دعا، کرونا و برخی مسائل دیگر

هرکس نگاهش به دعا یکجور است. مدلهای مختلفی در دعا کردن به چشم میخورد که برخی موارد را بررسی میکنیم.

مدل اول: انرژی مثبت

برخی دعا را برای رسیدن به حال خوب و معنویت و نشاط قلبی و روحی دنبال میکنند.

این مدل دعا در همه جا هست. از رسوم صوفیه و قونیه گرفته تا دعاهای بعد از نماز یک مسلمان. فارغ از شکل برگزاری این دعا و فارغ از دین و آئین، یک پکیج مشترک در آن هست و آن تلاش برای رسیدن به حال خوب، انرژی و حس نشاط است.

از جمله راه های رسیدن به این پکیج، خواندن دعای دارای لحن، با صدای زیبا، یا خواندن آیت الکرسی توسط جماعت با هم و یکصدا و گریستن به خاطر این حال زیبای معنوی و دست جمعی است.

در این نوع دعا آنچه میان بنده و خدا برقرار میشود، همان حس و انرژی است که برخی معتقدند بدون داشتن این حس و انرژی، نه تنها امید به استجابت منتفی است، بلکه دعا بیشتر باعث خراب شدن روحیه انسان خواهد شد.

در این مدل، اشکال دیگری را نیز مشاهده میکنیم که زیاد بی ربط به مصادیق بالا نیست. تلاش برای ایجاد ارتباط با کائنات، رسیدن به تمرکز و نهایتا آنچه به آن مدیتیشن میگویند نیز در این دسته قرار میگرند.

همانگونه که بیان شد (و لازم به تکرار است) در تمام این مصادیق، فارغ از شکل و حتی مذهب، هدف یک چیز است و آن ایجاد ارتباط با من است و آچه اولویت پیدا میکند «حال من» و «تمرکز من» و «و انرژی مثبت میان من و کائنات» است.

مدل دوم: توجه به خدا

در این مدل، فارغ از اینکه حال من چگونه است، و آیا من انرژی دریافت خواهم کرد یا نه، یک رابطه عمیق میان بنده و خداوند برقرار میشود. در این شکل از دعا چیزی که اهمیت دارد، توجه به برخی مفاهیم است و نه تمرکز به برخی حالات. از جمله تواضع، خضوع، تضرع، استغفار و بدهکار دانستن خویش، در برابر خداوند.

البته ممکن است مفهومی مثل همین استغفار که در خط قبل بدان اشاره شد در مدل اول هم خودش را نشان بدهد. یعنی استغفار با صوت زیبا و همصدا با جمع و دریافت انرژی مثبت از این همنوایی و از اینجور مولفه ها.

اما در مدل دوم بنده خود را در اضطرار و بدهکاری به خدای خود می یابد و بدون اینکه بخواهد حالات خود را تغییر دهد، عمیقا ار خدای خود طلب بخشش میکند. از طلب بخشش گرفته تا تقاضای نعمت و برکت و سلامتی و دفع غم و ناراحتی و بیماری و ...

این شبیه به همان مدلی است که خداوند در آیه 55 سوره اعراف از آن این چنین یاد میکند:

ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعاً وَ خُفْيَةً إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ

خدای خود را به تضرع و زاری و نهانی (به صدای آهسته) بخوانید که خدا هرگز تجاوزکاران را دوست نمی‌دارد.

داشتن روحیه تواضع و فروتنی به درگاه خداوند، در این مدل بیش از هرچیز دیگری دیده میشود. بنده خود را بدهکار میداند و رو به خدا میکند.

رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ

گفتند: خدایا، ما بر خویش ستم کردیم و اگر تو ما را نبخشی و به ما رحمت و رأفت نفرمایی سخت از زیانکاران خواهیم بود.

دعا برای این روزهای کرونایی

این روزهای کرونایی (که ممکن است حالاحالاها از ذهن ما نرود) و هر اضطراری برای تمام روزهای زندگی، تفاوت میان این دو مدل را بیشتر نشان میدهد.

در مدل اول افراد با امید به انرژی مثبت حاصل از دعا و تمرکز و مدیتیشن و صداهایی که در هم می افتند، به پیش میروند و ضمن رعایت اسباب و وسایل مرسوم (بهداشت و پیشگیری) روحیه خود را بالا میبرند. او در این بین خود را شمعی میبیند که در کنار شمعهای دیگر روشن خواهد شد و اینگونه تعابیر زیبا و شاعرانه نیز ضمیمه این نگاه میگردد.

اما در مدل دوم فرد خود را مضطر میداند و ضمن رعایت اسباب و وسایل مرسوم (بهداشت و پیشگیری) و ضمن توجه به مفهوم امیدواری و حفظ روحیه، دعای اضطرارگونه را مد نظر خود قرار میدهد. در این نگرش آنچه منشا اثر است خواست خداست و نه روحیه من (که البته روحیه من مثل دارو یک وسیله و ضروری است اما جای خدا را نمیگیرد) و آنچه منجر به نجات خواهد شد، عنایت خداوند خواهد بود و نه انرژی مثبت (انرژی مثبت هم یک وسیله و ضروری است ولی جای خواست خدا را نمیگیرد)

نگاه صفر و یک

میان این دومدل نمیتواند نگاه صفر و یک برقرار کرد بلکه حالات درونی انسانها ممکن است تلفیقی از این دو مدل باشد. بنابراین بیشتر به یک طیف شبیه است که ممکن است نزد یک شخص مدل اول پررنگتر باشد و در نزد فرد دیگری، مدل دوم.

تعمق در ادعیه صادر شده از امامان شیعه و انبیاء علیهم السلام، حاکی از نگاه دوم است. نگاهی سراسر عجز، احساس بدهکاری به خدا خضوع در برابر او و تضرع. اگر دعای دست جمعی هم دیده میشود ویژگی هایی مثل دعا در بیرون شهر و زیر آفتاب و درخواست بخشش از خدا دیده میشود. در جمع آنها، عنوانی چون یک محفل معنوی و انرژی بخش در آنها دیده نمیشود.

افراد برای حال خوب دور هم جمع نمیشوند بلکه هدف آنها دعا و درخواست از خداوند برای رفع یک معضل یا دریافت یک نعمت بوده است.

پ.ن: در مدل اول، احتمال ایجاد دکان و دستگاه و کسب شهرت بسیار محتمل است.

پ.ن2: مطمئنا هرکار روحیه بخشی اعم از دعا تا یک محفل موسیقی یا مدیتیشن، میتواند حالات مثبت ایجاد کند که آن حالات آثار مثبت بر زندگی روزمره داشته باشد. اما در مدل دوم هدف از دعا چنین امری نیست. بلکه روآوری است به خداوند و درخواست از او.