برخلاف مهریه و نفقه که در قانون مدنی تعریف شده اند ؛ جهیزیه تعریف قانونی ندارد و بر اسای عرف تعریف میشود.
شاید دلیل عدم تعریفش توسط قانون گذار این باشد که زن تکلیفی قانونی برای آوردن آن ندارد.
متفاوت بودن عرف و آداب ورسوم هر منطقه باعث میشود نتوانیم میزان دقیق و اقلام خاصی را تعیین کنیم.
با این حال شاید جامع ترین تعریف باتوجه به عرف این باشد :
مجموعه اموالی که زن برای استفاده در زندگی مشترک با خود به خانه شوهر می‌‌‌‌آورد.
تامین امکانات زندگی بر عهده مرد است و زن فقط به منزله همکاری اقدام به تهیه جهاز میکند.
زن میتوتند از آورن آن امتناع کند.
جهاز زن متعلق به خودش است و مالکیت آن را دارد.
استفاده مرد از آن در طول زندگی مشترک به مرد حق مالکیت نمیدهد.
چگونگی مطالبه جهیزیه مسئله ایست که در طلاق مورد توجه قرار میگیرد.
شرایط مطالبه جهیزیه مانند دیگر مطالبات ارائه دادخواست است.
به این صورت که زن دادخواست مطالبه جهاز را در دادگاه یا شورای حل اختلاف ارائه میکند.پس ابلاغ آن به مرد و طی شدن روند قانونی زن میتواند آن را مسترد کند.
نکته مهم قبل از هر اقدامی توقیف جهاز است.
در صورت توقیف مرد حق خارج کردن اموال را ندارد.
مرد مسئولیتی در قبال استهلاک جهیزیه ندارد و زن حق مطالبه جهاز به همان شکل که هست را دارد.
سیاهه لیستی از جهیزیه است که به امضا مرد رسیده.
سیاهه زمانی اهمیت می یابد که زن اقدام به مطالبه جهاز میکند.
نکات مهم در زمینه سیاهه این است که :
1- هر چند مرسوم نیست ؛ ولی بهتر است تنظیم سیاهه در دفترخانه های رسمی باشد. چرا که در این صورت حکم یک سند دارد.
اگر سیاهه بدون مراجعه به دفترخانه تنظیم میشود ؛ باید امضا و اثر انگشت مرد در آن باشد تا اعتبار یابد.
2-هر چند نیاز به شاهد نیست ولی حضور شاهد یا شاهدان بی تاثیر نیست.
طبق این تعریف مالکیت جهیزیه به عهده زن است و مرد فقط حق استفاده از آن را دارد. زن هر وقت که بخواهد میتواند آن را مسترد کند.
مرد حق فروختن جهیزیه و استفاده غیر متعارف از آن را ندارد.
در صورت فروش آن توسط مرد،زن حق شکایت کیفری به جرم فروش مال غیر را دارد.
مرد حق آسیب و استفاده غیر متعارف ، مرد مسئول جبران خسارت ، برگرداندن مثل یا قیمت آن است.
در صورت امتناع ،زن حق مطالبه قیمت جهاز دارد.
1- با ارائه سیاهه یا فاکتور‌های خرید.
2-استناد به شهود افراد مطلع.
در شرایط بحرانی خصوصا در زمان طلاق اینکه” استرداد جهیزیه چه مدت طول میکشد “حائز اهمیت است.
مدت زمان استرداد جهیزیه به طور دقیق مشخص نیست.
غالبا اگراقدام به مطالبه از طریق شورای حل اختلاف باشد؛ تقریبا بین 40 تا 50 بررسی و صدور حکم نهایی طول میکشد.
وسایلی که در طول زندگی مشترک خریداری میشود جز جهاز نیست.
در صورتیکه زن آن‌ها را جز جهاز برشمرد؛مرد حق اعتراض دارد.
زن مالک جهاز است پس هر وقت که بخواهد قادر به بردن آن خود از منزل شوهر است.
در صورتی که زن آن را بدون اجازه شوهر از خانه بیرون ببرد مرد حق اعتراض ندارد.
در صورتی که مرد به جهیزیه آسیب بزند و زن شکایت کیفری کند؛حکم قطعی جهت اعتراض نمیتوان داد .
پس از اینکه مرد از طرف دادگاه محکوم به استرداد جهاز شد؛زن میتواند با در دست داشتن حکم دادگاه آن را مسترد کند.
در صورت عدم همکاری مرد؛زن میتواند از نیروی انتظامی کمک بگیرد.
با توجه به اینکه در چه مرحله ای از دادرسی زن موفق به استرداد جهاز میشود،هزینه ها متفاوت است.
ولی به قطع میتوان گفت که هزینه کارشناسی،تحقیقات محلی,تمبر قانونی وحق الوکاله ( در صورت وکیل گرفتن ) به عهده زن است.
مرد بر جهیزیهزن هیچ حقی ندارد.فقط تا پایان زندگی مشترک میتواند از آن‌ها استفاده کند.
قانون جهیزیه در طلاق بیان میکند که مرد موظف به استرداد جهاز زن است.
در صورتیکه مرد از استرداد امتناع کند؛ زن میتواند از حضور در دفترخانه برای طلاق امتناع کند.
حتی در صورتیکه طلاق بگیرند،زن به استناد عدم تحویل جهیزیه در طلاق نامه قادر به مطالبه آن است.
اقلامی که مرد در ابتدا یا در اثنا در زندگی مشترک خریداری کرده است به عنوان جهیزیه مرد است.
زن حق مطالبه آن را ندارد.
مرد باید در دادگاه با ارائه فاکتور های خرید یا شهادت شاهدان اثبات کند خودش آن‌ها را خریداری کرده است؛
در غیر این صورت به عنوان جهاز زن قابل استعلام است.
