وقتی داشتم درباره گس لایتینگ می‌خوندم متوجه شدم این شیوه در ارتباطات، بعضاً زیادی ساده‌سازی شده و هر موردی رو جدا از بافتار و وضعیت کلی به فرد نسبت می‌دن. غالباً کمتر می‌شه فردی آگاهانه از این راهکارها استفاده کنه، اما تکرار شونده و فراگیر و به شکل یک سبک رفتاری نباشه. برای همین از چت‌جی‌پی‌تی درباره گس‌لایتینگ در محیط کاری و زندگی روزمره نشانه‌های جزئی و دقیق‌اش رو پرسیدم. به فارسی سهل هم برگردانده شده.
باتوجه به اهمیت این موضوع مخصوصاً در علوم ارتباطی و روانشناسی اجتماعی، پیشنهاد می‌کنم اولاً به یک یا دو‌مورد اکتفا نکنید، حداقل بیش از نصف به علاوه‌ی یک‌مورد رو باید شامل بشه. ثانیاً، مصادیقی که براش پیدا می‌کنید باید چندین بار تکرار و به یک رویه تبدیل شده باشه.
«گس‌لایتینگ (Gaslighting) یک نوع از دستکاری روانی است که در آن فرد تلاش می‌کند تا دیگران را به شک و تردید درباره‌ی واقعیت، حافظه یا درک خودشان بیاندازد. این رفتار می‌تواند در محل کار، زندگی روزمره و روابط شخصی رخ دهد. نشانه‌های دقیق گس‌لایتینگ در محیط کار ممکن است شامل موارد زیر باشد:
۱. بی‌اعتبار کردن: گس‌لایتینگ در محیط کار ممکن است شامل بی‌اعتبار کردن کار شما، متهم کردن شما به اشتباهاتی که مرتکب نشده‌اید، یا ایجاد شرایطی باشد که باعث شود به توانایی‌های خود شک کنید.
۲. بازی با اطلاعات: دادن اطلاعات ناقص یا اشتباه، تغییر دادن دستورالعمل‌ها بدون اطلاع دادن، و سپس سرزنش کردن شما برای نتایج نامطلوب.
۳. مانع شدن از دسترسی به اطلاعات و منابعپنهان کردن اطلاعات: فرد ممکن است از شما اطلاعاتی را که می‌تواند به شما کمک کند پنهان کند، تا شما را در شرایطی نگه دارد که به او وابسته باشید یا نتوانید تصمیم‌گیری آگاهانه انجام دهید.
۴. ایجاد حس ترس و تهدید؛ تهدیدهای ظریف: گس‌لایتر ممکن است تهدیدهای ظریفی بکند که حس ترس و نگرانی را در شما تقویت کند، مثلاً «اگه همین‌طور ادامه بدی، ممکنه چیزهای بدی برات پیش بیاد».
۵. به‌کارگیری حمایت‌های جعلی ادعای دلسوزی یا نگرانی: فرد ممکن است بگوید که «من فقط دارم تلاش می‌کنم که بهت کمک کنم» یا «این برای خودت بهتره» تا کنترل بیشتری بر شما داشته باشد و شما را در شرایط شک و تردید نگه دارد.
۶. تلاش برای ایجاد سردرگمی: وقتی شما با شواهد مواجه می‌شوید، فرد گس‌لایت‌کننده ممکن است موضوع را تغییر دهد یا از زیر پاسخ‌دهی شانه خالی کند.
۷. بستن تمام درها: فرد ممکن است شما را از منابع خارجی و دوستان جدا کند تا شما بیشتر به او وابسته شوید.
۸. تقویت وابستگی روانی: این کار ممکن است با ایجاد احساس ناتوانی در شما انجام شود، مثلاً «بدون من نمی‌توانی از پس این کار بربیایی».
۹. تحقیر مداوم: فرد مکرراً نظرات، احساسات یا توانایی‌های شما را بی‌ارزش جلوه می‌دهد. برای مثال، اگر شما ناراحت یا عصبانی شوید، ممکن است به شما بگویند «تو بیش از حد حساس هستی» یا «تو داری واکنش بیش از حد نشون میدی».
گس‌لایتینگ می‌تواند آثار جدی بر سلامت روان فرد داشته باشد؛ ۱.ایجاد اضطراب، ۲.افسردگی، و ۳.از دست دادن اعتماد به نفس».
اما فقط به بخشی از آسیب‌ها و آثار و تأثراتِ مورد گس‌لایتینگ قرار گرفتن در محیط‌های کاری و تأثیرش روی زندگی روزمره، که بازهم به مدد چت‌جی‌پی‌تی به فارسی سهل برگردانده شده اشاره می‌کنم؛ بلکه نه الکی این کلمه به هرکسی نسبت داده بشه و نه درصورت عدم تجربه اون تصور نادرستی در ذهن شما شکل گرفته باشه(گرچه گس‌لایتر لزوماً در تمام مدت دست به این کار نمی‌زنه. درواقع در موقعیتهای خاصی هم این رویه به‌کار گرفته می‌شه، اما تأکید روی انجام اون در طولانی مدت و به‌طور تکرار شونده‌ست) :
۱.احساس ناامنی: تجربه مداوم گس‌لایتینگ می‌تواند باعث ایجاد استرس و اضطراب شدید شود. این شخص ممکن است همیشه در حالت آماده‌باش باشد و منتظر رفتارهای نامناسب یا تغییرات ناگهانی در رفتار فرد گس‌لایتر باشد.
۲.حس ناتوانی و بی‌ارزشی: فرد ممکن است دچار افسردگی شود، زیرا احساس می‌کند که هیچ کنترلی بر زندگی خود ندارد و ارزش‌های او توسط دیگران زیر سؤال می‌رود.
۳.احساس بی‌معنایی: فرد ممکن است به تدریج احساس کند که تلاش‌هایش بی‌فایده است و نتواند از زندگی لذت ببرد.
۴.اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): در موارد شدیدتر، فرد ممکن است دچار PTSD شود، به‌خصوص اگر گس‌لایتینگ با دیگر شکل‌های سوءاستفاده همراه باشد.
۵. اختلالات اضطرابی: گس‌لایتینگ می‌تواند منجر به اختلالات اضطرابی مانند حملات پانیک یا اختلال اضطراب فراگیر (GAD) شود.
۶. قطع ارتباط با دوستان و خانواده: فرد ممکن است به دلیل تردیدهای مکرر و تحقیرهای تجربه شده از دیگران دوری کند. همچنین، گس‌لایتر ممکن است عمداً فرد را از نزدیکانش جدا کند.
۷. احساس تنهایی: انزوا می‌تواند به احساس تنهایی شدید و عدم حمایت اجتماعی منجر شود.
۸.کاهش بهره‌وری: احساس عدم اعتماد به نفس و اضطراب می‌تواند باعث کاهش تمرکز و بهره‌وری در کار یا تحصیل شود.
۹. ترس از اشتباه: او ممکن است دائماً نگران این باشد که مورد انتقاد یا تنبیه قرار گیرد و این موضوع می‌تواند بر کیفیت کار یا تحصیل او تأثیر منفی بگذارد.
۱۰. تأثیرات فیزیکی استرس: استرس و اضطراب طولانی‌مدت می‌تواند به مشکلات جسمانی مانند سردرد، مشکلات گوارشی، اختلالات خواب و ضعف سیستم ایمنی منجر شود.
۱۱. خستگی مزمن: ممکن است به دلیل استرس مداوم دچار خستگی جسمی و روحی شود.
۱۲. تضعیف روابط: گس‌لایتینگ می‌تواند باعث تضعیف روابط فرد با دوستان، خانواده و همکاران شود، زیرا او ممکن است به خاطر تجربه‌های خود نتواند به دیگران اعتماد کند.
اگر این حالت‌ها رو فقط متأثر از رفتارهای شخص یا گروه خاصی تجربه کردید، بهتره با ابراز احساسات خودتون و گفت‌وگو اون‌ها رو آگاه کنید. این به بهبود شرایط کمک می‌کنه.
⭕ مراقب باشید هویت و خود واقعیتون رو حین ابراز احساساتی که تجربه می‌کنید، از دست ندید و گم نکنید. درواقع شخصیت شما همان هست که بود. تلقین نکنید که مثل سابق محتاط و آرام و دوراندیش نیستید و… مثلاً واکنش‌های شما به رفتارهای نادرست، اگر همیشه در قالب‌های دیگری مثل سکوت، ترک محیط یا عدم پاسخ متقابل بوده، شما احتمالاً واکنش‌های مشابه با فرد گس‌لایتر نخواهید داشت.
این مهمه که متوجه رفتارها و منش واقعی خودمان در مقابل سایر آزار و اذیت‌ها باشیم. مثلاً من در مواجهه با رفتار غلط غالباً سکوت می‌کنم یا محیط را فوراً ترک می‌کنم، اما در این مورد، کاملاً واکنش بارز و متفاوتی از خودم نشان می‌دهم…
