باید این اصل مهم را پذیرفت که شیر مادر بهترین و کاملترین منبع غذایی برای رشد نوزاد از بدو تولد است و دارای ترکیباتی از پروتئین، چربی، کربوهیدرات، ویتامین ها، مواد معدنی و مایعاتی است که تمام این مواد برای رشد اندامها و اعضای بدن نوزاد لازم است . آغوز که مایعی زرد رنگ و غنی از آنتی بادی است که در روز اول تولد از سینه مادر خارج می شود. این مایع با دارا بودن آنتی بادی های ماثر و مواد معدنی و ویتامین های غنی سیستم ایمنی بدن نوزاد را تقویت کرده و از او در مقابل بیماری ها محافظت می کند. نوع پروتئین و چربی محلول موجود در شیر مادر به صورتی است که هضم آن ها در دستگاه گوارش نوزاد راحتتر از شیر خشک می باشد.
مطالعات علمی نشان می دهد تغذیه نوزاد با شیر مادر ریسک ابتلا به بیماری های عفونی دستگاه تنفسی، دستگاه ادراری و بیماری های گوارشی همچون کولیک نوزادان ، رفالکس ، گاستروانتریت، بیماری های آلرژیک همچون آسم و آگزما را کاهش می دهد. به نظر می رسد بچه هایی که از شیر مادر تغذیه می شوند در آینده با بیماری های کمتری مواجه خواهد شد .پیشنهاد می شود تا 6 ماهگی شیر مادر تنها منبع تغذیه نوزاد باشد و پس از آن نیز تا 2 سالگی به عنوان تغذیه کمکی در کنار غذای اصلی طفل استفاده شود.
ولی در برخی شرایط خاص ناگزیر به مصرف شیر خشک می باشیم. باتوجه به اینکه انواع مختلفی شیر خشک در بازار موجود می باشد در ادامه همراه ما باشید تا با آشنایی با خصوصیات مختلف شیر خشک و تفاوت های این شیر خشک ها، انتخاب مناسبی برای نوزاد خود داشته باشیم.
شیرخشک های موجود در بازار باید بر اساس استانداردهای FDA تنظیم شده باشند وتمامی شیر خشک های موجود در بازار باید حاوی حداقل مواد ماکرو مغذی و میکرو مغذی های شناخته شده مورد نیاز نوزاد باشد.
شیر خشک معمولا حاوی یک منبع پروتئین است که از ترکیب پروتئینهای شیرگاو استفاده شده است اما در برخی از شیر خشک ها ممکن است از پروتئین های موجود در سویا و یا پروتیئن های گاوی هیدرولیز شده و حتی استفاده از اسید امینه به جای موکلول های درشت پروتئین استفاده شود که در ادامه در مورد کاربرد این نوع شیرخشک ها توضیح داده خواهد شد.
معمولا از قند معروف به لاکتوز استفاده می شود اما برخی از فرموالسیون ها ممکن است فاقد قند لاکتوزبوده و از کربوهیدرات های موجود در ذرت استفاده شود که در ادامه در مورد استفاده از این انواع خاص شیر خشک اشاره می شود.
شیر خشک های با فرمول معمولی
شیر خشک ها با فرمول معمولی به سه دسته کلی تقسیم می شوند :
اغلب شیر خشک های معمولی که با اسم های مختلف در بازار هستند از پروتئین های گاوی به عنوان منبع پروتئین و از قند لاکتوز به عنوان کربوهیدرات استفاده می شود. این نوع شیر خشک ها از لحاظ فرموالسیون تفاوت خاصی با هم ندارند و هر کدام از برندهای موجود در بازار می توانند استفاده شوند و حتی در صورت موجود نبودن یک برند خاص می توان از برندهای دیگر استفاده نمود. تنها تفاوت در انتخاب شیر خشکهای معمولی ذائقه کودک است که باتوجه به سلیقه کودک می توان هر کدام از برندهای موجود در بازار را انتخاب نمود.
شیر خشک های بچه های نارس ( وزن پایین هنگام تولد)
شیر خشک مخصوص کودکان نارس میزان کالری و پروتئین بیشتری داشته و سعی شده است از پروتئین گاوی Whey( وی) که نسبت به Casein جذب بهتری در دیواره گوارش نوزاد نارس دارد استفاده شود. همچنین ترکیبات معدنی دیگر همچون کلسیم و منیزیم و فسفات نیز به میزان بیشتری به آنها اضافه شده است. با توجه به اینکه نوزادان نارس دارای کم خونی فقر آهن هستند میزان آهن موجود در این شیر خشک ها نسبت شیر خشکهای معمولی بیشتر می باشد تا نوزادان نارس سریعتر به وزن متعادل و طبیعی برگردند .
شیر خشک با پروتئین سویا
در این شیرخشک ها از پروتئین سویا به جای پروتئین گاوی و از کربوهیدرات های موجود در ذرت به جای قند لاکتوز استفاده می شود . استفاده از این شیر خشک ها در مواردی همچون گالاکتوزمی (نوعی نقص ژنتیکی ) و در نوزادان با کمبود مادرزادی آنزیم لاکتاز ( آنزیمی که باعث شکستن قند الکتوز می شود) استفاده می شود. در خانواده هایی که رژیم گیاه خواری دارند و ترجیح می توانند فرزندانشان نیز گیاه خوار شوند این نوع شیر خشک ها می تواند جایگزین شیر خشکهایی که بر پایه پروتئین گاوی است شود.
بر خلاف تصور عموم نمی توان از شیر خشکهایی بر پایه سویا برای کودکانی که به پروتئین گاوی حساسیت دارند استفاده کرد چون پروتئین سویا هم مانند پروتئین گاوی احتمال حساسیت به آن وجود دارد.
شیر خشک های بدون لاکتوز ( Free Lactose)
شیر خشک ها بدون لاکتوز درمارکهای مختلف با پسوند “ال اف” یا “LF “نام گذاری می شوند. این شیر خشک ها هم به علت اینکه فاقد قند لاکتوز می باشد در مواردی همچون گالاکتوزمیا و در نوزادان با کمبود مادرزادی آنزیم لاکتاز استفاده می شوند. همچنین در موارد عفونت شدید که کودک اسهال دارد استفاده موقت از این نوع شیر خشک ها باعث کوتاه شدن دوره اسهال می شود. به علاوه در کولیک نوزادانی که شدید باشد و با درمانهای معمول دیگر کنترل نشود می توان از شیر خشک های LF استفاده کرد .
شیر خشک های هایپو آلرژیک و نان آلرژیک (Formula allergic-non and Hypoallergenic)
شیر خشک های هایپوآلرژیک با پسوند ” اچ آ” یا “HA “مشخص می شوند و در کودکانی که به پروتئین گاوی حساسیت دارند استفاده می شوند. . حساسیت به پروتئین گاوی می تواند به صورت دفع خون در مدفوع، عدم وزن گیری مناسب بچه، کولیک های شکمی شدید و نفخ و رفلاکسهای شدیدی که همراه با وزن گیری نامناسب می باشد خود را نشان می دهد. در شیر خشک های اچ آ در واقع موکول درشت پروتئین گاوی به صورت هیدرولیز شکسته شده و به مولکول های کوچک تر پروتئین که هایپوآلرژیک هستند و ریسک کمتری برای کاهش پیدا می کند.
شیرخشک آنتی رفلاکس (Ant – Reflux)
شیر خشک های آنتی رفلاکس پسوند “آ-آر” یا (AR )شناخته می شوند همانطور که گفته شد یکی از علل رفلاکس های طول کشیده و شدید می تواند حساسیت به پروتئین گاوی باشد که در این موارد استفاده از شیرخشک های هایپو یا نان-آلرژیک می تواند کمک کننده باشد. اما در برخی موارد رفلاکس که به درمان های معمول جواب نمی دهند می توان برای یک دوره از شیر خشک های آنتی رفلاکس استفاده شود و در صورت پاسخ به درمان و کاهش مقدار و دفعات رفلاکس این شیر خشک ها را ادامه داد. . این شیر خشک ها به علت اضافه کردن نشاسته برنج یا ذرت در فرمول شیر نسبت به شیر خشک های معمولی غلیظ تر بوده و امکان برگشت و رفلاکس آنها از معده به روده کمتر است.
شیر خشک ببلاک کامفورت
شیرخشک مخصوص شیرخواران با مشکلات گوارشی خفیف است.حاوی مواد مغذی با قابلیت هضم و جذب بالا است. در نتیجه شیرخوار آرامش بیشتری در هنگام هضم این شیر خشک خواهد داشت .
رضا قلندری
