» و «اقتصاد برنامهریزیشده بر پایه سوسیالیسم» تقسیم میکند. اولین جهتگیری جهان اسلام (از نظر زمانی) گزینش لیبرالیسم بود. سپس برخی جریانهای حاکم برای رهایی از سرمایهداری، سوسیالیسم را محور قرار دادند.
اینجاست که شهید صدر ادعا میکند: چنین راه آمادهای بهصورت نظری و عقیدتی در میان امت وجود دارد، هرچند از میدان عمل دور بوده و آن «اقتصاد اسلامی» است. حالا باید دید منظور شهید صدر از «اقتصاد اسلامی» و مبانی آماده نظریاش چیست؟
در گفتوگوها درباره متن کتاب این موضوعات دنبال شد:
1. صدام خطر خمینیشدنِ صدر را احساس کرده بود و به همین جهت صدر را شهید کرد.
2. کتاب در چه ظرف زمانی نوشته شده و چه نسبتی با امروز ما دارد؟
3. تصویر اجتماعی ما از دین به چند بخش تقسیم میشود؟ (بحث حاشیهای)▲