هنجارشکن و بی‌اعتنا به ارزش‌های نسل قبل، پرخاشگر و کم حوصله، سرگردان در پی فالگیرها، دارای گرایش به اعتیاد، ناتوان در یافتن دوست و رابطه‌ی مناسب با والدین، سر در گم در ازدواج و یافتن همسر، ناتوان در ایجاد کسب و کار و وابسته به جیب والدین و … صفاتی هستند که به نسل جوان امروز، انگ زده می‌شوند. اما این معضل چیز جدیدی نیست. سقراط، فیلسوف یونانی قرن‌ها پیش چنین گفت: «جوانان ما عاشق تجملات و قدرت هستند. آن‌ها به بزرگ‌ترها احترام نمی‌گذارند و ترجیح می‌دهند به جای ورزش کردن با هم حرف بزنند. آن‌ها برای بزرگ‌ترها از جا بلند نمی‌شوند، قبل از دیگران شروع به حرف زدن می‌کنند، با دهان باز غذا می‌خورند و به آموزگاران خود بی احترامی می‌کنند»
اما با این همه، نگاهی به ادوار تاریخی و نوع مواجهه‌ی مردمان هر عصر با مقوله‌ی هنجارها؛ واقعیتی را به ما گوشزد می‌کند که هرگاه انسان‌ها دارای هدف‌های روشن‌تر و متعالی‌تر بوده‌اند رفتارهای هنجارشکنانه کاهش یافته‌اند و در شرایط دشوار معیشتی، بحران‌ها و ناملایمات طبیعی یا اجتماعی این رفتارها به وضوح افزایش یافته‌اند.
جامعه‌ی امروز ما تحت تاثیر بسیاری از عوامل داخلی و خارجی در شرایطی قرار دارد که باید خردمندانه و هر چه سریع‌تر نقاط ضعف خود را در ارتباط با سیاست، فرهنگ، اقتصاد و نیازهای اجتماعی شناسایی و نسبت به رفع آن‌ها اقدام کند. نگاهی به کشورهایی نظیر مصر، تونس، لبنان، سوریه، ترکیه، افغانستان و پاکستان که در موارد متعدد، همانندی‌های فراوانی با ما دارند، نشان می‌دهد که درغلطیدن به شکاف‌ها و گسست‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی چیز غریب و بعیدی نیست؛ اگر به موقع اقدام نکنیم.
گام اول؛ تبیین هویت
جامعه‌ی جوان ما در بحران هویت به‌سر می‌برد. هویت اجتماعی، هویت فردی، هویت ملی، هویت دینی، هویت سیاسی، هویت فرهنگی، هویت قومی، هویت جنسی، هویت مجازی و … و برای رسیدن به جامعه‌ی هدفمند این‌ها باید تعریف و تبیین شوند.
نظریه‌پردازان دانش اجتماعی، موارد زیر را به‌عنوان راه‌کارهای کاهش بحران هویت ذکر می‌کنند:
– تقویت زمینه‌های حضور نسل جوان در عرصه‌ی جامعه
– فرصت‌های تبادل فکری و هم‌اندیشی با نسل جوان
– تقویت زمینه‌های تبادل عاطفی و روحی با نسل جوان در خانواده‌ها
آن‌ها اعتقاد دارند کسانی که با همه چیز سر ناسازگاری می‌گذارند در واقع نمی‌دانند که برای چه زندگی می‌کنند. جامعه‌ی جوان ما سخت نیازمند هویت‌یابی است و اگر نسبت به تعریف و بازیابی هویت او اهمال شود بحران‌های سیاسی، عقیدتی، اخلاقی و اجتماعی فراوانی در پی خواهد داشت.
نشاط مبتنی بر تولید؛ یک راه‌حل
مؤسسه تحقیقاتی «زمین» وابسته به دانشگاه کلمبیا در گزارش تازه‌ای با عنوان «گزارش جهانی شادی» وضعیت شادی و رضایت از زندگی را در ۱۵۶ کشور جهان بررسی کرده که در این میان رتبه ایران ۱۱۵ اعلام شده است.
بر هیچ وجدان آگاهی پوشیده نیست که جوانان امروز جامعه‌ی ما از نشاط کافی برخوردار نیستند. (به دلایل مختلف که شناسایی شده‌اند یا نیاز به شناسایی دارند) و نشاط لازمه‌ی حرکت و پویایی است و بدون فراهم‌آوردن حداقلی از آن، نمی‌توان به قدرت سازندگی و روحیه‌ی تولیدی نسل جوان امید بست.
از سوی دیگر هرگاه نسل جوان مجالی برای ظهور و بروز بیابد و بتواند تولیدات خود را در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، هنری و … در بستری مناسب از حمایت‌های سیاسی- اجتماعی ارایه نماید؛ به سطحی مناسب از رضایتمندی دست خواهد یافت که شادی و نشاط فردی و اجتماعی از ثمرات آن خواهد بود.
عطف به موارد پیش‌گفته شده در مبحث کاهش بحران هویت، باید نسل جوان را درگیر تولید نماییم. تولید ارزش و ایده، تولید فرهنگ، تولید هنر، تولید کار، تولید ثروت و ….
“نشاط تولید محور” نیاز جوانان امروز ماست؛ چیزی که جوانان را از سرخوشی‌ها و شادی‌های کاذب و غیر واقعی و هنجارشکن بی‌نیاز کرده و به ارتقای ارزش‌های اجتماعی می‌انجامد.
بر این اساس پیشنهاد می‌شود در مراجع تصمیم ساز و تصمیم گیر موثر، مباحث فوق به صورت عملی و پژوهشی به کمک نخبگان و موسسات مردم‌نهاد جوان پیگیری شود.
www.rezashahhoseini.ir
