خب؛ همچنان در دنیای آزمون های تجربی هستیم. آزمایش هایی که تا الان بررسی کردیم، همه بر روی افرادِ دارای یک اختلال انجام گرفته بود. نتایج، حیرت انگیز و روشنگر بود. اما آیا می شود آزمایش هایی را ترتیب داد که بر روی افراد بدون اختلال مغزی قابل اجرا باشد؟
اولین بار در دهه 1980،Benjamin Libet نوروساینتیست آمریکایی در این مسیر تلاش کرد. او با به کار گیری EEG (Electroencephalogram) و اندازه گیری امواج مغزی، تلاش کرد لحظه ای که مغز تصمیم می گیرد کاری را انجام دهد از لحظه ای که فرد (بخش خودآگاه) تصمیم می گیرد، جدا کند.
داستان از این قرار است: به طور طبیعی ما فرض می کنیم که وقتی میخاهیم مثلن دستمان را بالا بیاوریم، ابتدا این فکر در مغز ما ایجاد می شود که میخواهم دستم را بالا بیاورم و بعد مغز به بخش های مربوط به حرکت دستور می دهد که اینکار را بکنند. اما لیبت این فرض را زیر سوال برد.
در آزمایشی که طراحی کرد از فرد خواست زمانی که اراده کرد دستش را بالا بیاورد را با زمان سنج بسیار دقیقی مشخص کند. سپس او با استفاده از EEG زمانی که امواج مغزی نشان می دهند قرار است حرکتی انجام شود را مشخص کرد. همچنین لحظه شروع حرکت را با الکترودهایی که به دست فرد متصل یود، مشخص می شد.
در کمال تعجب مشخص شد که زمانی که فرد به عنوان لحظه اراده کردن مشخص می کرد، حدودن 350 میلی ثانیه بعد ,از زمانی ست که امواج مغزی می گویند قرار است حرکتی انجام شود و خود حرکت 200 میلی ثانیه بعد از آن صورت میگیرد.
در ویدئوی کوتاه زیر ماجرای این آزمایش توضیح داده شده است. (با زیرنویس فارسی)
نکته ای که باید اضافه کرد اینست که آزمایش های دیگری نیز صورت گرفته است که همین زمان را با یک Go Signal اندازه گرفت. یعنی فرد منتظر یک علامت میشود بعد دستش را بالا می آورد. هدف این بود که ببینیم اساسن چقدر طول میکشد از زمانی که مطمئنیم فرد میخواهد دستش را بالا بیاورد تا واقعن ماهیچه ها منقبض شوند.
متوسط زمان این آزمایش ها چیزی بین 100 تا 200 میلی ثانیه بود! پس سوالی که پیش می آید اینست که در آن 350 ثانیه اول در آزمایش لیبت چه اتفاقی می افتد؟ انگار مغز در زمان منفی 550 میلی ثانیه تصمیمش را گرفته و خودآگاه در زمان منفی 200 مطلع شده و ماهیچه ها در زمان صفر منقبض شده است.
البته به این آزمایش ایرادات زیادی وارد بود. افراد زیادی (از جمله دنیل دِنِت، که در ویدئو نیز به شوخی، آزمایش روی مغز او انجام می شود :)) به این آزمایش نقد وارد کردند. چرا که نحوه اندازه گیری ها دقیق نبود. برای مثال به دلیل اینکه سنسورهای اندازه گیری امواج مغزی روی سر قرار داشتند و از محل صدور امواج فاصله داشتند، دقت پایین می آمد. همچنین سنجش زمان اراده کردن فرد، روش دقیقی نداشت.
بعدتر آزمایش های بسیار زیادی با همین سبک انجام شد و هر کدام سعی کردند نتایج را بهبود بدهند. ولی در نهایت هیچ کدام اساسن نتایج را زیر سوال نبرده اند. حتی در یکی از آزمایش ها که پیچیده تر بود تا 10 ثانیه زودتراز اینکه فرد بفهمد چه تصمیمی گرفته، تصمیمش پیش بینی شد!!!یعنی نه تنها زودتر بفهمد که قرار است حرکتی انجام شود، بلکه پیش بینی کند که آن حرکت چیست
درادامه ما دو نمونه از این آزمایش ها که تغییرات جالب توجهی در آزمایش اصلی لیبت داده اند و نتایج بهتر و قابل اتکاتری به دست می دهند، بررسی خواهیم کرد. .
از نتایج این آزمایشها اکثرن در بررسی موضوع «اراده آزاد» (Free Will) استفاده می شود. بعضی ها اصرار دارند که این نتایج نشان می دهد که اختیار انسان یک توهم است و اصول اخلاقی و درست و غلط را کلن زیر سوال میبرند بعضی ها هم می گویند درست است که به نوعی تصمیمات ما توسط خودآگاه گرفته نمی شود ولی برای داشتن اصول اخلاقی لازم نیست واقعن اینطور باشد، کافی ست توافق کنیم این طور است!
امّا ما اینجا فعلن بحثی در این مورد نداریم. ما بحث مان در مورد «از-درونِ-خود-آگاهی» ست.
خب؛ به نظر شما این آزمایش ها در مورد «از-درونِ-خود-آگاهی» چه چیزی به ما می گوید؟
