حسابرسی مالیاتی برطبق ماده 272 قانون مالیات‌های مستقیم، به گزارشی گفته می‌شود که بنابه‌درخواست سازمان حسابرسی ایران، حسابداران رسمی و مؤسسات حسابرسی عضو جامع حسابداران رسمی که انجام وظایف مربوط به حسابرسی و بازرسی قانونی به عهده این افراد است، شرکت‌ها و سازمان‌ها موظف‌اند این گزارش را مطابق نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور تنظیم کنند و در اختیار سازمان امور مالیاتی مربوطه قرار بدهند.
درحقیقت ازآنجایی‌که مالیات به‌عنوان یکی از ارکان مهم تمدن امروزی، راهی برای تأمین مالی دولت است و دولت به‌واسطه اخذ مالیات میزان نقدینگی کشور را کنترل و هزینه‌های خدمات عمومی را پرداخت می‌کند. ضمناً دولت با کم یا زیاد میزان مالیات مردم را به‌سوی استفاده از کالاهایی خاص سوق دهد. ازاین‌رو تمام افراد، ارگان‌ها و نهادهای مختلف موظف به پرداخت مالیات هستند؛ بنابراین مهم‌ترین وظایف مدیران سازمان‌ها، شرکت‌ها و مجموعه‌هایی که فعالیت‌های تجاری انجام می‌دهند، حسابرسی مالیاتی است، چراکه در صورت شفاف نبودن حساب‌ها جریمه‌های سنگینی به آن سازمان، شرکت یا مجموعه تحمیل خواهد شد.
پس باتوجه‌به موارد گفته شده و هر تعریفی و نظری که می‌خواهید در مورد مالیات داشته باشید، ملزم به پرداخت آن هستید. البته این موضوع به‌خصوص برای مدیران و صاحبان کسب‌وکارها اهمیت دارد.
همچنین در تبصره یک ماده قانون مالیات‌های مستقیم نیز آمده است که اداره امور مالیاتی گزارش حسابرسی مالیاتی را بدون رسیدگی قبول و مطابق مقررات برگ تشخیص مالیات صادر می‌کند.
البته قبول گزارش این‌گونه حسابداری موکول به آن است که مودی گزارش حسابرسی مالی نسبت به صورت‌های مالی که بر مبنای استانداردهای حسابرسی هستند، را نیز ضمیمه گزارش حسابرسی خود کنند و همراه با اظهارنامه مالیاتی یا حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه، تسلیم اداره امور مالیاتی مربوطه کنند.
بنابراین ما در این مقاله قصد داریم تا به تعریف حسابرسی مالیاتی و انواع آن بپردازیم و همچنین دستورالعمل‌ها و روش‌ها و شیوه‌های اجرای آن را حتی در بهترین نرم افزار حسابداری مورد بررسی قرار خواهیم داد. ضمناً در کنار بررسی موارد مذکور، موارد مشمول حسابرسی مالیاتی و اینکه در این شاخه حسابرسی چه مواردی مورد بررسی قرار می‌گیرند را نیز به شما معرفی خواهیم کرد.
به بیانی ساده به حسابرسی مالیاتی به فرایندی گفته می‌شود که در طی آن درستی اسناد و مدارک مالی مورد بررسی قرار می‌گیرد و همچنین چگونگی رعایت مقررات مالیاتی نظارت می‌شود؛ بنابراین در این نوع از حسابرسی، مالیات‌بردرآمد شرکت‌ها و نحوه پرداخت آن مشخص می‌شود.
البته لازم به ذکر است که در حسابرسی مالیاتی مالیات‌بردرآمد شرکت‌های نیز مشخص می‌شود و چگونگی و بهترین راه‌های قانونی پرداخت آن در اختیار شرکت‌های قرار می‌گیرد. به‌علاوه این شاخه حسابرسی باید در بازه‌های زمانی مشخص که در قوانین مالیاتی ذکر شده است، صورت می‌گیرد.
اما در اینجا به این نکته نیز باید اشاره کنیم که حسابرسی همان حسابداری نیست ولی یک حسابدار باید از امور حسابرسی نیز مطلع باشد. چراکه یک حسابدار باید بتواند با حسابرس همکاری کند و مدارک موردنیاز برای انجام فرایند حسابرسی را برای حسابرس آماده و فراهم کند.
همچنین حسابرس باید فردی باشد که دقت و حوصله فراوانی داشته باشد و ضمناً با نگاهی تیزبین هرگونه اشتباه و کلی‌نگری موجود در گزارش حسابرسی مالیاتی را شناسایی و با رفع آن‌ها از تحمیل جریمه‌های سنگین به آن شرکت یا سازمان جلوگیری کند.
پس ازاین‌جهت داشتن شناخت کافی نسبت به علم حسابرسی برای یک حسابداری اهمیت پیدا می‌کند که تعامل و همکاری مؤثری با حسابرس یک شرکت یا سازمان داشته باشد. البته در اینجا باید به این نکته نیز اشاره کنیم که در کنار دانش حسابرسی، داشتن دقت، مهارت و حوصله نیز برای یک حسابرس ضروری است,
همان‌طور که در بخش قبل به آن اشاره کردیم، حسابرسی مالیاتی فرایندی مربوط به بررسی درستی و صحت اسناد مالی و نظارت بر چگونگی رعایت مقررات و استانداردها است.
درواقع هدف از حسابرسی مالیاتی مشخص‌کردن عوارض یا مالیات‌بردرآمد بنگاه‌ها و نحوه محاسبه و پرداخت این عوارض است. البته به این نکته توجه داشته باشید که تاریخ انجام این شاخه حسابرسی بسیار مهم است چراکه این فرایند باید در بازه‌های زمانی تعیین شده در قانون انجام بگیرد.
اما مالیات‌های مشخص و تعریف شده در قانون به دودسته کلی مالیات مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود که در ادامه قصد داریم انواع آن‌ها را مورد بررسی قرار دهیم.
همان‌طور که در بالا به آن اشاره کردیم، هدف مهم و اصلی این شاخه حسابرسی تعیین مالیات‌بردرآمد شرکت‌ها و سازمان‌ها است. اما ما در اینجا قصد داریم تا این موضوع را به‌صورت کلی مورد بررسی قرار دهیم؛ بنابراین از جمله مهم‌ترین اهداف این‌گونه حسابداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
باوجوداینکه مالیات به‌عنوان یک منبع مالی تأمین‌کننده هزینه‌های دولت، یک هزینه اجباری و قانونی است که باید پرداخت شود، اما حسابرسی مالیاتی برای افراد دخیل در پرداخت آن نیز مزایایی دارد؛ بنابراین از جمله مزایای این‌گونه حسابداری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
درواقع مدیران و صاحبان شرکت‌ها با استناد به داده‌های مالیاتی می‌توانند به دید جامعی از وضعیت شرکت رسیده و برای آینده تصمیم‌گیری کنند.
حسابرسان رسمی مالیاتی با تعیین کمیت و کیفیت اطلاعات مالی شرکت و ارائه راه‌حل‌های قانونی، به پیشگیری از مشکلات ناشی از پرداخت خارج موعد مقرر مالیات کمک می‌کنند.
به‌علاوه حسابرس مالیاتی با بررسی وضعیت شرکت، راه‌های استفاده از تخفیف‌ها و معافیت‌های مالیاتی را شناسایی و نیز ارائه می‌دهد.
حسابرسان رسمی مالیاتی که با عنوان ممیزان مالیاتی هم شناخته می‌شوند، با بررسی اظهارنامه‌های مالیاتی مربوط به افراد و شرکت‌ها، میزان تطابق درآمدها و پرداخت مالیات را نسبت به قانون بررسی می‌کنند؛ بنابراین از جمله انواع حسابرس مالیاتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
این افراد را گروهی از حسابرسان رسمی مالیاتی تشکیل می‌دهند که در سایر شرکت‌ها در جهت انجام وظایف محوله از جمله حسابرسی و امور مالی و حسابداری فعالیت می‌کنند. درواقع حسابرسان مالیاتی داخلی وظیفه رفع اشتباه، شناسایی تقلب مالیاتی و عدم مدیریت صحیح مالی را دارند.
این افراد را گروهی از حسابرسان رسمی مالیاتی تشکیل می‌دهند که کاملاً بی‌طرف بوده و وظیفه آن‌ها ارائه فرم‌های مالیاتی به مشتریان و آموزش کارمندان در خصوص حسابرسی مالیاتی و رعایت قوانین را دارند.
این گروه از حسابرسان مالیاتی توسط اداره مالیات داخلی استخدام می‌شوند. همچنین این افراد وظیفه دارند تا با انجام عملیات حسابرسی تصادفی، شرکت‌ها و خصوصاً اشخاصی که مظنون به فرار از مالیات یا تقلب هستند را شناسایی کنند.
برای اینکه به‌عنوان یک حسابرس مالیاتی موفق شناخته شوید، باید بدانید که چه بخش‌هایی در حسابرسی مالیاتی مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرد؛ بنابراین ما در اینجا قصد داریم تا مهم‌ترین بخش‌هایی را به شما معرفی کنیم که در فرایند این شاخه حسابرسی مورد بررسی قرار می‌گیرند. پس از جمله مهم‌ترین بخش‌های مورد بررسی در این شاخه از حسابرسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
به‌عنوان نتیجه‌گیری و سخن پایانی ما در این مقاله سعی کردیم تا تمامی آنچه که باید در مورد حسابرسی مالیات بدانید را مورد بررسی قرار دهیم. ازاین‌رو بار دیگر در اینجا به این موضوع تأکید می‌کنیم که حسابرسی فرایند مربوط به رسیدگی اسناد مالی و تعیین میزان پرداخت مالیات‌بردرآمد بر اساس دستورالعمل‌های مالیاتی است.
درواقع گزارش مربوط به این شاخه از حسابرسی، از روی دفاتر مالی و حسابداری شرکت تدوین و قبل از تحویل به سازمان امور مالیاتی کشور باید به تأیید مدیر شرکت برسد.
البته لازم به ذکر است که حسابرسی مالی و حسابرسی مالیاتی با هم متفاوت بوده، چراکه این شاخه حسابرسی با مالیات‌بردرآمد سروکار داشته و به‌طورکلی از ماده 272 قانون مالیات‌های مستقیم پیروی می‌کند و مجازات مکلفین در صورت ارائه نکردن گزارش حسابرسی، جریمه 20 درصدی خواهد بود.
