روغن پایه به روغنی گفته میشود که به عنوان یک پایه برای روانکار استفاده میشود.
پس از اضافه کردن مواد افزودنی به روغن پایه، روانکار نهایی به دست میآید. روغن ها از لحاظ حجمی مهم ترین جزء تشکیل دهنده روانکارها می باشند واز لحاظ وزنی به طور متوسط بیش از%۹۵ فرمولاسیون یک روانکار را تشکیل می دهند. در برخی از (روغن های کمپرسور و هیدرولیک) ۹۹%روغن پایه و تنها۱% آن را مواد افزودنی تشکیل میدهند. از طرفی، برخی از روانکارها مانند سیالات فلزکاری، گریس یا روغن دنده های صنعتی شامل حدودا %۳۰ افزودنی هستند.
روغن پایه را میتوان از منابع نفتی یا غیر نفتی به دست آورد. بیشتر روغن پایه مصرفی در جهان امروزه از پالایش نفت خام به دست میآید. از آنجا که بخش عمده ای از روغن پایه های مورد استفاده در تولید روانکارها از منابع نفتی به دست میآید، صنعت روغن پایه به عنوان قسمتی از صنایع نفت به شمار میرود.
خصوصیات روغن پایه ها به دست آمده از نفت وابسته به نوع نفت خام و چگونگی عملیات پالایش است. روغن پایه های نفتی اجزاء شیمیایی خود را چه نامطلوب از نفت خامی که از آن طی فرایند پالایش به دست آمده اند، به ارث می برند. از آنجا که نفت خام حاوی ترکیبات مختلفی از قبیل هیدروکربن های پارافینیک، نفتنیک، آروماتیک و هم چنین ترکیبات گودگرددار می باشد، روغن پایه ها نیز متشکل از این ترکیبات تشکیل دهنده روغن پایه هی نفتی که روی خواص روغن نیز تاثیر می گذارند، ترکیبات پارافینیک، نفتنیک و آروماتیک هستند.