پروسه توانبخشی پس از عمل جراحی رباط صلیبی خلفی

پروسه بازتوانی پس از عمل جراحی رباط صلیبی خلفی(PCL)

در مقاله قبلی به نقش لیگامان صلیبی خلفی در زانو؛مکانیسم آسیب ؛اندیکاسیون های جراحی و...اشاره کردیم در این مقاله پروسه توانبخشی پس از عمل بازسازی لیگامان صلیبی خلفی را مرور میکنیم.

بلافاصله پس از عمل جراحی داروهای انتی بیوتیک و

خون به بیمار داده میشود و بیمار در اختیار سرویس فیزیوتراپی قرار میگیرد.

اقدامات لازم در روز اول پس از عمل

بلافاصله پس از عمل به بیمار بانداژ کشی یا جوراب واریس داده میشود که باید تا دو هفته پوشیده شود هدف از این کار جلوگیری از تشکیل لخته در ساق و همچنین کاهش تورم میباشد.

پزشک به بیمار یک بریس با پد پشت ساق میدهد که این زانو بند تا 8هفته پس از عمل استفاده میگردد.

راه رفتن بیمار از روز اول پس از عمل با دوعصا انجام میگیرد و بیمار توسط فیزیوتراپیست در بخش جراحی راه اندازی میگردد.

استفاده از کیسه یخ(ice)جهت کاهش ادم و التهاب ناحیه مفید میباشد.

جهت جلوگیری از تورم اندام تحتانی ؛پای بیمار بالاتر از سطح قلب قرار میگیرد.

انقباض عضله چهار سر رانی به صورت ایزومتریک و همچنین حرکت پمپ مچ پا به بیمار آموزش داده میشود.

در صورت درد و تورم پزشک بنا به صلاحدید از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی(NSAID)استفاده مینمایدکه تا یک هفته پس از عمل باید مصرف گردد.

شایعترین مشکلات پس از عمل جراحی رباط صلیبی خلفی درد و تورم زانو،ضعف وآتروفی عضله چهار سر ومحدودیت حرکتی زانو میباشد.

استفاده از دستگاه ها و مدالیته های فیزیوتراپی

استفاده از تحریک الکتریکی جهت بازآموزی عضله چهارسر رانی (خصوصاVMO)مفید میباشد.

جهت کاهش تورم میتوان از دستگاه HIGH VOLTAGE ویا GALVANICاستفاده نمود.

TENSو یاIFجهت کاهش درد بیمار موثر میباشد.

استفاده از دستگاه بیوفیدبک جهت فعال کردن عضله پهار سر و یا مهار و ریلکس کردن عضله همسترینگ فوق العاده سودمند میباشد.

همچنین میتوان از CRYOTHERAPYجهت سرد کردن زانو و COMPRESSIONTHERAPY جهت کاهش تورم استفاده نمود.

استفاده از زانوبند

برای این بیماران بریس بلند زانو با پد پشتی ساق جهت جلوگیری از حرکت خلفی ساق تجویز میگردد که باید تا دو ماه موقع راه رفتن و خواب پوشیده شود در صورت وجود بیثباتی ممکن است بریس برای ماه سوم نیز به بیمار توصیه گردد.پس از آن ممکن است یک فانکشنال بریس برای بیمار تجویز گردد.

دامنه حرکتی زانو

مهمترین نکته در پروسه بازتوانی بدست آوردن هر چه سریعتر اکستنشن (صاف شدن زانو)میباشد که در همان هفته اول باید بدست اید.اما در مورد خم شدن زانو باید در هفته اول 90درجه بدست اید.پس از 8هفته 120درجه و پس از 10تا12هفته 135 درجه خم شدن بدست آید .خم شدن بیشتر از 135 درجه نیاز نمیباشد مگر در مورد ورزشکاران حرفه ای و آنهم با صلاحدید پزشک جراح.

صاف شدن کامل زانو

جهت صاف شدن کامل زانو از روز بعد از عمل باید 6 بار در روز و هر بار بمدت 10دقیقه زیر زانو را خالی گذاشت تا از چسبندگی در ناحیه اینترکندیلار جلوگیری بعمل آمده و زانو صاف گردد اگر پس از پایان هفته اول زانو کاملا صاف نبود باید فشار در جهت صاف شدن زانو را افزایش داد .

یکی از تمرینات موثر در این زمینه towel exerciseمیباشد .مطابق شکل یک بالشتک زیر مچ پا قرار داده بطوریکه زیر زانو خالی باشد و 5کیلوگرم وزنه بالای کشکک قرار میدهیم وبه مدت 10دقیقه این حالت را حفظ میکنیم و 6مرتبه در روز تکرار میکنیم تا صاف شدن کامل زانو بدست آید .نکته مهم در این رابطه اینست که اولا وزنه نباید بالای ساق قرار گیرد زیرا باعث فشار به رباط بازسازی شده میگردد بلکه باید در قسمت انتهایی ران قرار گیرد ،ثانیا پس از اتمام تمرین استفاده از یخ باعث کاهش التهاب و درد میگردد.

میتوان بتدریج وزنه را سنگینتر کرده و به 10کیلوگرم رسانید اگر پس از 4هفته از عمل صاف شدن کامل زانو بدست نیاید باید زانوی بیمار در حالت صاف گچ گرفته شود(serial casting)

خم شدن زانو

جهت خم شدن زانو میتوان از تمرین wall slideاستفاده نمود که مطابق شکل بیمار پای خود را روی دیوار قرار داده و با کمک دیوار آنرا به پایین سر میدهد این تمرین 10دقیقه و 6مرتبه در روز تکرار میشود

استفاده از دستگاه CPMبه همراه پد پشت ساق جهت جلوگیری از حرکت ساق بسمت عقب نیز میتواند مفید باشد.

راه رفتن بیمار

از روز اول پس از عمل بیمار با استفاده از عصا و در حالیکه 25درصد وزن روی اندام مبتلا میباشد میتواند راه برود پس از یک ماه بیمار میتواند عصای سمت مبتلا را کنار گذاشته و در هفته ششم پس از عمل بیمار بدون عصا راه میرود.نکته مهم اینست که تا 6 ماه بیمار باید از اسکات عمیق زدن ،پله پایین آمدن و در سر پایینی راه رفتن اجتناب کند.

مبیلیزیشن کشکک

همانطور که در مورد پروسه توانبخشی پس از جراحی ACLگفته شد حرکت کشکک از روز اول پس از عمل جهت جلوگیری از چسبندگی و محدودیت حرکتی ضروری میباشد.

بیمار باید کشکک را در چهار جهت بالا،پایین،داخل و خارج حرکت داده و در هرجهت 10ثانیه فشار را نگه دارد این تمرین بمدت 5دقیقه و قبل از انجام تمرینات دامنه حرکتی باید انجام گیرد.بیمار باید این تمرین را تا 8هفته پس از عمل جراحی انجام دهد.

تمرینات کششی

کشش همسترینگ و عضله دو قلو مطابق شکل از همانروز اول پس از عمل شروع میشود.هر چرکت 30ثانیه حفظ و 5مرتبه تکرار میشود.

کشش ITBوعضله چهار سر رانی از هفته نهم پس از عمل مطابق شکل شروع میگردد.

تمرینات تقویتی

1.انقباض ایزومتریک عضله چهارسر(quadriceps setting):مطابق شکل عضله چهار سر رانی را منقبض کرده و 10ثانیه انقباض را حفظ میکنیم 10مرتبه تکرار و 10نوبت در روز این تمرین را انجام میدهیم.

2.تمرین SLR:از هفته دوم پس از عمل مطابق شکل بیمار با زانوی صاف پای خود را 20سانتیمتر از تخت جدا کرده و 10ثانیه بالا نگه میدارد ،این تمرین را 10مرتبه تکرار و 5نوبت در روز انجام میدهد.با افزایش فانکشن عضله چهار سر میتوان از وزنه به دور مچ پا نیز استفاده کرد که میتوان بتدریج وزنه را تا 10کیلوگرم افزایش داد.

از هفته چهارم پس از عمل حرکت SLRاز طرف داخل و خارج نیز انجام میگیرد.

حرکت SLRدر حالت خوابیده به شکم 9هفته پس از عمل شروع میشود.

3.تقویت عضله دوقلو:مطابق شکل از ماه دوم پس از عمل میتوان به تقویت این عضله پرداخت .مطابق شکل روی انگشتان پا بالا آمده و 10ثانیه این حالت را حفظ کنیدو 20مرتبه تکرار ،5نوبت در روز انجام دهید.

4.حرکت مینی اسکات :مطابق شکل 30درجه زانوهای خود را خم کرده و 10ثانیه این حالت را حفظ کنید،20مرتبه تکرار و 3نوبت در روز انجام دهید.

5.حرکت جلو ران:میتوان این حرکت را از هفته چهارم و در زاویه 0-60انجام داد.

6.تقویت همسترینگ:این تمرین تا ماه چهارم پس از عمل باید به تاخیر افتد.

تمرینات تعادلی

به محض کنار گزاشتن عصا میتوان تمرینات انتقال وزن و ایستادن تک پا را شروع کرد.

ایستادن روی تخته تعادل از هفته هفتم بعد از عمل شروع میگردد.

دوچرخه ثابت

استفاده از دوچرخه ثابت 5تا 6هفته پس از عمل شروع میگرددکه باید زین دوچرخه در حداکثر ارتفاع ممکن باشد .مقاومت در حداقل میزان بوده و پاشنه پا با رکاب تماس داشته باشد نه پنجه پا.

دویدن بیمار

دویدن بیمار 6ماه پس از عمل شروع میگردد .چهت شروع دویدن باید شرایط زیر محقق گردد:

1.قدرت عضلات کوادریسپس و همسترینگ نسبت به سمت مقابل بیشتر از 30%اختلاف نداشته باشد.

2.جابجایی مفصل کمتر از3میلیمتر باشد.

3.دامنه حرکتی مفصل کامل باشد.

4.درد و تورم در زانو وجود نداشته باشد.

تمرینات جهشی و پرشی

این تمرینات9ماه پس از عمل زیر نظر بدنساز یا فیزیوتراپیست شروع میگردد.

بازگشت به ورزش

یکسال پس از عمل در صورتی که اختلاف قدرت عضلات دو طرف کمتر از10% و قدرت عضله چهارسر بیش از 100%سمت مقابل باشد و بیمار بتواند تست های فانکشنال را پشت سر بگذارد،بیمار میتواند به فعالیت ورزشی خود باز گردد.

به امید یک زندگی بدون درد فیزیوتراپیست علیرضا سپهری