این روزها بیشتر افراد سعی دارند درباره ی اینکه طبیعتشون چیه و چه غذاهایی باید بخورند یا نخورند اطلاعات
بیشتری بدست بیارن. برای دونستن این موضوع لازمِ بدونیم که طبع و مزاج چی هستند و چه تفاوت هایی با هم
دارند و با آگاهی از این تفاوت ها و شناخت طبع و مزاج میتونید سبک زندگی و تغذیه خودتون رو به شکل مفید
تری پیش ببرید.
طبع در حقیقت، طبیعت هر فردِ و به صورت ارثی و غریزی بهش منتقل میشه و عوامل زیادی مثل وراثت، منطقه
جغرافیایی، تغذیه و… در چگونگی شکل گرفتن اون تاثیر پذیر هستند. طبع رو نمیشه تغییر داد، اما مزاج با توجه
به نوع غذاهای مصرفی قابل تغییرِ.
از بیماری‌هایی که به واسطه طبع برای هر فرد رخ میده به راحتی نمیشه پیشگیری کرد؛ اما با تغییر مواد غذایی و
ذائقه‌ای که با توجه به مزاج افراد مختلف تعیین شده میشه اونا رو از خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف دور نگه
میداره.
با شناخت مزاج میشه تو بدن تعادل برقرار کرد اما این موضوع برای طبع صدق نمیکنه. بسته به این که تو چه
خونواده‌ای و تو چه اقلیم جغرافیایی به دنیا آمدید، یکی از این طبع‌ها رو خواهید داشت.
به نوعی طبع قالب تو اکثر نقاط جهانِ. کسایی که همیشه سرما تا عمق جونشون نفوذ میکنه و پوستی به رنگ
روشن دارند تو این دسته‌بندی قرار میگیرند.
افراد دارای طبع سرد خونسرد هستند و کمتر پیش میاد عصبانی شدن اونارو دید. این افراد میل زیادی به
استراحت و خواب دارند و عموماً کم انرژی و کرخت هستند.
افراد دارای طبع سرد سفید شدن مو رو زودتر از بقیه تجربه میکنند و ممکنِ ریزش مو داشته باشند. این افراد
نبضشون کند میزنه و غذایی که میخورن دیرتر هضم میشه. به همین دلیلِ که بیشتر افراد دارای اضافه وزن
دارای طبع سرد یا تر هستند.
از مشکلاتی که پیش روی افراد با طبع سرد قرار داره میشه به این نکته اشاره کرد که این گروه بیشتر ممکنِ به
بیماری‌هایی مثل ام اس یا پارکینسون مبتلا بشن.
تعداد افرادی که طبع گرم دارند نسبت به افراد دارای طبع سرد کمترِ. افراد زودجوش و برونگرا که با بقیه زودتر
صمیمی میشن و از طرفی بیشتر عصبانی میشن از جمله افراد دارای طبع گرم هستند.
افراد با طبع گرم میل زیادی به خوردن شیرینی‌جات دارند و همیشه بدنشون داغِ. همین موضوع باعث میشه که
مرتب عطش داشته باشند. علایمی مثل تعریق، جوش و خارش پوست یا شوره سر تو این افراد بیشترِ.
تعداد افرادی که طبع معتدل دارند نسبت به افراد دارای طبع سرد و گرم کمترِ. این افراد معمولاً حساسیت‌های
خاصی نسبت به دما و غذاهای مختلف نشون نمیدن و بدنشون با شرایط محیطی مختلف سازگارترِ.
با وجود این که افراد دارای این طبع به لحاظ خلق و خو و… پایدارتر هستند؛ اما به دلیل اینِ که بدن اونا در برابر
غذا و شرایط آب و هوایی واکنش نشون نمیده، احتمال این که بیماری نهفته و بدون علایم داشته باشند زیادِ.
برای تمایز و بررسی تفاوت طبع و مزاج باید درباره مزاج و انواعش هم دانش کافی داشته باشید. اصول طب سنتی
بر پایه مزاج بنا شده و یکی از مهم‌ترین نکات در این طب توجه به مزاج افرادِ.
اصولا تمامی روش‌های درمانی تو طب سنتی بر مبنای مزاجِ و تشخیص درستش برای یک درمان کامل ضروریِ.
مزاج از نظر لغوی به معنی در هم آمیختنِ. هر جسم مرکبی از هر چهار رکن تشکیل شده و اختلاف مقدار این
چهار رکن تو اجسام، اونا رو از بقیه متمایز میکنه.
مزاج در طب سنتی به معنی کیفیت یکسان و جدیدیِ که در نتیجه آمیختن ارکان با یکدیگه و فعل و انفعال اونا تو
یک جسم مرکب به وجود میاد. خونی که تو رگها جریان داره از نتیجه هضم غذا ایجاد میشه و تو معده تحت تأثیر
تغییرات خاصی قرار میگیره تا به شکل خون در میاد.
خون حامل اصلی مزاجِ و هر چهار ماده رو داره: سردی، تری، خشکی، گرمی. به هر یک از این مواد خلط گفته
میشه که غلظت هر کدوم تو افراد متفاوتِ و باعث به وجود اومدن مزاج میشه.
با توجه به ترکیب عناصر چهارگانه (آب، آتش، باد، خاک) تو بدن فرد دو دسته مزاج وجود داره، مزاج معتدل و
مزاج نامعتدل.
مزاج‌های اصلی عبارتند از:
تو افرادی که دارای مزاج گرم و خشک هستند عنصر حاکم بر بدنشون آتیشِ. افراد با مزاج گرم و تر باید بدونند که
باد عنصریِ که تو بدن اونا نقش غالب رو ایفا میکنه.
تو مزاج‌های سرد و تر و سرد و خشک هم به ترتیب آب و خاک بر بدن حکم‌فرما هستند.
در صورتی که یکی از این مزاج‌ها بر بدن شما غلبه کنه مزاج نامعتدل دارید. بعضی از افراد هم دارای مزاجی
متعادل هستند.
تو بدنشون عناصر چهارگانه بدون این که نقش حکم‌فرمایی داشته باشه حضور دارند. افرادی با این مزاج‌ها در سه
دسته زیر قرار میگیرند:
در ادامه ویژگی‌های افرادی با مزاج‌های اصلی یا چهارگانه رو مورد بررسی قرار میدیم.
تفاوت طبع و مزاج تو دسته‌بندی‌هایی که برای مزاج‌های گوناگون مثل مزاج گرم و خشک در نظر گرفته شده هم
قابل تشخیصِ. هر چند تو بعضی از موارد شباهت‌هایی بین افرادی با طبع خاص با افرادی که مزاج خاصی دارند
دیده میشه.
افراد دارای مزاج صفراوی معمولاً پرانرژی هستند. اغلب افرادی که تو این دسته بندی قرار میگیرند اندامی لاغر با
استخوان بندی درشت دارند. شدت گرمایی بودن کسایی که مزاجشون گرم و خشکِ قابل توجه و اونا در بیشتر
مواقع عطش دارند.
افرادی که زود عصبانی میشن، موهایی ضخیم و تیره دارند، کمتر از بقیه میخوابند، خونگرم و زودجوش هستند و
زیرک و باهوشن اونا جلب توجه میکند تو دسته بندی مزاج گرم و خشک قرار میگیرند. کسایی که مزاجشون
صفراویِ میل زیادی به خوردن غذاهای سرد و ترش دارند.
افرادی با خصوصیات شجاع و جسور و در عین حال صبور و آروم تو دسته‌بندی مزاج دموی یا گرم و تر قرار
میگیرند. اون چیزی که درباره دارندگان مزاج‌گرم و تر و یا گرم و خشک جلب توجه میکنه، بدن عضلانی و رگ‌های
برجسته‌ای است که دارند.
دموی مزاجان مثل کسایی که تو بقیه گروهای دسته بندی مزاج قرار میگیرند سرمایی یا گرمایی نیستند؛ اما در
صورتی که هوا سردتر باشه برای اونا شرایط مطلوب‌تر میشه تا وقتی که جریان هوای گرم تو اطرافشون جریان
داشته باشه.
دموی مزاج ها موهایی پرپشت دارند و اشتهای خوبی وقت صرف غذا از خودشون نشون میدن. افراد دموی مزاج
نسبت به بقیه بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی قرار دارند و احتمال این که به فشارخون مبتلا
بشن هم وجود داره. گرم و تر مزاج‌ها همه غذاها رو مصرف میکنند، اما اغلب مواقع میلشون به سمت غذاهای
شیرین یا ترشِ.
افرادی که میل کمی به خوابیدن دارند، این افراد خیلی سرمایی هستند و تو فصل زمستون و روزهای سرد سال به
راحتی نمیتونند خودشون رو بپوشونند، تو دسته بندی مزاج سرد و خشک قرار میگیرند.
این افراد که رنگ پوستشون تو بیشتر مواقع تیره است. موهای سطح بدن و سر این افراد تیره و پرپشتِ، به نظم
و دوراندیشی و خونسردی شناخته میشن. افراد سوداوی مزاج اغلب درونگرا هستند و میل زیادی به مصرف
غذاهای شیرین و گرم نشون میدن.
دکتر روازاده متخصص در طب سنتی ویژگی های زیر رو مربوط به مزاج سرشتی افراد سوداوی میدونه:
اغلب افرادی هستند لاغر با استخوان های نازک و کشیده، پوست سوداوی ها خشک و رنگشون از حالت سفید تا
سبزه و تیره متغیرِ، موی بدن سوداوی ها زیادِ و موی سرشون به علت سردی و خشکی زودتر دچار سفیدی یا
حالت گندمگون میشه، نبضشون تقریباً کندِ اما سفت و باریکِ.
در لمس بدنشون سرد و خشک و پوستشون سفتِ. بینیشون خشکِ. خوابِ کم دارند. تحمل هوای سرد رو ندارند
و تو هوای گرم و فصل بهار راحت ترند.
توفصل پاییز خیلی اذیت میشن. تمایل به خوردن شیرینی و گرمی ها دارن. اینها افراد دقیق و منظم، دور اندیش
و محاسبه گر هستند و محتاط هستند.
بیشتر اوقات دچار نگرانی و دو دلی و وسواس تو تصمیم گیری ها میشن، افراد لجباز هستند و تو تصمیماتشون
خیلی پایدار و ثابت قدم هستند.
خیلی اهل فکر و خیالن. خودخور، درون گرا و کم انرژی هستند و مستعد افسردگی و وسواس اند.
حرکاتشون از حالات آروم و کند تا معمولی متغیرِ با احتیاط و دقت صحبت میکنند در نتیجه کلامشون سریع و
بلند نیست، زود سیر میشن اما سریعاً گرسنه میشن، قدرت هاضمه بالایی ندارند. از نظر قدرت و میل جنسی
ضعیفند و تمایلشون به رفتار محبت آمیز بیش از آمیزش جنسیِ.
افراد سوداوی مزاج افرادی خشک، کم معاشرت، تابع مقررات، فنی، دقیق، حسابگر، دور اندیش و اغلب سمج
هستند، اگه نسبت به کسی کینه داشته باشند از دل بیرون نخواهند کرد.
اصرار دارند که هر کاری رو به انجام برسونند و جنبه عقلانی امور رو بیشتر مد نظر دارند. دوستی با سوداوی ها کار
ساده ای نیست.
سودا چون سرد و خشکِ افراد سوداوی باید از غذاهای گرم و تر بیشتر مصرف کنند. تو بین فصل ها، پاییز فصل
سوداست و بهترین زمان برای حجامت افراد سوداوی هم فصل پاییزِ.
افرادی که اضافه وزن دارند و موهایشون نسبت به بقیه کمتر و نازکترِ در رده افراد دارای مزاج سرد و تر قرار
میگیرند. این افراد دارای رنگ پوستی سفید هستند و نسبت به بقیه کمتر عطش دارند و تشنه میشن.
افراد بلغمی مزاج ساعت خواب طولانی دارند و کم انرژی بودن و عصبانی نشدن از جمله ویژگی‌هاییِ که مزاج‌های
سرد و تر رو با اونا می‌شناسند.
افراد بلغمی مزاج علاقه زیادی به مصرف ادویه‌های مختلف و غذاهای شیرین نشون میدن و با ترشیجات و مواد
غذایی سرد میونه خوبی ندارند.
اگر یکی از مزاج ها بر انسان غلبه کنه اون رو بیمار میکنه که برای درمان هر کدوم از مزاج ها باید از غذاها و
خوردنی های مخالف اون مزاج استفاده کنه.
مثلا برای مزاج صفراوی که گرم و خشکِ باید از غذا های سرد و تر استفاده کنه و برای مزاج سودایی که سرد و
خشکِ باید از غذا های گرم و تر استفاده کنه.
برای مزاج بلغمی که سرد و ترِ باید از غذاهای گرم و خشک استفاده کنه و برای مزاج دموی که گرم و ترِ باید از غذا
های سرد و خشک استفاده کنه.
شاید همیشه براتون سوال باشه که چطوری طبع و مزاج خودتون رو بشناسیم و تشخیص بدید؟! به پزشک طب
سنتی که مراجعه میکنید برای درمان نوعی بیماری، گاهی از شما میپرسه که گرم مزاج هستید یا سرد مزاج؟
تو این مواقع چندین علامت سوال تو مغز شما به وجود میاد، خودتون هم جواب این سوال رو نمیدونید، اگه تو
چنین موقعیتی قرار گرفتید و میخواید جواب اون رو پیدا کنید ادامه این مطلب رو بخونید.
گرمی و سردی از پایه ترین مباحث طب سنتیِ. تموم افرادی که میخوان با طب سنتی آشنا بشن، قبل از هر چیز،
در مورد گرمی و سردی میپرسند و دوست دارند بدونند مزاجشون گرمِ یا سرد.
علاوه بر این، پرسش خیلی از مراجعه کنندگان به متخصصان طب سنتی و حتی متخصصان تغذیه اینِ که غذایی
که ما میخوریم، گرمِ یا سرد.
البته کسایی که با مفاهیم طب سنتی آشنا نیستند، گرمی و سردی رو مفهومی غیرعلمی میدونند در حالی که این
گرمی و سردی بر اساس درجه حرارت بدن نیست، یعنی فقط بر اساس درجه حرارت بدن، مزاج فرد یا غذایی رو
گرم یا سرد نمیدونیم بلکه گرمی و سردی یک مفهومِ که اجازه پیش بینی رو تو علم طب سنتی به متخصص این
رشته میده تا بر اساس اون بیماری رو تشخیص بده و بتونه برنامه درمانی رو تعیین و داروی مورد نیاز رو انتخاب و
در نهایت برای حفظ سلامت بیمار اقدام کنه.
محققانی که تو این زمینه تحقیق کردند معتقدند افراد گرم مزاج به مصرف مواد غذایی سرد تمایل دارند و در
صورت مصرف غذاهای گرمی نظیر شکلات، عسل، خرما و… دچار التهاب و گرگرفتگی میشن.
همچنین افراد سردمزاج با مصرف غذاهای سردی مثل ماهی، ترشی، ماست و… دچار ناراحتی‌هایی مثل استخون
درد، ضعف، سستی و بی‌حالی میشن.
بر این اساسِ که توصیه میشه افرادی که طبیعت گرم صفراوی یا دموی دارند از غذاهای سرد استفاده کنند تا
گرمی اون غذاها تعدیل بشه و افرادی که طبع سرد بلغمی یا سوداوی دارند غذاهای گرم مصرف کنند و یا با
مخلوط غذاهای سرد و گرم اثر سردی و گرمی غذاها رو تعدیل کنند.
سردی و گرمی در طب جدید با عنوان غذاهای کم کالری و پرکالری نام برده میشه. پزشکان معتقدند هر فرد به
صورت تجربی قادرِ طبیعت خودش رو شناسایی کنه.
خیلی از بیماری‌ها هم طبع سرد و بعضی از اونا طبع گرم دارند؛ بنابراین به منظور کسب و حفظ سلامتی بهترِ طبع
خودتون رو بشناسید تا در مواقع بروز بیماری بتونید از بهترین درمان برخوردار بشید. به منظور شناخت طبع،
قاعده‌ای وجود داره که تشخیص سردی مزاج رو از گرمی مزاج آسون میکنه.
به طور کلی کسایی که طبع سردی دارند تحمل سرما رو ندارند و زیاد لباس میپوشند. برعکس کسایی که طبع گرم
دارند نسبت به گرما کم طاقت هستند و زیاد لباس نمیپوشند.
صفراوی‌ها در تموم فصول سال خصوصاً تابستون حرارت بدنشون بالاست (چون مزاج تابستون گرم و خشکِ)
دموی‌ها هم،هم تحمل سرما رو دارند و هم گرما. و در فصول سرد هم به نسبت بقیه کمتر به لباس گرم احتیاج
پیدا میکنند. بلغمی‌ها افرادی هستند که تو تموم فصول سال خصوصاً زمستون نیاز مبرم به پوشیدن لباس گرم
دارند. (چون مزاج زمستون سرد و ترِ)
سوداوی‌ها هم فقط تو فصول سرد سال (پاییز و زمستون) نیاز به لباس گرم دارند و تو سایر فصول، برخلاف
بلغمی‌ها خیلی احساس سردی ندارند و حالت عادی دارند.
در ارتباط با چهار طبع اصلی لازمِ بدونیم غذاهای تند و ادویه دار صفرا (طبع گرم و خشک) رو زیاد میکنه و
غذاهای مونده، شور و نمک‌سود، سودا (سرد و خشک) رو زیاد میکنه. غذاهای شیرین هم مولد خلط دَمِ.
غذاهای سردی بخش، مثل لبنیات، ترشی و سرکه، بلغم رو زیاد میکنه؛ و هم پرخوری حالت دموی (طبع گرم و تر)
رو زیاد میکنه. امروزه دانشمندان یکی از علت‌های بروز بیماری‌های نقص ایمنی مثل آلزایمر، MS و پارکینسون رو
غلبه‌ی طبع سرد بر بدن انسان میدونند.
مهم‌ترین نکته اینِ که هر غذایی رو همراه با مُصلِح اون مصرف کنید. به عنوان مثال شیر دارای طبع سردِ و باعث
غلبه‌ی سردی بر بدن میشه و برای جلوگیری از این قضیه شما باید شیر رو به همراه زنجبیل یا دارچین و یا نبات
میل کنید.
البته تو آداب سنتی ما ایرانیان هم این نکات رعایت شده به طوری که به عنوان مثال دوغ با کاکوتی، عدسی با
گلپر، نون گندم با رازیانه و سیاه‌دانه، تخم‌مرغ با دارچین، آبگوشت با آویشن، چای با لیمو، ماهی با گردو و فلفل
سیاه، باقلا با گلپر، برنج با زیره، پنیر با گردو، شیر با گلاب یا دارچین، خیار با نعناع و گل سرخ، ماست با زنیان،
گوشت با سماق و مثل اون مصرف میشه.
از غذاهایی با طبع سرد میشه به گوشت گاو، نون جو، ماهی، مرغ ماشینی، کره، گل‌کلم، کرفس، مرکبات،
زرشک، کشک، ماش، باقلا، قارچ، ریواس، زردآلو، آلو، گلابی، انار، بادمجون، نخودفرنگی، توت‌فرنگی، و مثل اینا
اشاره کرد.
بعضی از غذاهایی با طبع گرم مثل مرغ خونگی، گوشت گوسفند، گوشت شتر، نون گندم، انگور، عسل، تخم‌مرغ،
نخود، گردو، طالبی، هویج، انجیر، توت، گوشت شترمرغ، گوشت بوقلمون، گوشت بز، شیر بز و مثل اینا اشاره کرد.
